Φωτογραφία: Damsea από Shutterstock
Ακούστε το άρθρο
Λίγες μόλις εβδομάδες έμειναν όπως όλα δείχνουν, πριν σημειωθεί το μεγαλύτερο ποσοστό λεύκανσης των κοραλλιογενών υφάλων που έχει ποτέ καταγραφεί παγκοσμίως. Εως τώρα, περισσότερο από το 55% των κοραλλιών σε όλο τον πλανήτη έχει αποχρωματιστεί μέσα σε μόλις ένα χρόνο και το ποσοστό αυτό συνεχώς αυξάνεται. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που κατά κύριο λόγο αποδίδεται στην αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών και επιφέρει βαρύτατες συνέπειες μεταξύ άλλων στο θαλάσσιο οικοσύστημα, την οικονομία και τη διατροφή κοινοτήτων σε πολλά σημεία του πλανήτη.
Ο αποχρωματισμός σύμφωνα με τους επιστήμονες μπορεί να ανατραπεί, μόνο όμως εφόσον η θερμοκρασία του νερού που τα περιβάλλει δεν είναι πολύ αυξημένη για πολύ καιρό. Προκειμένου να αντιστραφεί η κατάσταση, οι επιστήμονες έχουν εξετάσει ακόμη και το ενδεχόμενο ανάπτυξης κοραλλιών με κληρονομική ανοχή στη θερμότητα.
Τα αίτια του φαινομένου
Σύμφωνα με όσα δήλωσε στην «Κ» ο Ντέρεκ Μανζέλο, συντονιστής του κλάδου θαλάσσιων οικοσυστημάτων και κλίματος του παρατηρητηρίου κοραλλιογενών υφάλων της αμερικανικής Εθνικής Ωκεανικής και Ατμοσφαιρικής Διαχείρισης (NOAA), αυτή τη στιγμή οι παγκόσμιοι κοραλλιογενείς ύφαλοι «βιώνουν το τέταρτο παγκόσμιο γεγονός λεύκανσης των κοραλλιών που έχει καταγραφεί». Πρόκειται για ένα φαινόμενο που σύμφωνα με τον ίδιο, οφείλεται στην υπερθέρμανση των ωκεανών, η οποία σε συνδυασμό με την πρόσθετη αύξηση της θερμοκρασίας εξαιτίας του μετεωρολογικού φαινομένου Ελ Νίνιο, «ήταν ο κύριος παράγοντας που προκάλεσε αυτό το γεγονός».
Η υπερθέρμανση των ωκεανών, σε συνδυασμό με την πρόσθετη αύξηση της θερμοκρασίας εξαιτίας του μετεωρολογικού φαινομένου Ελ Νίνιο, ήταν ο κύριος παράγοντας που προκάλεσε αυτό το γεγονός.
Αυτός όμως πιθανώς δεν είναι ο μόνος παράγοντας, καθώς σύμφωνα με τον ίδιο, «η υποθαλάσσια ηφαιστειακή έκρηξη στην Τόνγκα το 2022, που εκτόξευσε πολλούς υδρατμούς στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, έχει επίσης υποτεθεί ότι αποτελεί παράγοντα για τον λόγο που η θερμική καταπόνηση ήταν τόσο ακραία σε όλο τον πλανήτη το τελευταίο έτος». Βάσει των όσων σχολίασε ο κ. Μανζέλο, ρόλο ενδέχεται να έχει διαδραματίσει και η μείωση του ποσοστού των θειούχων ενώσεων στα καύσιμα θαλάσσης από 3,5% στο 0,5%, που επιβλήθηκε το 2020 από τον Διεθνή Οργανισμό Ναυσιπλοΐας. Κι αυτό επειδή «τα καύσιμα αυτά, αν και φρικτά για μια πληθώρα λόγων, δρούσαν ως πυρήνες συμπύκνωσης νεφών και περισσότερα σύννεφα σημαίνουν περισσότερη αντανάκλαση των ακτίνων του ήλιου πίσω στο διάστημα και όχι συμβολή στην πλανητική θέρμανση».
54 χώρες και περιοχές
Η λεύκανση των κοραλλιογενών υφάλων έχει επεκταθεί σε μεγάλο μέρος του πλανήτη, καθώς σύμφωνα με τον ίδιο, «από τον Φεβρουάριο του 2023 έχουν επιβεβαιωθεί αναφορές σοβαρής λεύκανσης κοραλλιών σε 54 χώρες ή περιοχές, που καλύπτουν όλες τις ωκεάνιες λεκάνες στον Ατλαντικό, Ειρηνικό και Ινδικό Ωκεανό». Αυτή η μαζική λεύκανση των κοραλλιών έχει επίσης σύμφωνα με τον ίδιο επιβεβαιωθεί «για το σύνολο της ευρύτερης Καραϊβικής, τη Βραζιλία, τον ανατολικό τροπικό Ειρηνικό, τον Μεγάλο Κοραλλιογενή Υφαλο της Αυστραλίας, τον Νότιο Ειρηνικό, την Ερυθρά Θάλασσα, τον Περσικό Κόλπο και τον Ινδικό Ωκεανό».
Μέχρι στιγμής, η πιο σοβαρή θερμική καταπόνηση καταγράφεται «στο βόρειο και νότιο ημισφαίριο του Ατλαντικού Ωκεανού, με επιβάρυνση ρεκόρ σε όλη την ευρύτερη Καραϊβική το 2023».
Τα τέσσερα παγκόσμια φαινόμενα
Από τον Φεβρουάριο του 2023 κι έπειτα, σύμφωνα με τον κ. Μανζέλο, έχει υποστεί λεύκανση λόγω θερμικής καταπόνησης «το 55,1% των περιοχών κοραλλιογενών υφάλων παγκοσμίως και το ποσοστό αυτό αυξάνεται». Αυτή η μέτρηση πραγματοποιείται μέσω του Παγκόσμιου Δείκτη Εκπλυσης Κοραλλιών (GCBE). Μέχρι σήμερα, η υψηλότερη τιμή που έφθασε πότε αυτός ο δείκτης «ήταν 56,1%, κατά τη διάρκεια του τρίτου παγκόσμιου γεγονότος λεύκανσης την περίοδο 2014-17». Στο πρώτο παγκόσμιο γεγονός λεύκανσης που καταγράφηκε το 1998, το σχετικό ποσοστό ανήλθε σε 20%, ενώ στο δεύτερο παγκόσμιο γεγονός του 2010, ανήλθε σε 35%.
Μπορεί να έχουμε ρεκόρ σε ό,τι αφορά τη λεύκανση που σημειώθηκε μέσα σε ένα χρόνο, αλλά έχουμε ακόμη αρκετό δρόμο μέχρι το αθροιστικό ποσοστό των υφάλων να φθάσει την περίοδο 2014-17.
Πάντως, σύμφωνα με τον ίδιο, το γεγονός ότι το προηγούμενο φράγμα του 56,1% φαίνεται ότι θα σπάσει, «δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα είναι το πιο εκτεταμένο που έχει ποτέ καταγραφεί. Μπορεί να έχουμε ρεκόρ σε ό,τι αφορά τη λεύκανση που σημειώθηκε μέσα σε ένα χρόνο, αλλά έχουμε ακόμη αρκετό δρόμο να διανύσουμε μέχρι το αθροιστικό ποσοστό των υφάλων να φθάσει την περίοδο 2014-17».
Επιπτώσεις
Οι επιπτώσεις της λεύκανσης των κοραλλιών είναι τεράστιες, αφού οι κοραλλιογενείς ύφαλοι «είναι τα τροπικά δάση της θάλασσας και αντιπροσωπεύουν το οικοσύστημα με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα στους ωκεανούς». Υπολογίζεται μάλιστα ότι «περίπου το 25% των θαλάσσιων ειδών συνδέονται με τους κοραλλιογενείς υφάλους σε κάποιο σημείο της ζωής τους, των οποίων η επιβίωση πλέον απειλείται».
Περίπου το 25% των θαλάσσιων ειδών συνδέονται με τους κοραλλιογενείς υφάλους σε κάποιο σημείο της ζωής τους, των οποίων η επιβίωση πλέον απειλείται.
Υπάρχουν όμως και οικονομικές επιπτώσεις, καθώς σύμφωνα με τον κ. Μανζέλο, εκτιμάται ότι οι οικοσυστημικές υπηρεσίες των κοραλλιογενών υφάλων συνεισφέρουν περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μόνο στην οικονομία των ΗΠΑ. Αυτές οι οικοσυστημικές υπηρεσίες περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων «την προστασία των ακτών από τις καταιγίδες και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, καθώς και τον τουρισμό σε δραστηριότητες όπως οι καταδύσεις, το ψαροντούφεκο και η ερασιτεχνική αλιεία».
Παράλληλα, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι υποστηρίζουν την αλιεία διαβίωσης σε πολλές νησιωτικές και παράκτιες κοινότητες, όπως τα νησιά του Ειρηνικού, ενώ «πολλά νέα φαρμακευτικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων πειραματικών φαρμάκων για τον καρκίνο, αναπτύσσονται από νέες οργανικές ενώσεις που ανακαλύπτονται στους κοραλλιογενείς υφάλους».
Κληρονομική ανοχή στη θερμότητα
Σχετικά με το αν το φαινόμενο μπορεί να ανατραπεί, ο κ. Μανζέλο παρουσιάστηκε επιφυλακτικός, καθώς «χωρίς διεθνή συνεργασία για να σπάσουμε την εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα, τα φαινόμενα λεύκανσης των κοραλλιών θα συνεχίσουν να αυξάνονται σε σοβαρότητα και συχνότητα». Προκειμένου λοιπόν «να δώσουμε στα κοράλλια την καλύτερη δυνατή ευκαιρία, πρέπει να μειώσουμε κάθε άλλο παράγοντα πίεσης που επηρεάζει τους υφάλους και τον οποίο μπορούμε να ελέγξουμε. Πρέπει να κάνουμε όσο το δυνατόν περισσότερα για να βελτιώσουμε την ποιότητα των υδάτων, να περιορίσουμε τις χερσαίες πηγές ρύπανσης, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι η αλιεία είναι βιώσιμη και μη καταστροφική».
Σχεδόν όλοι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι θα παρουσιάσουν ετήσια σοβαρή λεύκανση κάποια στιγμή μεταξύ των ετών 2040-50.
Στις βασικές στρατηγικές παρέμβασης για την αύξηση της ανθεκτικότητας των κοραλλιογενών υφάλων, συμπεριλαμβάνεται πλέον και η υποβοηθούμενη εξέλιξη, μέσω της οποίας «οι επιστήμονες εργάζονται για να κατανοήσουν το γενετικό υπόβαθρο ορισμένων ειδών κοραλλιών που είναι πιο ανθεκτικά στη θερμότητα από άλλα». Με αυτή τη γνώση, «μπορούν να αναπτυχθούν κοράλλια με κληρονομική ανοχή στη θερμότητα, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν ως μέρος της σύγχρονης αποκατάστασης που πραγματοποιεί η NOAA».
Τον τελευταίο χρόνο, σύμφωνα με τον ίδιο, η NOAA καθώς και άλλες υπηρεσίες «επενδύουν σε τεχνικές αποκατάστασης με υποβοηθούμενη εξέλιξη αιχμής, με απώτερο στόχο να βοηθήσουν τους κοραλλιογενείς υφάλους να περάσουν αυτόν τον αιώνα». Αλλωστε, με βάση τις κλιματικές προβλέψεις, εκτιμάται πως εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής «σχεδόν όλοι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι θα παρουσιάσουν ετήσια σοβαρή λεύκανση κάποια στιγμή μεταξύ των ετών 2040-50».