Δημιούργημα της κοινωνίας των «μεγάλων», η ατμοσφαιρική ρύπανση των μεγαλουπόλεων πλήττει ειδικά τη νέα ζωή, τα βρέφη και τα μικρά παιδιά. Πυκνώνουν οι επιστημονικές μελέτες που φωτίζουν τις αρνητικές επιδράσεις του σύγχρονου νέφους των πόλεων στη δημόσια υγεία. Το πλέον ανησυχητικό όμως είναι η υπογράμμιση πως τα πιο ευάλωτα άτομα στην έκθεση σε τοξικό αέρα είναι τα μικρά παιδιά, καθώς και τα έμβρυα μέσα στην κοιλιά της μητέρας τους. Δύο επιστημονικές μελέτες, η μία από την Κίνα (σε συνεργασία με Αμερικανούς ερευνητές) και η άλλη από το Μεξικό, χτυπούν το καμπανάκι του κινδύνου. Τι στα αλήθεια σημαίνει αυτό για την Ελλάδα, που για δεύτερη χρονιά πνίγηκε φέτος τον χειμώνα στην αιθαλομίχλη;
Οι συγκεκριμένες μελέτες έχουν γίνει σε δύο από τις πιο μολυσμένες πόλεις του πλανήτη (στο Πεκίνο και στην Πόλη του Μεξικού), αλλά οι τάσεις που καταγράφουν έχουν γενικότερη σημασία. Στην πρώτη δημοσίευση, ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο της Μοντάνα, με επικεφαλής την καθηγήτρια δρα Λίλιαν Καλντερόν – Γκαρκιντουένιας, αποκάλυψε πως τα παιδιά που ζουν σε μεγαλουπόλεις με υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο για εγκεφαλική φλεγμονή και νευροεκφυλιστικές επιδράσεις, συμπεριλαμβανομένης της νόσου του Αλτσχάιμερ και της νόσου του Πάρκινσον. Η μελέτη διαπίστωσε πως τα μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια του νέφους μπορούν όχι μόνο να εισέλθουν στο αίμα, αλλά να οδηγήσουν σε μακροχρόνιες βλαβερές επιπτώσεις, καθώς μπορούν να διαπεράσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και να επηρεάσουν τους νευρώνες του εγκεφάλου. Ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός περιορίζει την είσοδο ουσιών στον εγκέφαλο και στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
Σύγκριση δειγμάτων
H ερευνητική ομάδα από τη Μοντάνα ανέλυσε δείγματα από εγκεφαλονωτιαίο υγρό 58 ατόμων που ζουν σε περιοχές του Μεξικού με χαμηλή ρύπανση και τα συνέκρινε με τα δείγματα 81 παιδιών που ζουν στην Πόλη του Μεξικού. Η έρευνα κατέγραψε όχι μόνο υψηλότερες συγκεντρώσεις μετάλλων, που συνδέονται με την καύση, αλλά και ανάπτυξη αυτοάνοσων αντιδράσεων στα παιδιά που μεγαλώνουν μέσα στη ρύπανση. Ειδικά τα αυτοάνοσα συμπτώματα δυνητικά μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση νευροεκφυλιστικών νόσων. Επίσης, η κατάρρευση του αιματοεγκεφαλικού φραγμού ανοίγει τον δρόμο σε νευροτοξίνες, βακτήρια και ιούς.
Στην Πόλη του Μεξικού έχει καταγραφεί αύξηση στις περιπτώσεις σκλήρυνσης κατά πλάκας κατά 400%. Το ερώτημα είναι ποιος είναι ο ρόλος της βαριάς ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην εξέλιξη αυτή.
Στην περίπτωση του Πεκίνου οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008 για να πραγματοποιήσουν μια πολύ εκτεταμένη έρευνα. Λόγω των Αγώνων οι κινεζικές αρχές πήραν πολύ αυστηρά μέτρα, με αποτέλεσμα να πετύχουν μείωση της ρύπανσης κατά 50% – 60%. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή επιδημιολογίας Ντέιβιντ Ριτς του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ στη Νέα Υόρκη, μελέτησαν τα στοιχεία 64.000 γεννήσεων στο Πεκίνο, από τη χρονιά των Αγώνων, αλλά και ένα χρόνο πριν, καθώς και ένα χρόνο μετά τη διεξαγωγή τους. Τι καταγράφηκε; Οι γυναίκες που ήταν έγκυες στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων και των Παραολυμπιακών που ακολούθησαν, γέννησαν παιδιά με μεγαλύτερο βάρος, σε σχέση με τις γυναίκες που ήταν έγκυες τόσο πριν (2007), όσο και μετά τους αγώνες (2009). Κατά μέσο όρο, τα παιδιά που γεννήθηκαν το 2008, ήταν 23 γραμμάρια βαρύτερα έναντι αυτών που γεννήθηκαν το 2007 και το 2009, αναφέρεται στη δημοσίευση της ομάδας στο περιοδικό Environmental Health Perspectives. Δηλαδή, «η γενιά των Ολυμπιακών Αγώνων», που οι μητέρες τους ανέπνεαν κατά την περίοδο της κύησης καθαρότερο αέρα, γεννήθηκαν βαρύτερα.
«Η μελέτη μας δείχνει μια ξεκάθαρη σχέση ανάμεσα στις αλλαγές στα επίπεδα ρύπανσης του αέρα και στο βάρος του μωρού κατά τον τοκετό», δήλωσε ο κ. Ριτς. Δεν έχει απαντηθεί το ερώτημα μέσω ποιου βιολογικού μηχανισμού καταλήγουμε σε αυτό το αποτέλεσμα (φλεγμονές στη μητέρα, μεταβολές στη λειτουργία του πλακούντα, μειωμένη παροχή θρεπτικών συστατικών από τη μητέρα στο έμβρυο κ.ά.), αλλά η σύνδεση είναι φανερή. Τα λιποβαρή μωρά συνήθως γεννιούνται πρόωρα και αντιμετωπίζουν αυξημένους κινδύνους υγείας στο μέλλον (π.χ. άσθμα). Επόμενη μελέτη έδειξε ότι η επίδραση της ρύπανσης είναι μεγαλύτερη κατά τη διάρκεια του όγδοου μήνα της εγκυμοσύνης, δηλαδή την περίοδο που το έμβρυο παίρνει βάρος και επιταχύνεται η ανάπτυξή του.
Δημόσιος κίνδυνος
Η ρύπανση του αέρα είναι ο μεγαλύτερος περιβαλλοντικός κίνδυνος για τη δημόσια υγεία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Η διαπίστωση αυτή έγινε πριν από ένα χρόνο και τίποτα δεν έχει συμβεί για να την αναιρέσει. Ο ΠΟΥ στηρίζεται σε στοιχεία που υπολογίζουν πως το 2012 ένας στους οκτώ θανάτους σε όλο τον κόσμο οφείλεται στην έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Πρόκειται για 7.000.000 άτομα!
Δραματική είναι η κατάσταση στη Νοτιοανατολική Ασία και τον Ειρηνικό, όπου πολύ μεγάλη είναι η αρνητική επίδραση της ρύπανσης εντός του σπιτιού, η οποία προκαλείται κυρίως από την καύση ξυλείας για θέρμανση και μαγείρεμα. Το 2012, συνολικά 3,3 εκατομμύρια θάνατοι σε αυτές τις περιοχές συνδέονται με τη ρύπανση του αέρα των εσωτερικών χώρων και 2,6 εκατομμύρια θάνατοι με την εξωτερική ρύπανση. «Οι φτωχές γυναίκες και τα παιδιά πληρώνουν βαρύ τίμημα από την εσωτερική ρύπανση του αέρα, δεδομένου ότι περνούν περισσότερο χρόνο στο σπίτι και εισπνέουν καπνό και αιθάλη από ξυλόσομπες και μαγείρεμα με ξύλα», υπογραμμίζει η δρ Φλάβια Μπουστρέο, βοηθός γενική διευθύντρια για την οικογένεια.