Πριν από λίγες εβδομάδες παρακολούθησα την παρουσίαση του Σχεδίου Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης για την Αθήνα. Πρόκειται για μία σημαντική προσπάθεια καταγραφής των προβλημάτων και των δεδομένων της Αθήνας με 18 προτεινόμενους άξονες – δράσεις και 64 ενέργειες για την αντιμετώπισή τους. Η μελέτη συντάχθηκε από το Εργαστήριο Πολεοδομικού και Χωροταξικού Σχεδιασμού Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και δόθηκε στη δημοσιότητα το κύριο τεύχος, 350 σελίδων.
Ολοκλήρωση το 2020
Κύρια –σχεδόν αποκλειστική– πηγή χρηματοδότησης προκύπτει ότι θα είναι το νέο ΕΣΠΑ (ΣΕΣ 2014 – 2020) και ορίζοντας ολοκλήρωσης το 2020. Διαβάζοντας τη μελέτη, χωρίς απαίτηση οποιωνδήποτε γνώσεων πολεοδομίας, οικονομικών ή νομικών αντιλαμβάνεσαι αμέσως πως κλειδί για την επιτυχία του προγράμματος δεν είναι άλλο παρά ο συντονισμός των κρατικών υπηρεσιών. Είναι τόσο πολλά τα υπουργεία και οι διευθύνσεις που έχουν αρμοδιότητες στα θέματα της Αθήνας που σε κάνει να απορείς πώς γίνεται η οποιαδήποτε δουλειά τόσα χρόνια.
Θα αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Για τη δράση 6, που είναι σχετικά απλή και αφορά τη μελέτη, τον σχεδιασμό, την προμήθεια και την τοποθέτηση χιλίων πινακίδων πληροφόρησης για τους δημότες και τους επισκέπτες στους δρόμους του κέντρου, εμπλεκόμενοι φορείς ορίζονται ο Δήμος Αθηναίων/ΕΑΤΑ, τα υπουργεία ΥΠΟΜΕΔΙ, ΠΕΚΑ, Πολιτισμού, Τουρισμού, η Περιφέρεια Αττικής και οι Οργανισμοί Κοινής Ωφέλειας! Αντίστοιχη είναι η εικόνα σε όλες τις δράσεις.
Παρ’ όλα αυτά, σε ολόκληρη τη μελέτη δεν προτείνεται πουθενά η μεταφορά αρμοδιοτήτων στον Δήμο Αθηναίων. Είμαστε τόσο εγκλωβισμένοι στην υπάρχουσα διοικητική δομή; Αρνούνται τόσο πεισματικά τα υπουργεία και οι πολιτικοί προϊστάμενοί τους να χάσουν τμήματα της δύναμης επιρροής τους εις όφελος των πολιτών; Γιατί μία τέτοια μελέτη να μη θέτει τον δάκτυλον εις τον τύπον των ήλων, έστω και σαν προτροπή;
H γενική φιλοσοφία του προγράμματος όπως περιγράφεται, συνοψίζεται δυστυχώς αποκλειστικά και μόνο σε παρεμβατικές πολιτικές. Πώς δηλαδή να επέμβουμε εκ των υστέρων για να αναστρέψουμε προβλήματα χωρίς να εξετάζεται πουθενά η άρση ή απομείωση των αρνητικών επιδράσεων του θεσμικού πλαισίου και των ρυθμών και διαδικασιών των κρατικών και αυτοδιοικητικών δομών που επιδρούν στο σύνολο της τοπικής οικονομίας.
Η γραφειοκρατική υπερβολή φτάνει στα όριά της στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος με χρονοβόρες αδειοδοτικές διαδικασίες και εξωπραγματικούς περιορισμούς λειτουργίας. Δεν προξενεί σε κανέναν εντύπωση πως τα περισσότερα παραβιάζουν τις άδειες λειτουργίας τους και απειλούνται μονίμως με πρόστιμα.
Από την άλλη, τα γραφεία των επιχειρήσεων και πολλών ελεύθερων επαγγελματιών επιβαρύνονται με τετραπλάσια δημοτικά τέλη καθαριότητας φωτισμού από τις κατοικίες και ισόποσα με τα καταστήματα παντός είδους, καθώς είναι αποδεδειγμένο πως ένα γραφείο 80 τετραγωνικών παράγει πολλαπλάσια σκουπίδια από μία κατοικία τετραμελούς οικογένειας (!). Αντί να μιλάμε για ενίσχυση της επιχειρηματικότητας εκ των υστέρων, όπως προτείνεται σε διάφορες δράσεις, θα ήταν πιο ειλικρινές –και πιο οικονομικό– να μιλήσουμε για απελευθέρωση της επιχειρηματικότητας από τη γραφειοκρατική τρέλα.
Στα ιδιαίτερα θετικά της μελέτης οι ενέργειες 31 έως 33 που αφορούν την αναγνώριση της προβληματικότητας του θεσμικού πλαισίου για τα διατηρητέα κτίρια και τα κενά και εγκαταλελειμμένα κτίρια του κέντρου. Για άλλη μια φορά το κράτος με τις χρονοβόρες και άκαμπτες διαδικασίες του απωθεί οποιονδήποτε θα ήθελε να επενδύσει ακόμα και σήμερα, που οι εμπορικές αξίες των ακινήτων έχουν καταρρεύσει.
Παρά την όποια κριτική, το ΣΟΑΠ είναι ένα σημαντικό εργαλείο και οφείλονται εύσημα τόσο στον Δήμο που προώθησε την υλοποίησή του πρώτος σε όλη τη χώρα, αλλά και στους συντάκτες του, καθώς αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο διαλόγου και ανάγνωσης της πραγματικότητας, ασχέτως της οπτικής για την αντιμετώπισή της.
Είναι στενόχωρο όμως που ο δημόσιος διάλογος για κάτι τόσο ουσιώδες είναι υποτονικός έως ανύπαρκτος και είναι ίσως ο κύριος λόγος που για πρώτη φορά δεν περιμένω την υλοποίηση ενός προγράμματος για να διαμαρτυρηθώ, όπως έχουμε μάθει σε αυτή τη χώρα να κάνουμε, αλλά γίνομαι ενοχλητικός από την αρχή, προσδοκώντας την αποφυγή όλων όσα μας έφεραν στη σημερινή κατάσταση.
* Ο κ. Αγγελος Μπαρμπαλιός είναι πολιτικός μηχανικός ΕΜΠ.