Λουίζα
Σε παραθαλάσσιες περιοχές της Κρήτης και της Πελοποννήσου, καθώς και σε νησιά του Αιγαίου, συναντάμε συχνά τη λουίζα (Aloysia citrodora) ως αυτοφυές δεντράκι. Σχεδόν κανείς λοιπόν δεν αμφισβητεί πως πρόκειται για φυτό γηγενές, καθώς μάλιστα δηλώνει εμφατικά την ελληνικότητά του χάρη στην ευωδιά λεμονιού που αποπνέει. Η αλήθεια πάντως είναι άλλη, καθώς πρόκειται για γέννημα υποτροπικών περιοχών, που σήμερα μοιράζονται Περού, Χιλή και Αργεντινή.
Από τα τέλη της άνοιξης μέχρι να μπει το φθινόπωρο, η λουίζα γεμίζει από πολύ μικρά, λευκορόδινα και αρωματικά άνθη. Είναι η περίοδος που μπορείτε −όσο το νωρίτερο τόσο καλύτερα− να συγκομίσετε τα φύλλα της. Δοκιμάστε τα νωπά σε εδέσματα που δείχνουν προτίμηση στο λεμόνι, αρκεί να θυμάστε πως έχουν μεν το άρωμα, όχι όμως και την ξινάδα του. Αν πάλι τα αποξηράνετε (στον αέρα και σε μέρος σκιερό), θα παρασκευάζετε με αυτά ένα γευστικότατο έγχυμα, το οποίο διαθέτει ορεκτικές, χωνευτικές και ηρεμιστικές ιδιότητες, ενώ παγωμένο πίνεται πολύ ευχάριστα μέσα στο θέρος.
Η λουίζα, όταν φυτεύεται στον κήπο, προτιμά ηλιόλουστες θέσεις και γόνιμα εδάφη. Να θυμάστε επίσης ότι αγαπά το τακτικό πότισμα, όχι όμως τα νερά που λιμνάζουν. Στη γλάστρα η καλλιέργειά της είναι πιο απαιτητική. Φρόνιμο είναι να την προστατεύουμε από τους παγωμένους βοριάδες αλλά και από την πολύωρη έκθεση στον καυτό ήλιο, κοντολογίς ας την τοποθετήσουμε σε σημείο με ανατολικό προσανατολισμό. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, ας μην ξεχνάμε τη βασική λίπανση κάθε άνοιξη και το, μάλλον αυστηρό, κλάδεμα στα τέλη φθινοπώρου.
Φούξια
Η φούξια (από την επιστημονική της ονομασία Fuchsia magellanica), θεωρείται «δύσκολο» φυτό. Όχι αδίκως, καθώς ένα εκ φύσεως πολυετές καλλωπιστικό συμπεριφερόταν στις περισσότερες περιπτώσεις ως μονοετές που οριστικά «τίναζε τα πέταλα» με τα πρώτα κρύα ή και πολύ νωρίτερα, αν δεν του προσφέρονταν οι περιποιήσεις που απαιτεί. Υπήρχε πάντως έλλειμμα σε γνώση, άκουσα πολλές φορές «ειδικούς» να προσφέρουν εντελώς λανθασμένες οδηγίες σχετικά με τις προτιμήσεις της.
Απ’ όσα βλέπω πάντως να συμβαίνουν σε μπαλκόνια, κήπους και φυτώρια, εισήλθαμε ξανά σε μια Φούξια Περίοδο, με κάποια ελαστικότητα στον προσδιορισμό της. Εξηγούμαι: το χρώμα φούξια έλαβε το όνομά του από την απόχρωση των σεπάλων του περί ου ο λόγος φυτού, στις μέρες μας όμως κυκλοφορούν εκατοντάδες ποικιλίες (στο εξωτερικό τουλάχιστον) με σέπαλα και πέταλα ανθέων χρωματισμένων σε τόνους που εκτείνονται από το λευκό και το ρόδινο μέχρι το πορφυρό και το κυανό. Εάν μελλοντικώς, έπειτα από εύστοχες διασταυρώσεις, επιτευχθεί η ενίσχυση του ευγενούς μεν, αλλά αδιόρατου αρώματός της, είναι, θαρρώ, βέβαιο πως η φούξια δεν θα ξαναφύγει ποτέ από κοντά μας.
Λόγω της ευαισθησίας της σε ψύχος και ζέστη, η φούξια δεν φυτεύεται στον κήπο, αλλά σε γλάστρες ή κρεμαστά καλάθια. Από την άνοιξη και έπειτα επιθυμεί το χώμα της να είναι διαρκώς νοτισμένο. Ποτίζουμε λοιπόν συχνά, αδειάζουμε μετά όμως το πιατάκι της γλάστρας. Το καλοκαίρι θέλει προστασία από τον ήλιο, ενώ στις μεγάλες ζέστες καλό είναι να δροσίζουμε το φύλλωμά της με τη χρήση ενός ψεκαστήρα. Λιπαίνουμε, ανά δύο εβδομάδες, με υδατοδιαλυτά σκευάσματα καθ’ όλη τη διάρκεια της ανθοφορίας (άνοιξη μέχρι φθινόπωρο) και κλαδεύουμε περίπου στο μέσο των βλαστών μετά το τέλος της. Τον χειμώνα την προφυλάσσουμε οπωσδήποτε από τον παγετό, ενώ φροντίζουμε το χώμα να στεγνώνει ανάμεσα στα συγκρατημένα ποτίσματα.
Γιασεμί
Στο φυτικό βασίλειο ανήκουν περίπου διακόσια είδη γιασεμιού, ιθαγενή όλα τροπικών και υποτροπικών περιοχών, κυρίως της Ασίας. Στην Ινδία, απ’ όπου κατάγονται αρκετά από αυτά, τα άνθη τους συμβολίζουν την αγνότητα, ενώ περασμένα σε γιορντάνια φοριούνται από τις νύφες για να προσελκύσουν την καλοτυχία. Σύμφωνα με την παραδοσιακή θεραπευτική τέχνη της Αγιουρβέδα, διαθέτουν πολλές ιδιότητες, με πιο ενδιαφέρουσες ίσως, λόγω εποχής, την αγχολυτική και την αντικαταθλιπτική.
Στη χώρα μας απαντάται αυτοφυές μόνο ένα είδος, το άγριο γιασεμί (Jasminum fruticans), ένας σχετικά χαμηλός, αειθαλής θάμνος με κομψά κίτρινα, αλλά σχεδόν άοσμα άνθη. Υπάρχει όμως μια συντροφιά από ξενόφερτα μεν, αλλά εδώ και αιώνες ελληνοποιημένα γιασεμιά που στολίζουν όμορφες χωριάτικες αυλές, κρεμαστούς κήπους εντός της πόλης και φυσικά τα θερινά σινεμά που ακόμα αντιστέκονται.
Στα φυτώρια θα διαλέξετε εύκολα το είδος της αρεσκείας σας, σε τιμές μάλιστα πολύ ελκυστικές, ακόμα και για φυτά που είναι αρκετά ανεπτυγμένα. Εύφορο χώμα, απαραιτήτως πάντως με χαμηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο, προσεκτική στήριξη και προστασία από τους δυνατούς ανέμους, αυτοσυγκράτηση στο πότισμα είναι οι βασικοί κανόνες για να διασφαλίσουμε την υγιή ανάπτυξη και τη μακροημέρευσή τους.
Ελάχιστα έντομα και ασθένειες προσβάλλουν τα γιασεμιά. Αν λοιπόν δεν κάνετε κάποιο μεγάλο λάθος στη φροντίδα του, είναι βέβαιο πως δεν θα χρειαστεί να καταφύγετε σε φάρμακα και ψεκασμούς. Μπορείτε τότε εύκολα και ανέξοδα να φτιάξετε μία από τις πιο ξακουστές και περιζήτητες ποικιλίες κινέζικου τσαγιού, συλλέγοντας απλώς μια-δυο χούφτες από τα πιο φρέσκα και μυρωδάτα άνθη γιασεμιού. Αφήστε τα λίγες ώρες σε σκιερό σημείο ώστε να αφυδατωθούν κάπως, τοποθετήστε τα ύστερα εντός γυάλινου δοχείου, σκεπάστε τα με περίπου διπλάσια ποσότητα από το είδος τσαγιού που προτιμάτε και σφραγίστε καλά. Ύστερα από ένα μερόνυχτο, το τσάι σας θα έχει αρωματιστεί υπέροχα και μπορείτε να τα αφαιρέσετε. Αν η επιθυμία σας για κορύφωση στην απόλαυση είναι έντονη, μπορείτε να επαναλάβετε τη διαδικασία όσες φορές χρειάζεται.
Ιβίσκος
Από πού άραγε κατάγεται αυτός ο θάμνος, ο οποίος βεβαίως με τα κατάλληλα κλαδέματα μπορεί να διαμορφωθεί και σε δεντράκι; Από την Κίνα, που δηλώνει το λατινικό επίθετό του, την Ινδία ίσως ή την Ανατολική Αφρική, όπως υποστηρίζουν αρκετοί ερευνητές; Σίγουρο είναι μόνο πως, στα τέλη του 17ου αιώνα, αρκετοί Ευρωπαίοι εξερευνητές έφερναν ζωντανά δείγματά του από όλες τις παραπάνω περιοχές, ενώ δεν χρειάστηκαν παρά λίγες μόνο δεκαετίες μέχρι η εντυπωσιακή ανθοφορία τους να γίνει αφορμή για λαμπρές γιορτές σε βασιλικούς κήπους.
Καλλιεργητές και κηπουροί καταγίνονταν ήδη από τότε με τις διασταυρώσεις του, και έτσι σήμερα καλλιεργούνται περισσότερες από τριακόσιες ποικιλίες. Ανθίζουν όλες πλούσια, με άνθη μονά ή διπλά, σε κόκκινες, ρόδινες, κυανές, λευκές, κίτρινες και πορτοκαλί αποχρώσεις, αλλά και ιδιαίτερα συναρπαστικούς για το βλέμμα συνδυασμούς τους.
Κρατούν μία, το πολύ δύο μέρες πριν μαραθούν και πέσουν στο έδαφος, όμως είναι τέτοια η ορμή του ιβίσκου, που από νωρίς το καλοκαίρι έως και τις αρχές του χειμώνα (σε περιοχές με τροπικό κλίμα ολόκληρο τον χρόνο) δεν σταματά ποτέ να βγάζει νέα μπουμπούκια. Έχω δοκιμάσει νωπά τα κόκκινα άνθη, είναι άοσμα και υπόξινα, δεν με παραξενεύει έτσι ότι σε κάποια νησιά του Ειρηνικού τα προσθέτουν ψιλοκομμένα σε φρουτοσαλάτες. Όσον αφορά τη σκόνη των αποξηραμένων, πάλι, η σύγχρονη ιατρική συμφωνεί με την παραδοσιακή κινεζική πως διαθέτουν αξιοσημείωτες ορεκτικές και αντιυπερτασικές ιδιότητες.
Ο σινικός ιβίσκος αγαπά πολύ τον ήλιο και τη ζέστη, δεν δυσφορεί μάλιστα καθόλου στον καύσωνα, μόνο που διακόπτει τότε την ανθοφορία του. Το μόνο κριτήριο για το αν θα τον φυτέψετε στον κήπο ή θα τον καλλιεργείτε σε γλάστρα είναι οι κατώτερες θερμοκρασίες στην περιοχή σας: αν πέφτουν κάτω από το μηδέν, έχετε μόνο τη δεύτερη επιλογή. Φυτέψτε τον σε πολύ φωτεινό και απάνεμο σημείο, σε χώμα γόνιμο που στραγγίζει καλά, στο οποίο όμως δεν θα επιτρέψετε ποτέ, με τα τακτικά ποτίσματά σας, να στεγνώσει εντελώς. Λιπαίνετε, μάλλον γενναία, άνοιξη και φθινόπωρο και κλαδεύετε στα τέλη του χειμώνα, ώστε να βγάζει διαρκώς νέα λουλούδια. Κυριότερος εχθρός του ιβίσκου είναι η μελίγκρα, που καταπολεμάται με έγκαιρους και συχνούς ψεκασμούς του μη τοξικού σαπουνόνερου.