Το παιχνίδι αποτελεί μοναδικό στοιχείο της φύσης του παιδιού κάθε ηλικίας. Θεωρείται βασικό μέσο για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού και αποτελεί τον κύριο τρόπο μάθησης και έκφρασης της προσωπικότητάς του. Ωστόσο, έχει αλλάξει ριζικά στην εποχή μας τα τελευταία χρόνια. Τα παιδιά από μικρή ηλικία μένουν κολλημένα με τις ώρες μπροστά σε οθόνες, αποκομμένα από παραδοσιακές μορφές παιχνιδιού.
Όπως αναφέρει η παιδίατρος Μαρία – Ελένη Βαρανάκη, το παιχνίδι συμβάλλει σημαντικά στη σωματική, ψυχοσυναισθηματική, κοινωνική και γνωστική ανάπτυξη του παιδιού. «Σε όποια ηλικία και αν είναι το παιδί έχει ανάγκη από “παιχνίδι”, ακόμα και από τη γέννηση», τονίζει χαρακτηριστικά.
«Το νήπιο (ηλικίας 1-2 ετών) συμμετέχει πιο ενεργά σε παιχνίδια αλληλεπίδρασης. Παρατηρεί, για παράδειγμα ήδη από την ηλικία των 12 μηνών, ότι ρίχνοντας ένα παιχνιδάκι από το καθισματάκι φαγητού, ο φροντιστής θα το μαζέψει και θα το επιστρέψει σε αυτό. Έτσι, επαναλαμβάνει αυτό το “παιχνίδι” ξανά και ξανά», σημειώνει η παιδίατρος.
Δύσκολα θα βρεθούν γονείς που δεν έχουν παίξει με τα παιδιά τους «κουπεπε», «κουκου-τσα» και το «κόλλα το». Σύμφωνα με την κ. Βαρανάκη, στο νήπιο αρέσει να συμμετέχει σε παιχνίδι κοινωνικής αλληλεπίδρασης, όπως είναι τα προαναφερόμενα. Επιπλέον, βρίσκει διασκεδαστική την εξερεύνηση αντικειμένων γιατί μέσα από το παιχνίδι αντιλαμβάνεται σιγά σιγά τη σχέση αιτίου-αποτελέσματος και επιχειρεί να λύσει με τη μέθοδο δοκιμής-σφάλματος μικρά προβλήματα, όπως για παράδειγμα να ανακαλύψει ποιο κουμπί πρέπει να πατήσει σε ένα μουσικό παιχνίδι ώστε αυτό να λειτουργήσει. Μέσα από το συμβολικό παιχνίδι μαθαίνει το ρόλο αντικειμένων καθημερινής χρήσης (π.χ. κουτάλι, κύπελλο, χτένα) και αρχίζει να τα χρησιμοποιεί στο παιχνίδι του.
«Στην ηλικία 1-2 ετών», σημειώνει η κ. Βαρανάκη, «το νήπιο κινείται ελεύθερα στο χώρο και έτσι αυξάνεται η τάση του να εξερευνά το σχήμα, το μέγεθος και την κίνηση των αντικειμένων και των ανθρώπων στο χώρο».
Τα παιχνίδια για τα παιδιά ηλικίας 1-2 ετών θα πρέπει να είναι ασφαλή και ικανά να αντέξουν την περιέργεια του νηπίου χωρίς να διαλυθούν. Σύμφωνα με την παιδίατρο, τα κατάλληλα παιχνίδια είναι τα εξής:
- παιχνίδια πολλαπλών δραστηριοτήτων.
- μουσικά παιχνίδια.
- παιχνίδια που να μπορεί να στηρίζεται και να τα σπρώχνει το παιδί, όταν μπορεί πλέον να στέκεται, ώστε να αποκτήσει ισορροπία και εμπιστοσύνη στην όρθια θέση.
- μαλακές μπάλες, οχήματα, υφασμάτινοι κύβοι όταν μπουσουλάει, ώστε να έχει κίνητρο να ασκήσει το σώμα του.
- κύβοι ή κουτιά σε διάφορα μεγέθη ή κρίκοι με ράβδο, ώστε να βγάζει και να βάζει και να αποκτήσει σωστή αντίληψη του χώρου.
- κουζινικά και αντικείμενα σαν αυτά που χρησιμοποιούμε καθημερινά π.χ. παιδική βούρτσα καθώς σε αυτή την ηλικία μαθαίνει τη χρήση και λειτουργία των κοινών αντικειμένων.
- βιβλία που θα μπορεί να του διαβάσει ο φροντιστής με στόχο την ενίσχυση της γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού.
- παιχνίδια με ρόδες που το παιδί μπορεί να «οδηγήσει» σπρώχνοντας με τα πόδια. Το βοηθούν να αποκτήσει έλεγχο της ισορροπίας, της κίνησης και της ταχύτητας.
- φτυαράκια, κουβαδάκια, τσουγκράνες, που το βοηθούν να αποκτήσει αίσθηση των υλικών, της υφής και των χρωμάτων.
- κατασκευές, κύβοι, παζλ με λίγα κομμάτια, που διευκολύνουν την αντίληψη του χώρου και τον οπτικοκινητικό συντονισμό.
- αντικείμενα που προάγουν το συμβολικό παιχνίδι: τηλεφωνάκια, κατσαρόλες, πιατικά, αυτοκινητάκια, κούκλες, ζωάκια, καρότσια κ.ά.
- παιχνίδια με άμμο ή νερό.
- βιβλία με εικόνες, μικρές ιστορίες και τραγουδάκια.
Η επιλογή των παιχνιδιών πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή, καθώς τα παιχνίδια αποτελούν προϊόντα με υψηλές απαιτήσεις ασφαλείας, αφού προορίζονται για την ευαίσθητη ηλικιακή ομάδα των παιδιών. Ακολουθούν συμβουλές σχετικά με την ασφάλεια των παιχνιδιών:
- Λάβετε υπόψη την προτεινόμενη ηλικία χρήσης των παιχνιδιών από τον κατασκευαστή καθώς αυτή προτείνεται με βάση την ασφάλεια του παιχνιδιού, και την ικανότητα του παιδιού να παίξει με το παιχνίδι και να κατανοήσει πώς αυτό χρησιμοποιείται.
- Σε παιδιά μικρότερα των 3 ετών επιλέξτε παιχνίδια με μεγάλο μέγεθος για αποφυγή κινδύνου κατάποσης και πνιγμονής. Παιχνίδια διαμέτρου μεγαλύτερης των 3 εκατοστών και μήκους μεγαλύτερης των 6 εκατοστών θεωρούνται ασφαλή.
- Αποφύγετε παιχνίδια στρογγυλού σχήματος (βόλοι, νομίσματα, μικρές μπάλες).
- Απομακρύνετε εξαρτήματα όπως σχοινάκια, κορδέλες ή χάντρες από λούτρινα παιχνίδια.
- Αν χρησιμοποιείτε παιχνίδια με μπαταρίες τότε βεβαιωθείτε ότι τοποθετούνται σε θήκη που βιδώνει, ώστε να αποτραπεί η πρόσβαση του παιδιού στις μπαταρίες. Τα υγρά των μπαταριών είναι δηλητηριώδη, ενώ μικρές μπαταρίες μπορεί να προκαλέσουν εισρόφηση.
- Προτιμήστε αρκετά σκληρά παιχνίδια που δε σπάνε εύκολα, δεν έχουν μικρά εξαρτήματα που μπορεί να αποκοπούν (ματάκια, ρόδες, κουμπιά).
- Παρατηρείτε συχνά τα παιχνίδια για εξαρτήματα που χαλάρωσαν ή έσπασαν και ελέγξτε τα παιχνίδια από δεύτερο χέρι ως προς την ασφάλειά τους.
- Μην χρησιμοποιείτε μπαλόνια ή γάντια από λάτεξ για παιχνίδι σε παιδιά μικρότερα των 8 χρονών λόγω κινδύνου εισρόφησης.
Η Μαρία – Ελένη Βαρανάκη είναι Παιδίατρος, Επιμελήτρια Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών