Η αναζήτηση αποτελεσματικών θεραπειών για την αντιμετώπιση της COVID-19, μέχρις ότου βρεθεί και γίνει ευρέως διαθέσιμο το ποθητό εμβόλιο, απασχολεί καθημερινά τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Πολλά γράφονται και ακούγονται για ελπιδοφόρες ανακαλύψεις και πειραματικές θεραπείες, ωστόσο τα μηνύματα είναι συχνά αντιφατικά – όχι μόνο από την πλευρά των μέσων ενημέρωσης, αλλά και από την κοινότητα των ειδικευμένων επιστημόνων. Στην προσπάθειά μας να ξεχωρίσουμε τη μυθολογία και τις εικασίες από την πραγματικότητα, ανατρέξαμε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, η οποία δίνει τις δικές της απαντήσεις σε ορισμένα από τα πιο καίρια ερωτήματα.
1. Τί είναι το πλάσμα αίματος από ασθενείς που έχουν αναρρώσει από την ασθένεια και πώς θα μπορούσε να βοηθήσει όσους νοσούν;
Οταν αναρρώσει κάποιος από τον COVID-19, το αίμα του περιέχει αντισώματα που παρήγαγε το σώμα του για να αντιμετωπίσει την ασθένεια. Το πλάσμα αίματος χρησιμοποιείται πάνω από 100 χρόνια για την αντιμετώπιση ασθενειών – από την πολιομυελίτιδα μέχρι την ανεμοβλογιά και τον SARS. Στην παρούσα κατάσταση, πλάσμα αίματος που περιέχει αντισώματα δίνεται μέσω μετάγγισης σε ασθενή διότι τα αντισώματα τον βοηθούν να αντιμετωπίσει την ασθένεια, δυνητικά περιορίζοντας τη διάρκεια και τη δριμύτητά της. Προς το παρόν δεν είναι γνωστό πόσο αποτελεσματική είναι αυτή η θεωρούμενη πειραματική θεραπεία. Υπάρχουν αναφορές για επιτυχή χρήση της στην Κίνα, αλλά δεν έχουν γίνει ελεγχόμενες, τυχαίου χαρακτήρα, κλινικές δοκιμές. Επίσης δεν γνωρίζουμε ποια είναι η καλύτερη στιγμή στην πορεία της ασθένειας για τη χορήγηση πλάσματος.
2. Υπάρχει αντιιική θεραπεία για την ασθένεια COVID-19;
Προς το παρόν δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη θεραπεία, ωστόσο δοκιμάζονται φάρμακα που είχαν αναπτυχθεί για τη θεραπεία άλλων ιογενών λοιμώξεων ώστε να διαπιστωθεί πόσο αποτελεσματικά είναι.
3. Γιατί είναι τόσο δύσκολο να αναπτυχθούν θεραπείες για ιογενείς λοιμώξεις;
Ενα αντιιικό φάρμακο στοχεύει μια συγκεκριμένη φάση στον κύκλο ζωής του ιού, η οποία είναι απαραίτητη για την αναπαραγωγή του. Επιπλέον, ένα αντιιικό φάρμακο πρέπει να σκοτώνει τον ιό χωρίς να σκοτώνει και το ανθρώπινο κύτταρο στο οποίο βρίσκεται. Επίσης, οι ιοί είναι εξαιρετικά προσαρμοστικοί και επειδή αναπαράγονται τόσο γρήγορα πολλαπλασιάζονται οι πιθανότητες μετάλλαξής τους και το ενδεχόμενο να αναπτύξουν αντίσταση στα φάρμακα ή στα εμβόλια που φτιάχνουμε.
4. Ποιες είναι οι διαθέσιμες θεραπείες;
Προς το παρόν δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη, ωστόσο υπάρχουν μέτρα που βοηθούν, όπως συμβαίνει και με οποιαδήποτε άλλη ιογενή λοίμωξη. Δεν είναι ανάγκη να παραμένει κανείς στο κρεβάτι, ωστόσο βοηθάει η ξεκούραση. Πρέπει να παραμένει κανείς καλά ενυδατωμένος. Για την αντιμετώπιση του πυρετού και την ανακούφιση από τους πόνους, πάρτε ακεταμινοφαίνη (παρακεταμόλη), σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού. Η συνολική ημερήσια δοσολογία δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 3.000 milligram.
5. Είναι ασφαλής η λήψη ιμπουπροφένης (ibuprofen);
Ορισμένοι Γάλλοι γιατροί συστήνουν να μη χρησιμοποιείται ιμπουπροφένη για την αντιμετώπιση συμπτωμάτων της νόσου με βάση αναφορές ότι κατά τα άλλα υγιείς άνθρωποι που είχαν COVID-19 και λάμβαναν την ουσία εμφάνισαν οξεία συμπτώματα, ειδικότερα πνευμονία. Ωστόσο, πρόκειται απλώς περί παρατηρήσεων που δεν βασίζονται σε κλινικές μελέτες. Αρχικά, ο ΠΟΥ σύστηνε τη χρήση ακεταμινοφαίνης αντί ιμπουπροφένης, αλλά τώρα συστήνει τη χρήση είτε του ενός είτε του άλλου. Δεδομένης της συνεχιζόμενης ανησυχίας ορισμένων γιατρών, φαντάζει συνετό να επιλέξει κανείς πρώτα την ακεταμινοφαίνη, αν όμως έχει εξαντλήσει κανείς την ημερήσια δόση και εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη, η λήψη ιμπουπροφένης δεν θα έπρεπε να αποφεύγεται.
6. Είναι η χλωροκίνη και η υδροχλωροκίνη αποτελεσματικές για την αντιμετώπιση του COVID-19;
Εσχάτως υπάρχει μεγάλη συζήτηση για το κατά πόσον ισχύει κάτι τέτοιο. Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ελονοσίας και άλλων φλεγμονωδών ασθενειών. Κανένα φάρμακο δεν είναι απολύτως ασφαλές, αλλά τα συγκεκριμένα φάρμακα είναι αρκετά ασφαλή όταν χρησιμοποιούνται μόνο για μερικές ημέρες που απαιτούνται για την αντιμετώπιση του COVID-19. Είναι επίσης φθηνά φάρμακα που υπάρχουν στα φαρμακεία και δεν έχουν, σχετικά, παρενέργειες. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι και τα δύο φάρμακα σκοτώνουν τον επίμαχο ιό σε εργαστηριακές συνθήκες. Τα φάρμακα αυτά φαίνεται ότι λειτουργούν μέσω δύο μηχανισμών. Πρώτον, δυσκολεύουν την προσκόλληση του ιού στο ανθρώπινο κύτταρο, εμποδίζοντας την είσοδό του σε αυτό και τον πολλαπλασιασμό του. Δεύτερον, αν καταφέρει ο ιός να εισέλθει στο κύτταρο, τα φάρμακα αυτά τον σκοτώνουν προτού πολλαπλασιαστεί. Ωστόσο, το ερώτημα είναι αν λειτουργούν αυτά τα φάρμακα σε ασθενείς με COVID-19. Διεξάγονται πολλές μελέτες ώστε να απαντηθεί αυτό το ερώτημα. Μέχρι τις 24 Μαρτίου διαθέταμε προκαταρκτικά αποτελέσματα από δύο μόνο μελέτες. Σύμφωνα με την πρώτη που είχε δημοσιευθεί τον Φεβρουάριο, η χλωροκίνη χρησιμοποιήθηκε στην Κίνα σε περισσότερους από 100 ασθενείς. Οι επιστήμονες δηλώνουν ότι η χλωροκίνη είναι ανώτερη από άλλες θεραπείες που χρησιμοποιήθηκαν καθώς εμποδίζει την επιδείνωση της πνευμονίας, εξαλείφει τον ιό από το σώμα και περιορίζει τη χρονική διάρκεια της ασθένειας. Ωστόσο, τα αποτελέσματα αυτά δεν υποστηρίζονται από στοιχεία. Πρώτον, η μελέτη δεν έγινε σύμφωνα με τη βέλτιστη πρακτική. Δεύτερον, δεν υπήρχαν στοιχεία για το πόσο σοβαρή ήταν η πνευμονία και κατά πόσον βελτιώθηκαν τα ευρήματα σε ακτινογραφίες ή αξονικές τομογραφίες. Τρίτον, αν και υπάρχει ο ισχυρισμός πως εξαφανίστηκε ο ιός, δεν αναφέρονται τα επίπεδα του ιού πριν και μετά τη θεραπεία. Κοντολογίς, δεν υπήρχαν πολλά στοιχεία.
Μία ακόμη μικρή μελέτη διεξήχθη από γιατρούς στη Γαλλία, η οποία επίσης δεν ήταν τυχαία δοκιμή. Αντιθέτως, οι επιστήμονες συνέκριναν 26 ασθενείς που είχαν λάβει υδροχλωροκίνη με 16 που δεν είχαν λάβει: έπειτα από έξι ημέρες ο ιός είχε εξαφανιστεί από το σώμα του 70% των ασθενών που είχαν λάβει υδροχλωροκίνη, σε σύγκριση με μόλις 12,5% για όσους δεν την είχαν λάβει. Το φάρμακο φαίνεται να ήταν εξίσου δραστικό σε ασθενείς με ήπια και οξεία συμπτώματα, αλλά το δείγμα της μελέτης ήταν υπερβολικά μικρό.
7. Είναι αποτελεσματικό το αντιιικό φάρμακο remdesivir;
Το φάρμακο φαίνεται να είναι αποτελεσματικό σε εργαστηριακές δοκιμές, προστατεύοντας τα κύτταρα από το να μολυνθούν με τον ιό που προκαλεί ο COVID-19, όπως έκανε και για τους συγγενικούς κορωνοϊούς που προκαλούν SARS και MERS. Διεξάγονται δύο μεγάλες κλινικές μελέτες στην Κίνα με τη συμμετοχή περισσότερων από 700 ασθενών και είναι πιθανό ότι θα απαντήσουν οριστικά κατά πόσον είναι αποτελεσματικό το remdesivir. Τα αποτελέσματα των μελετών αναμένονται εντός του Απριλίου ή τον Μάιο.
8. Είναι αποτελεσματική η λήψη μεγάλης δόσης βιταμίνης C;
Δεν υπάρχουν σαφείς ή πειστικές επιστημονικές ενδείξεις ότι ισχύει κάτι τέτοιο ούτε για θεραπεία ούτε για πρόληψη.
9. Τι είναι οι σερολογικοί (αντισωμάτων) διαγνωστικοί έλεγχοι για COVID-19 και σε τι μπορεί να είναι χρήσιμοι;
Με το σερολογικό τεστ ελέγχεται το αίμα ειδικά για την ύπαρξη αντισωμάτων για την ασθένεια COVID-19. Επειδή το σώμα χρειάζεται τουλάχιστον πέντε με δέκα ημέρες από τη στιγμή που έγινε η μόλυνση μέχρι να αναπτύξει αντισώματα για τον ιό, τα συγκεκριμένα διαγνωστικά τεστ δεν είναι κατάλληλα για τη διάγνωση ενεργής μόλυνσης. Ωστόσο, βοηθούν στον εντοπισμό όσων έχουν περάσει ήδη την ασθένεια και προσφέρουν ακριβέστερη εικόνα του πόσοι άνθρωποι έχουν μολυνθεί και αναρρώσει στη συνέχεια. Τα σερολογικά τεστ δείχνουν κατά πόσον έχουν αναπτύξει ανοσία όσοι έχουν νοσήσει και αν ναι πόσο διαρκεί αυτή. Με την πάροδο του χρόνου αυτά τα τεστ ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν ώστε να καθοριστεί ποιοι άνθρωποι μπορούν να επιστρέψουν με ασφάλεια στην εργασία τους. Τα σερολογικά τεστ αρχίζουν να διατίθενται, ωστόσο πρέπει να ελεγχθεί η ακρίβειά τους προτού υπάρξει ευρεία χρήση στις ΗΠΑ.