Το Μινιόν ανήκει σε εκείνη τη γωνιά της σφαίρας του μύθου, όπου αυτοί που τον έζησαν και αυτοί που μόνο τον άκουσαν από αφηγήσεις συναντιούνται. Οσοι έζησαν ή πέρασαν από την Αθήνα τις τελευταίες δεκαετίες πριν το 2000 έχουν κάτι να θυμούνται από το Μινιόν ή έστω το Μινιόν το ίδιο στολισμένο στη γωνία της Πατησίων με τη Βερανζέρου (και από την άλλη του πλευρά με τη Σατωβριάνδου).
Στα αυτιά των υπολοίπων το πολυκατάστημα-πρότυπο για τα ελληνικά δεδομένα της εποχής έφθασε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο από κάποιον συγγενή που δούλευε σε αυτό, κάποιον θείο που τις γιορτές «ξεθάβει» παιδικές φωτογραφίες δίπλα στον θρυλικό πλέον, Αγιο Βασίλη του Μινιόν. Κάπου στη μνήμη τους υπάρχει έστω και θαμπά η λέξη Μινιόν σε ασπρόμαυρη γραμματοσειρά και πορτοκαλί φόντο, όπως τυπώθηκε στις σακούλες του. Και όλοι το θυμήθηκαν ξανά τα τελευταία χρόνια, που το εμβληματικό κτίριο ετοιμάζεται να αποκτήσει νέα ζωή, αυτή τη φορά με έναν διαφορετικό χαρακτήρα, καθώς θα αποτελείται κυρίως από γραφεία και διαμερίσματα.
Πριν το πολυκατάστημα της Ομόνοιας βρει το 1945 το σπίτι του στο κτίριο που όλοι γνωρίζουμε, ξεκίνησε ως ένα περίπτερο στα Χαυτεία έντεκα χρόνια νωρίτερα, το 1934, από έναν νέο που είχε έρθει κάποια χρόνια πριν από το Αργος στην Αθήνα, τον Γιάννη Γεωργακά. Γρήγορα δημιουργήθηκε άλλο ένα περίπτερο και στη συνέχεια ένα κατάστημα, πάλι στα Χαυτεία.
Ακόμη, βέβαια, τίποτα δεν προμήνυε το μεγαλειώδες μέλλον του Μινιόν. Μέχρι και τη δεκαετία του ‘60, το πολυκατάστημα είχε ακόμη κάτι το επαρχιακό, όπως θυμάται ο Θοδωρής Πιπέρης, που εργάστηκε για σχεδόν είκοσι χρόνια στο Μινιόν, αρχικά ως υπεύθυνος διακόσμησης και στη συνέχεια ως διευθυντής.
΄60s, η δεκαετία που το Μινιόν άρχισε να μεταμορφώνεται
Παρότι έφτασε να γίνει ένας από τους πολύ στενούς συνεργάτες του Γιάννη Γεωργακά, στο Μινιόν ο Θοδωρής Πιπέρης βρέθηκε κάπως τυχαία και μάλιστα δυσκολεύτηκε αρχικά να… ενδώσει. Ηταν διακοσμητής στο Ράδιο Αθήναι, μια μεγάλη επιχείρηση για τα ελληνικά δεδομένα. Επεσε τότε στην αντίληψή του μια αγγελία για μεγάλη εταιρεία που ζητάει διακοσμητή. Εστειλε ένα βιογραφικό, παρόλο που δεν είχε ανάγκη από δουλειά.
«Τότε ο μισθός της γυναίκας ήταν 1.300 δραχμές και του άντρα 1.800», θυμάται ο Θοδωρής Πιπέρης. Εκείνος έπαιρνε «2.200 στην αρχή και μετά 2.500. Ημουν ήσυχος γιατί ετοιμαζόμουν να μπω με όλες μου τις δυνάμεις στο θέατρο, στη σκηνογραφία, που με ενδιέφερε πάρα πολύ». Είχε γίνει κιόλας βοηθός του Γιάννη Τσαρούχη και πίστευε πως είχε βρει τον τρόπο να κάνει από τη μία το όνειρό του πραγματικότητα και από την άλλη να βιοπορίζεται από το Ράδιο Αθήναι. Δεν εκτιμούσε και τόσο το Μινιόν, δεν είχε μπει καν μέσα ως τότε.
Είχε μάλιστα ξεχάσει ότι είχε στείλει βιογραφικό για την αγγελία, ώσπου μια μέρα ήρθε πίσω απάντηση για να πάει για συνέντευξη μία Πέμπτη στις δώδεκα το μεσημέρι. Το γράμμα όμως καθυστέρησε και ο νεαρός τότε διακοσμητής το έλαβε την Παρασκευή. Παρ′ όλα αυτά, ο Θοδωρής Πιπέρης δεν θεώρησε την ευκαιρία χαμένη, πήρε τηλέφωνο και πήγε τελικά την επόμενη Πέμπτη, αν και μέσα του κάπως είχε αποφασίσει ότι δεν θα δουλέψει στο Μινιόν. Οταν κατά τη διάρκεια της συνάντησης του είπαν πως έχουν σκοπό να αναβαθμίσουν το πολυκατάστημα και να το φθάσουν στα ευρωπαϊκά πρότυπα, εκείνος γέλασε από μέσα του.
Είπε ότι μπορούσε να βοηθήσει στη διακόσμηση και λίγο στη διαφήμιση. Στον Γεωργακά αυτά φάνηκαν αρκετά. Οταν έφτασαν στο σημείο να συζητήσουν για τα χρήματα, ο Θ. Πιπέρης ρωτήθηκε τι μισθό θέλει: «Επαιρνα 2.500 δραχμές, αν το έκαναν 3.000 θα ήμουν ευτυχισμένος. Σκεφτόμουν να πω 4.000, γιατί κάπως είχα κατασταλάξει μέσα μου ότι δεν θα πάω και θα αρνούμουν οτιδήποτε κάτω από αυτό το ποσό. Οταν ο Γεωργακάς με ρώτησε, του είπα τελικά ότι θέλω 7.000. Μου απάντησε πολύ φυσικά: “Το βρίσκω πολύ λογικό το ποσό”».
Σήμερα ο κόσμος ταξιδεύει, τότε αυτό ήταν άπιαστο όνειρο για το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων. Ο Γεωργακάς ταξίδευε και έβλεπε, κατέγραφε και αφουγκραζόταν τις νέες τάσεις.
Ο Θ. Πιπέρης, παρότι έπαθε σοκ, συνέχισε να δείχνει αντίσταση, λέγοντας πως θα πρέπει να ξέρει τι γίνεται στο εξωτερικό και πως θέλει να ταξιδεύει μια φορά τον χρόνο. Η απάντηση του Γιάννη Γεωργακά ήταν: «Θα είστε υποχρεωμένος να πηγαίνετε τρεις φορές τον χρόνο στο εξωτερικό».
Αυτή η ανέλπιστα καλή έκβαση της συμφωνίας οδήγησε και σε μία εξίσου καλή συνεργασία. Το Μινιόν το 1964, που ο Θ. Πιπέρης ανέλαβε τα πρώτα του καθήκοντα, είχε πάντως ήδη κάποια από τα καλά χαρακτηριστικά που το ακολούθησαν και τις επόμενες δεκαετίες: «Υπήρχε μεγάλη καθαριότητα και τάξη. Οι πωλητές επίσης είχαν καλή επαφή με τους πελάτες. Αισθανόσουν κιόλας ένα ζεστό κλίμα μεταξύ προσωπικού και διοίκησης. Δεν ήταν “ο κύριος Γεωργακάς”, ήταν “ο κύριος Γιάννης”», εξηγεί.
Ο Θ. Πιπέρης είχε διακρίνει εξαρχής ότι ο Γ. Γεωργακάς «δεν έφτιαξε κάτι για να βιοποριστεί, είχε ένα πολύ μεγάλο όραμα. Και είχε βρει πώς να το πραγματοποιήσει, κοιτώντας τι γίνεται στον υπόλοιπο κόσμο. Σήμερα ο κόσμος ταξιδεύει, τότε αυτό ήταν άπιαστο όνειρο για το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων. Ο Γεωργακάς ταξίδευε και έβλεπε, κατέγραφε και αφουγκραζόταν τις νέες τάσεις».
Το Μινιόν των πρωτιών και των θεαμάτων
Αλλωστε μια σειρά από πρωτιές συνόδευσαν το Μινιόν: έγινε το πρώτο πολυκατάστημα που απέκτησε κυλιόμενη σκάλα και κλιματισμό. Καθιέρωσε τις ετήσιες εκπτώσεις, είχε προκαθορισμένες τιμές, απαγορεύοντας έτσι τα «παζάρια» και θέσπισε τη λίστα αγορών και τη λίστα γάμου, ενώ προχώρησε στη χρήση υπολογιστών μετά τις τράπεζες που προηγήθηκαν λίγο νωρίτερα.
«Υπήρχε μια συνεχής ανανέωση», σχολιάζει ο Θ. Πιπέρης. Από κάθε ταξίδι τους στην Ευρώπη, οι προϊστάμενοι γυρνούσαν με «κλεμμένες» ιδέες: από το πώς να σχεδιάσουν τις βιτρίνες, μέχρι το να τοποθετήσουν ρυθμιζόμενα ράφια που θα αυξομειώνεται η απόστασή τους ανάλογα με τον όγκο των εμπορευμάτων.
Οταν το πολυκατάστημα άρχισε να αποκτά έναν πιο λαμπερό και φιλικό προς τους πελάτες χαρακτήρα, άρχισε να επεκτείνεται κιόλας σιγά σιγά με νέα τμήματα. Αλλωστε, από 5.000 τ.μ. που ήταν τη δεκαετία του ‘60, το Μινιόν έφθασε να έχει συνολική έκταση 40.000 τ.μ. Ετσι, απέκτησε κομμωτήριο, ταξιδιωτικό γραφείο, αλλά άρχισε να πουλάει και αυτοκίνητα –ο κ. Πιπέρης θυμάται πως την πρώτη μέρα που λανσαρίστηκε το τμήμα αυτοκινήτου πούλησαν 101 αμάξια. Υπάρχουν κι άλλοι εντυπωσιακοί αριθμοί: 2.000 παλτά σε μια μέρα, αλλά και 3.000 καρέκλες, αντίστοιχα σε μία μόνο εργάσιμη.
Και έπειτα, το Μινιόν διοργάνωσε λογιών λογιών δρώμενα. Οι εκδηλώσεις «Γνωρίστε την Ελλάδα» ήταν αφιερωμένες σε έναν τόπο κάθε φορά και τοπικοί έμποροι συγκεντρώνονταν μια φορά τον χρόνο για διάστημα ενός μήνα στο πολυκατάστημα. Επιπλέον, καλλιτέχνες παρουσίαζαν το έργο τους και γίνονταν εκδηλώσεις για τα παιδιά, τα οποία είχαν έναν ολόκληρο όροφο με λούνα παρκ να χαρούν.
Είχε, όμως, και θεατρικά δρώμενα το Μινιόν, στο οποίο εμφανίζονταν σε ειδικές εκδηλώσεις μερικά από τα πιο γνωστά ονόματα της εποχής, όπως ο Θανάσης Βέγγος και ο Χάρρυ Κλυνν και μάλιστα, με δωρεάν είσοδο. Ο Δημήτρης Χατζημήτρος έχει μια σχετική και αστεία ιστορία από τα παιδικά του χρόνια να θυμηθεί: «Ηταν Χριστούγεννα του ‘78 ή του ‘79 λογικά. Με έχει πάει η μάνα μου να δούμε παιδική παράσταση με τον Χάρρυ Κλυνν. Αυτός σε μία φάση κάνει το Τέρας του Λοχ Νες με μία στολή σε στυλ Μάπετ Σόου. Εγώ τρομάζω, μπήγω τα κλάματα σε βαθμό που δεν μπορεί να συνεχίσει την παράσταση και έρχεται, βγάζει τη μάσκα, με παίρνει αγκαλιά, με ηρεμεί και μετά συνεχίζει την παράσταση. Την ιστορία την ξέρω από τη μάνα μου. Θυμάμαι όμως καθαρά ακόμη τη στολή του, ήταν πράσινη με μακριές φούντες».
Τη δική του παιδική ανάμνηση αντίστοιχα έχει και ο Δημήτρης Δ., από όσα έζησε εκεί ως παιδί λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1970: «Θυμάμαι διάφορα χριστουγεννιάτικα σόου. Σε έναν διαγωνισμό με τον περίφημο παρουσιαστή της τηλεόρασης Ικαρο, γύρω στο 1970, είχα πρωτεύσει και βραβευτεί, πίνοντας γρηγορότερα από όλους ένα μπουκάλι κόκα κόλα».
Κάποια χρόνια αργότερα, τα πράγματα ήρθαν έτσι και ο Δημήτρης Δ., όντας φοιτητής πλέον, βρέθηκε τη δεκαετία του ‘80 να δουλεύει για δύο καλοκαίρια στο Μινιόν. Θυμάται ένα Μινιόν που είχε επεκταθεί και σε κτίριο στη Γ’ Σεπτεμβρίου, καθώς η επιχείρηση δεν σταμάτησε ποτέ να είναι φιλόδοξη.
Το Μινιόν αναγεννάται από τις στάχτες του και «παγώνει» τα άλλα σχέδιά του
Ομως, το 1980 και ενώ το Μινιόν ζούσε τις απόλυτες ημέρες δόξας του, ήρθε η καταστροφή: στις 19 Δεκεμβρίου, λίγο πριν τα Χριστούγεννα, εμπρηστική επίθεση από την Επαναστατική Οργάνωση Οκτώβρης ’80 έκαψε ολοσχερώς το πολυκατάστημα. Ο Θ. Πιπέρης κάνει λόγο για ένα «μεγάλο θαύμα» που ακολούθησε και το κατάστημα έγινε πάλι λειτουργικό μέσα σε ενάμιση χρόνο: «Ενώ δεν είχε μείνει τίποτα απολύτως, το Μινιόν ξαναστήθηκε με πολύ κόπο. Το προσωπικό του Μινιόν δούλεψε για να αναστηλωθεί και ο Γεωργακάς είπε: “Θα δουλέψετε αφού το θέλετε, αλλά δεν θα στερηθείτε ούτε μια δραχμή”», θυμάται. Το Μινιόν αναστήθηκε με τα απαραίτητα δάνεια και συνέχισε να λειτουργεί κανονικά, ώσπου το 1983 κρατικοποιήθηκε λόγω χρεών.
Η πυρκαγιά στο Μινιόν ανάγκασε τον Γεωργακά να αναστείλει επ’ αόριστον τα μεγαλύτερα σχέδιά του. Οπως εξομολογείται ο Θοδωρής Πιπέρης, όταν ο ιδιοκτήτης του Μινιόν έμαθε πως ξένες εταιρείες σκέφτονταν να ανοίξουν στην Ελλάδα μεγάλα δικά τους καταστήματα, για να προλάβει αυτή την «κάθοδο» είχε την εξής ιδέα: κάθε μεγάλη ελληνική πόλη να αποκτήσει το Μινιόν του.
Ετσι με μια έμπιστη ομάδα γύρισε την Ελλάδα και πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, η Αλεξανδρούπολη, η Πάτρα και η Καβάλα, με σκοπό οι εκάστοτε τοπικοί έμποροι να ενωθούν κάτω από τη στέγη ενός Μινιόν. Το δέλεαρ για αυτούς θα ήταν η δωρεάν διαφήμιση. Ομως, αναπόφευκτα τα σχέδια αυτά έμειναν στα χαρτιά μετά την καταστροφή του κεντρικού Μινιόν.
Η Ελένη Θωμά έζησε όλη αυτή την αναμπουμπούλα ως πωλήτρια, αφού βρέθηκε να δουλεύει στο πολυκατάστημα το 1979, οπότε και είχε μόλις τελειώσει το σχολείο και μια γειτόνισσά της την προέτρεψε να πάει εκεί για να εργαστεί το καλοκαίρι. Τελικά, βρέθηκε να εργάζεται στο Μινιόν για επτά χρόνια με πλήρη απασχόληση, ενώ συνέχισε σε παρτ τάιμ για πολλά χρόνια ακόμη, ξεκινώντας από το τμήμα μπεμπέ και καταλήγοντας να γυρνάει όλους τους ορόφους.
Μετά την αναστήλωση θυμάται ένα Μινιόν και πάλι μέσα στη λάμψη ως τον αδιαφιλονίκητο νικητή στις καρδιές του καταναλωτικού κοινού: «Ολοι έλεγαν “Πάμε στο Μινιόν”». Και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι το υποστήριζαν με πάθος: «Ηταν μια φίλη που δούλευε στον Λαμπρόπουλο και “τσακωνόμασταν” ποιο είναι καλύτερο, λες και ήταν δικά μας τα μαγαζιά», λέει γελώντας.
Υπήρχε εκπαίδευση, έκανες μαθήματα για το πώς θα συμπεριφέρεσαι και έτσι μπορούσες να ανελιχθείς. Εγώ έφτασα μέχρι υπεύθυνη τμήματος.
Στέκεται στο γεγονός ότι ο εργαζόμενος, πέρα από ένα καλό κλίμα, είχε κιόλας ένα «τυράκι», καθώς υπήρχε προοπτική ανέλιξης. «Δεν ήσουν μόνο πωλήτρια και τελείωσε. Υπήρχε εκπαίδευση, έκανες μαθήματα πώς θα συμπεριφέρεσαι και έτσι μπορούσες να ανελιχθείς. Εγώ για παράδειγμα έφτασα μέχρι υπεύθυνη τμήματος», εξηγεί για την πρώτη της δουλειά που αγάπησε όσο καμία. «Αν υπήρχε σήμερα ένα Μινιόν σαν το παλιό, θα γυρνούσα σε αυτό χωρίς δεύτερη σκέψη» λέει. Ο Δημήτρης Δ. με τη σειρά του έχει την αίσθηση πως «το προσωπικό είχε ένα στάτους πιο ελιτίστικο από τους άλλους εμποροϋπαλλήλους».
Στις εποχές της δόξας του, γύρω στις 10.000 άνθρωποι μπορεί να συνυπήρχαν ανά πάσα στιγμή μέσα στο πολυκατάστημα.
Οχι πως το καλό κλίμα δεν συνεπαγόταν και πολλή δουλειά. Ολοι οι εργαζόμενοι του Μινιόν θυμούνται πως σε φάσεις όπως οι γιορτές, η προσέλευση ήταν τόσο μεγάλη που οι πόρτες ανοιγόκλειναν για να βγουν οι προηγούμενοι και να μπουν οι επόμενοι πελάτες σε δόσεις. Την εορταστική περίοδο πέρα από τους σταθερούς πελάτες του πολυκαταστήματος, τουρίστες και επισκέπτες από την επαρχία κατέφθαναν στην Αθήνα έχοντας το Μινιόν ως προορισμό. Στις εποχές της δόξας του, γύρω στις 10.000 άνθρωποι μπορεί να συνυπήρχαν ανά πάσα στιγμή μέσα στο πολυκατάστημα.
«Στο τμήμα παιχνιδιών δεν προλάβαινες ούτε τουαλέτα να πας. Μας έφερναν εκεί νερό και σάντουιτς», θυμάται η Ελένη Θωμά. Ο Δημήτρης Δ. το πρώτο του καλοκαίρι στο Μινιόν ανακαλεί να μοιράζεται το πόστο του στα βρεφικά καρότσια μαζί με πέντε ακόμα άτομα. «Το εμπόρευμα ήταν τεράστιο σε ποσότητα και έκταση έκθεσης. Μιλάμε για απίθανα μεγέθη» εξηγεί.
Το πιο αστείο που είχε συμβεί ήταν όταν ένας Αραβας είχε αγοράσει 35 ζεύγη κόκκινες παντόφλες σε στυλ γοβάκι, για όλες τις συγγενείς του.
Δεν θα το περίμενε κανείς, αλλά ο ίδιος θεωρεί πως το χειρότερο τμήμα ήταν αυτό της «γυναικείας παντόφλας –όχι γενικώς υποδημάτων– με τρία άτομα προσωπικό και έναν μεγάλο χώρο. Φανταστείτε τρεις υπαλλήλους μόνο για γυναικεία παντόφλα. Οι γυναίκες είχαν τη συνήθεια να προβάρουν άπειρα σχέδια. Το πιο αστείο που είχε συμβεί ήταν όταν ένας Αραβας είχε αγοράσει 35 ζεύγη κόκκινες παντόφλες σε στυλ γοβάκι, για όλες τις συγγενείς του». Οσο για την ψυχή του καταστήματος, τον Γιάννη Γεωργακά, η Ελένη Θωμά έχει να πει πως «ήταν καλός, βέβαια. Ηταν ο φόβος και ο τρόμος όταν περνούσε από τους ορόφους, έπεφτε σήμα, γιατί ό,τι έβλεπε, το έλεγε στον προϊστάμενό σου».
Χριστούγεννα στο Μινιόν… «και δώρα σας πολλά»
Οι πραγματικές ημέρες δόξας του Μινιόν ήταν το Πάσχα και κυρίως τα Χριστούγεννα. Και ποιος δεν ξέρει άλλωστε τον Αγιο Βασίλη του Μινιόν; Ποιο παιδί που πρόλαβε το πολυκατάστημα δεν στήθηκε στην ουρά για μια φωτογραφία μαζί του την οποία κρατά σαν αναμνηστικό μιας εντελώς άλλης εποχής σε κάποιο σκονισμένο φωτογραφικό λεύκωμα;
Ο Αγιος Βασίλης του Μινιόν «προσγειωνόταν» στο αεροδρόμιο (του Ελληνικού) και ερχόταν από εκεί ως την Ομόνοια με πομπή από μαζορέτες και φιλαρμονική, για να τον υποδεχθούν ο Γιάννης Γεωργακάς και ο κόσμος.
Τα Χριστούγεννα στο Μινιόν ήταν μια φαντασμαγορία: από τις στολισμένες βιτρίνες, τη δωρεάν Polaroid με τον Αγιο Βασίλη και μία σοκολάτα στο χέρι κάθε παιδιού, μέχρι και την ίδια την… άφιξη του Αγιου Βασίλη. Ο αγαπημένος των παιδιών «προσγειωνόταν» στο αεροδρόμιο (του Ελληνικού) και ερχόταν από εκεί ως την Ομόνοια με πομπή από μαζορέτες και φιλαρμονική, για να τον υποδεχθούν ο Γιάννης Γεωργακάς και ο κόσμος.
Τα παιδιά των εργαζομένων είχαν τα δικά τους «προνόμια», αφού την περίοδο των γιορτών επιτρεπόταν να πηγαίνουν στο κατάστημα με τους γονείς τους. Ο Δημήτρης Γ., γιος της Ελένης Θωμά, θυμάται από το διάστημα που η μητέρα του δούλευε στο τμήμα παιχνιδιών να περνάει άπειρες ώρες, να βλέπει τεράστια τρενάκια να περνάνε και να του τσιμπάνε τα μάγουλα περαστικοί όσο έπαιζε Game Gear. «Σχεδόν όλη τη σεζόν των γιορτών την περνούσα στον όροφο των παιχνιδιών», λέει.
Ο Βασίλης Τατσιόπουλος έχει κάποιες αχνές αναμνήσεις από το Μινιόν της δεκαετίας του ‘90 πια: «Δεν θυμάμαι καν τι μου είχαν πει οι γονείς μου. Θυμάμαι όμως, αμυδρά, σαν να πρόκειται για όνειρο, τους διαδρόμους του Μινιόν και έχω στο μυαλό μου, ως εικόνα, την τοποθεσία όπου βρισκόταν το κατάστημα. Σίγουρα πίστευα ότι είναι ένα μέρος μαγικό, ότι εκεί δουλεύει ο Αγιος Βασίλης πυρετωδώς για να φτιάξει τα δώρα», λέει.
Πίστευα ότι είναι ένα μέρος μαγικό, ότι εκεί δουλεύει ο Αγιος Βασίλης πυρετωδώς για να φτιάξει τα δώρα.
Ηταν μια εποχή του χρόνου που στο πολυκατάστημα όλοι γίνονταν παιδιά: «Τα Χριστούγεννα τα ευχαριστιόμασταν και εμείς και τα παιδιά», λέει η Μαρία Φρόντζου, που βρέθηκε να δουλεύει στο Μινιόν λίγο πριν το ‘90 και μέχρι σχεδόν και το κλείσιμό του. Ηταν 20 χρονών όταν ξεκίνησε να δουλεύει και θυμάται τις παλαιότερες εργαζόμενες να της λένε «Εδώ μέσα είναι σαν Δημόσιο, μπήκες και θα βγεις στη σύνταξή σου».
΄90s, η σταδιακή πτώση και οι τίτλοι τέλους
Οπως λέει η Μαρία Φρόντζου: «Είχαν πιάσει το νόημα από τότε: πως όταν είναι ευχαριστημένο το προσωπικό σου, σε εξυπηρετεί». Ακόμα και αν «είχε τόση δουλειά που έβαζα την πλάτη μου πίσω στα ράφια και δεν μπορούσα να κάνω ούτε βήμα», ήξεραν πώς να προσέξουν το προσωπικό. Η πρώην εργαζόμενη θυμάται να δίνουν στους υπαλλήλους κουπόνια για δωρεάν καφέ και τυρόπιτα στο καφέ του πολυκαταστήματος, ενώ όταν έκαναν απογραφή, έφερναν μαγείρισσες που τους έφτιαχναν κανονικά γεύματα. Το Πάσχα τους είχαν αρνί και τα Χριστούγεννα κουραμπιέδες και μελομακάρονα και ειδικές εκδηλώσεις για αυτούς και τις οικογένειές τους.
Μπορούσαν επίσης να ψωνίσουν κάτι και τα χρήματα να αφαιρεθούν τον επόμενο μήνα από τον μισθό τους. Η πρώην εργαζόμενη θυμάται επίσης κάτι σπάνιο για άλλες επιχειρήσεις, πως όταν «το ‘93-’94 είχαν ξεκινήσει οι πρώτες συζητήσεις να ανοίγουν τα καταστήματα και Κυριακές και κάναμε απεργίες για να μη γίνει αυτό, έρχονταν και οι προϊστάμενοι μαζί μας έξω και διαδήλωναν».
Την τελευταία εικοσαετία η Μαρία Φρόντζου δούλεψε και σε άλλα μεγάλα πολυκαταστήματα της Αθήνας και δεν κρύβει πως στα χρόνια της στο Μινιόν είδε καινοτομίες που δεν συνάντησε σε άλλες επιχειρήσεις το 2010 και το 2020.
Συντονισμένο με τη λαϊκή ρήση που θέλει όλα τα ωραία κάποτε να τελειώνουν, βέβαια, το Μινιόν σταδιακά έζησε την πτώση του έως ότου το 1998, και ενώ είχαν μπει διάφοροι μέτοχοι στο παιχνίδι, έβαλε οριστικό λουκέτο. Το τελευταίο, φορτισμένο διάστημα, τα πράγματα δεν ήταν και τόσο ομαλά, όπως επιβεβαιώνει η Μαρία Φρόντζου: «Αλλαξαν από κάπου και μετά οι ισορροπίες. Αρχισαν να διώχνουν κόσμο και δεν έπαιρναν άλλο, άρχισαν να χρωστάνε. Δεν έρχονταν εμπορεύματα και προσπαθούσαμε να συντηρηθούμε με ό,τι είχαμε. Στο τέλος, άρχισαν να πληρώνουν εναλλάξ τους υπαλλήλους, τον ένα μήνα αυτούς, τον επόμενο μήνα τους άλλους».
Το Μινιόν κατάφερε να γίνει ένα ζωντανό ορόσημο της πόλης και μιας Αθήνας που προσπαθούσε να αγκαλιάσει έναν νέο τρόπο ζωής, πιο «μεγάλο», πιο λαμπερό, πιο μοντέρνο.
Οι τίτλοι τέλους έπρεπε πλέον να πέσουν. Πριν από αυτούς, το Μινιόν κατάφερε να γίνει ένα ζωντανό ορόσημο της πόλης και μιας Αθήνας που προσπαθούσε να αγκαλιάσει έναν νέο τρόπο ζωής, πιο «μεγάλο», πιο λαμπερό, πιο μοντέρνο. Και πράγματι, όλοι έχουν κάτι να θυμούνται από το Μινιόν, που ενίοτε μπορεί να σημάδεψε και τη ζωή τους: η Ελένη Θωμά γνώρισε σε μία από τις εκδρομές αναψυχής που το Μινιόν διοργάνωνε για τους εργαζόμενους τον πατέρα του γιου της. «Τον είχα δει από τη γειτονιά, έτυχε όμως να έρθει με κάποιον άλλο στην εκδρομή και εκεί μιλήσαμε πρώτη φορά», λέει. Και για άλλους, σαν τον Θοδωρή Πιπέρη, το Μινιόν ήταν ένα όνειρο σε διαρκή κίνηση: «Εζησα τελικά το όνειρό μου να γίνω άνθρωπος του θεάτρου. Γιατί κατάλαβα πως όλα αυτά που κάνω, είναι τελικά κάτι σαν θέατρο. Οι βιτρίνες ήταν ένα σκηνικό και τα μανεκέν οι ηθοποιοί που “μιλούσαν” με συγκεκριμένο τρόπο, μεταξύ τους και με τον κόσμο».
