Μια ματιά στην ξηροφθαλμία

Ποιος δεν έχει αισθανθεί να τον «τρώνε» ή να τον ενοχλούν τα μάτια του; Αυτό μπορεί να οφείλεται σε αλλεργίες, στη σκόνη, σε ρύπους ή σε υπερβολικό τρίψιμο των ματιών όταν είμαστε κουρασμένοι. Υποθέστε όμως ότι τα μάτια σας έχουν μια τραχιά αίσθηση ή ευαισθησία στο φως ή ότι η όρασή σας παρουσιάζει διακυμάνσεις. Τότε, πιθανόν να είστε ένας από τα εκατομμύρια ανθρώπων με σύνδρομο ξηροφθαλμίας.

«Το σύνδρομο ξηροφθαλμίας είναι ένα από τα πιο κοινά οφθαλμολογικά προβλήματα των μεγαλύτερης ηλικίας ενηλίκων», εξηγεί η δρ Nandini Venkateswaran, οφθαλμίατρος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts Eye and Ear. «Οι πάσχοντες μπορεί να έχουν καλές και κακές περιόδους, αλλά, εάν εφαρμόζουν προληπτικές μεθόδους και αναζητούν θεραπεία όταν παρουσιάζουν εξάρσεις, είναι δυνατό να αποφύγουν την αναστάτωση της ζωής τους από την ξηροφθαλμία».

Ιδιότητες του ματιού

Κάθε φορά που ανοιγοκλείνετε τα μάτια σας, καλύπτονται από μια στιβάδα αποτελούμενη από δάκρυα, λιπιδική (ελαιώδη) ουσία και άλλες λιπαντικές ουσίες. Τα δάκρυα παράγονται από τον δακρυϊκό αδένα που βρίσκεται σε κάθε άνω βλέφαρο. Η λιπιδική (ελαιώδης) ουσία εκκρίνεται από τους μικροσκοπικούς μεϊβομιανούς αδένες, οι οποίοι βρίσκονται στο άνω και το κάτω βλέφαρο, και με τη βοήθειά της αποφεύγεται η υπερβολικά γρήγορη εξάτμιση των δακρύων. Ένα στρώμα πρωτεΐνης, η οποία ονομάζεται μυκίνη και καλύπτει την επιφάνεια του ματιού, λειτουργεί ως λιπαντική ουσία.

Με τη γήρανση, η παραγωγή δακρύων και λιπαρότητας μειώνεται, ενώ η δακρυϊκή στιβάδα γίνεται λιγότερο πλούσια, αφήνοντας μια αίσθηση ξηρότητας στα μάτια. Οφθαλμολογικές παθήσεις όπως το γλαύκωμα ή η επέμβαση για καταρράκτη επίσης μπορούν να προκαλέσουν ξηροφθαλμία. «Όσοι φορούν για πολλά χρόνια φακούς επαφής ή είχαν υποβληθεί σε επέμβαση laser στα μάτια σε νεότερη ηλικία ενδέχεται επίσης να είναι πιο επιρρεπείς στην ξηροφθαλμία καθώς μεγαλώνουν», λέει η δρ Venkateswaran.

Το σύνδρομο ξηροφθαλμίας ενδέχεται να αποτελεί παρενέργεια ορισμένων φαρμάκων, όπως αντικαταθλιπτικά, αντιισταμινικά, ρινικά αποσυμφορητικά, αγχολυτικοί παράγοντες, καθώς και διουρητικά και άλλα αντιυπερτασικά φάρμακα. Το σύνδρομο ξηροφθαλμίας μπορεί να προκαλέσει κάποιο από τα παρακάτω συμπτώματα:

• κάψιμο ή φαγούρα στα μάτια

• επώδυνη αίσθηση στα μάτια όταν ξυπνάτε

• τραχιά αίσθηση ή ξένου σώματος, όπως άμμου, στα μάτια

• φωτοευαισθησία

• δυσκολία στην ανοχή των φακών επαφής

• υπερβολική δακρύρροια

• αίσθηση ότι τα μάτια κολλάνε, λόγω βλέννας

• δυσκολία στην εστίαση ή ανάγκη να ανοιγοκλείσετε τα μάτια μερικές φορές για να δείτε καθαρά

Μην αγνοείτε τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας. «Το σύνδρομο ξηροφθαλμίας δεν είναι πιθανό να προκαλέσει μόνιμη οφθαλμική βλάβη, αν και σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να δημιουργήσει ουλές στον κερατοειδή. Αν όμως δεν αντιμετωπιστεί, υπάρχει πιθανότητα να επηρεάσει την ποιότητα της ζωής σας», λέει η δρ Venkateswaran.

Θεραπευτικές επιλογές

Η διάγνωση του συνδρόμου ξηροφθαλμίας γίνεται με την προσθήκη μιας ειδικής χρωστικής στο μάτι, η οποία τονίζει τα ξηρά σημεία. Ο οφθαλμίατρος είναι έτσι σε θέση να αξιολογήσει την ποσότητα και την ποιότητα της δακρυϊκής στιβάδας και το πόσο γρήγορα εξατμίζεται. Για τη μέτρηση της παραγωγής δακρύων μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ένα τεστ Schirmer: τοποθετείται μια λεπτή λωρίδα χαρτιού μέσα στο κάτω βλέφαρο και πέντε λεπτά μετά μετριέται η ποσότητα υγρασίας (δακρύων) πάνω στο χαρτί.

Η αντιμετώπιση της ξηροφθαλμίας είναι κλιμακωτή, δηλαδή ξεκινάτε με συντηρητικές επιλογές και προχωράτε με πιο εντατικές θεραπείες εάν χρειαστεί, εξηγεί η δρ Venkateswaran.

Η πιο συνήθης θεραπεία είναι τα τεχνητά δάκρυα χωρίς συντηρητικά, που χορηγούνται χωρίς συνταγή, τα οποία είναι οφθαλμικές σταγόνες που μιμούνται τα φυσικά δάκρυα. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλές φορές την ημέρα και μακροχρόνια. Μη συνταγογραφούμενες αλοιφές και τζελ που εφαρμόζονται πριν από τον ύπνο μπορεί επίσης να είναι χρήσιμες. Για πιο σοβαρές περιπτώσεις, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει συνταγογραφούμενες οφθαλμικές σταγόνες, όπως η lifitegrast ή η κυκλοσπορίνη, ουσίες που μειώνουν τη φλεγμονή του ματιού και αυξάνουν την παραγωγή δακρύων. Σύντομες αγωγές με σταγόνες που περιέχουν κορτικοστεροειδή, όπως η λοτεπρεδνόλη, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για δύο με τέσσερις εβδομάδες για την αντιμετώπιση σοβαρών εξάρσεων ξηροφθαλμίας.

Εάν τα τεχνητά δάκρυα δεν σας ανακουφίζουν, οι γιατροί μερικές φορές συνταγογραφούν οφθαλμικές σταγόνες που παρασκευάζονται από τον δικό σας ορό, το διάφανο υγρό συστατικό του αίματός σας. Μια άλλη επιλογή είναι ένα ρινικό σπρέι με βαρενικλίνη, το οποίο διεγείρει το νεύρο που συνδέεται με τον δακρυϊκό αδένα και τους μεϊβομιανούς αδένες. Το σπρέι μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο του ή σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες για την ξηροφθαλμία.

Ο οφθαλμίατρός σας μπορεί επίσης να δοκιμάσει να αξιοποιήσει τα δικά σας φυσικά δάκρυα τοποθετώντας μικροσκοπικά πώματα από κολλαγόνο ή σιλικόνη στους δακρυϊκούς πόρους, που βρίσκονται στις εσωτερικές γωνίες των ματιών. «Τα πώματα βοηθούν να παραμείνει η λίπανση στην επιφάνεια του ματιού για μεγαλύτερο διάστημα», λέει η δρ Venkateswaran.

Προστατεύστε τα μάτια σας

Προκειμένου να ελαττώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης ξηροφθαλμίας ή να μειώσετε την ευαισθησία των ματιών σας εάν πάσχετε από ξηροφθαλμία, δοκιμάστε τα παρακάτω:

• Μειώστε την έκθεση σε παράγοντες που είναι δυνατό να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν την πάθηση, όπως στον αέρα, στον καπνό, σε ατμούς χημικών ουσιών, στην ξηρή θερμότητα και σε ανεμιστήρες.

• Φοράτε προστατευτικά γυαλιά ή γυαλιά ηλίου όταν βρίσκεστε σε εξωτερικό χώρο.

• Χρησιμοποιείτε υγραντήρα εσωτερικών χώρων.

• Κάντε τακτικά διαλείμματα εάν περνάτε πολλές ώρες μπροστά σε οθόνη υπολογιστή.