Είναι γνωστό πλέον ότι το σύνδρομο long Covid έχει επιπτώσεις στη μνήμη και γενικότερα στις εγκεφαλικές μας λειτουργίες. Σύμφωνα όμως με μία νέα έρευνα αυτές είναι και μετρήσιμες, καθώς ασθενείς έχασαν μονάδες IQ εξαιτίας της νόσησής τους.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε προ ολίγων ημερών στο New England Journal of Medicine και από τα αποτελέσματα διαπιστώθηκε ότι ασθενείς είχαν γνωστικό έλλειμμα αναλογικά με τη διάρκεια του long covid, αλλά και από το πόσο βαριά νόσησαν από τον ιό.
Οσοι ταλαιπωρήθηκαν με long Covid για 12 εβδομάδες ή περισσότερο, παρουσίασαν απώλεια IQ ισοδύναμη με 6 μονάδες ενώ όσοι εισήχθησαν στη ΜΕΘ είχαν μεγαλύτερη απώλεια (9 μονάδες).
Ειδικότερα όσοι συμμετέχοντες ανάρρωσαν από συμπτώματα του κορωνοϊού είχαν γνωστικό έλλειμμα ισοδύναμο με 3 μονάδες IQ σε σύγκριση με όσους δεν μολύνθηκαν ποτέ. Από την άλλη, όσοι ταλαιπωρήθηκαν με long covid για 12 εβδομάδες ή περισσότερο παρουσίασαν απώλεια ισοδύναμη με 6 μονάδες IQ. Τέλος όσοι εισήχθησαν στη ΜΕΘ είχαν τη μεγαλύτερη απώλεια: 9 μονάδες IQ σε σύγκριση με όσους δεν μολύνθηκαν ποτέ.
Συμπτώματα εγκεφαλικής ομίχλης:
έλλειψη συγκέντρωσηςαπώλεια μνήμηςδιάσπαση προσοχήςμείωση της ταχύτητας επεξεργασίας της πληροφορίαςεπίμονη κεφαλαλγίαδιαταραχές ύπνουδιαταραχές άγχουςδυσαυτονομία
Μιλώντας στην «Κ» ο Ανταμ Χαμπσάιρ, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής στις επανορθωτικές νευροεπιστήμες στο Imperial College του Λονδίνου, επισημαίνει πως η μελέτη δείχνει ότι η εγκεφαλική ομίχλη (brain fog) σχετίζεται άμεσα με ελλείμματα στη μνήμη και στις γνωστικές ικανότητες.
«Τα άτομα που αναφέρουν συμπτώματα εγκεφαλικής ομίχλης μετά την Covid-19 παρουσιάζουν χειρότερες επιδόσεις σε καθημερινές τους εργασίες που αφορούν τη μνήμη, τη συλλογιστική και τον προγραμματισμό. Ωστόσο δεν γνωρίζουμε ακόμη ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτών των γνωστικών ελλειμμάτων στην υγεία τους», επισημαίνει ο κ. Χαμπσάιρ.
Ζητώντας από τη Μαρία Στεφανάτου, νευρολόγο στο διεπιστημονικό κέντρο αναφοράς long Covid της Α΄ Κλινικής Εντατικής Θεραπείας στον «Ευαγγελισμό», να σχολιάσει τη μελέτη, μας επισημαίνει πως «η έρευνα επιβεβαιώνει αυτό που ήδη γνωρίζαμε, ότι δηλαδή η εγκεφαλική ομίχλη είναι πολύ υψηλά στα ποσοστά των ασθενών με long Covid».
Οπως εξηγεί η κ. Στεφανάτου, τα νευρολογικά συμπτώματα στους ασθενείς με long Covid υπήρχαν από τα πρώτα κύματα του κορωνοϊού και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. «Σκεφτείτε πως στην οξεία φάση νόσησης ο ασθενής δεν έχει ιδιαίτερα νευρολογικά συμπτώματα, παρά μόνο κεφαλαλγία και ανοσμία. Ωστόσο μήνες μετά, το 75% των ασθενών με διαγνωσμένο long Covid έχουν νευρολογικά συμπτώματα. Αυτό για εμάς είναι κάτι πρωτόγνωρο».
Από πλευράς του ο Θεόδωρος Φασιλής, νευροψυχολόγος στη Νευροχειρουργική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στον «Ευαγγελισμό», επισημαίνει ότι «δεν πάσχει η μνήμη αυτή καθ’ αυτήν, αλλά οι ανώτερες επιτελικές λειτουργίες που οργανώνουν τον μηχανισμό της μάθησης. Ετσι υπάρχει πρώτα γνωστική κόπωση και αδυναμία συγκέντρωσης με αποτέλεσμα ο ασθενής να μην μπορεί να αποδώσει και σωστά μνημονικά».
Συμπτώματα χωρίς διακρίσεις
Στην ερώτηση πόσο μπορεί να επηρεάσει έναν ασθενή αυτή η γενική αδυναμία συγκέντρωσης, η κ. Στεφανάτου απαντά «πολύ». «Μπορώ να θυμηθώ πέντε περιπτώσεις ασθενών πολύ υψηλού γνωσιακού αποθέματος που σταμάτησαν να οδηγούν επειδή δεν μπορούσαν να συγκεντρωθούν. Επίσης κάποιοι άλλοι ασθενείς δήλωναν αδυναμία συγκέντρωσης ακόμη και για λίγα λεπτά, ενώ τόνιζαν πως ξεχνούσαν πολύ εύκολα πράγματα που έπρεπε να κάνουν», εξηγεί.
Μπορώ να θυμηθώ πέντε περιπτώσεις ασθενών πολύ υψηλού γνωσιακού αποθέματος που σταμάτησαν να οδηγούν επειδή δεν μπορούσαν να συγκεντρωθούν.
O κ. Φασιλής προσθέτει ότι «ασθενείς που δεν είχαν ποτέ κανένα νόσημα και ήταν απολύτως λειτουργικοί προηγουμένως, εμφάνισαν εγκεφαλική ομίχλη και ήρθαν στο κέντρο αναφοράς μας με προχωρημένη συμπτωματολογία. Για τον λόγο αυτό και κατανοώ πως δεν είναι καθόλου ευχάριστο για κανέναν να ξέρει πως υπολειτουργεί αλλά να μην ξέρει ακριβώς γιατί».
Εκτός όμως από τη συμπτωματολογία, ένα ακόμη πεδίο που προβληματίζει τους ειδικούς είναι το κομμάτι της αποκατάστασης, το οποίο διαρκεί αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα.
Χρειάζεται το λιγότερο έξι μήνες για να επέλθει η γνωσιακή αποκατάσταση που σε συνδυασμό με τους τρεις μήνες που απαιτούνται για να πιστοποιηθεί το σύνδρομο long Covid, φτάνουμε τους 9 μήνες κατ’ ελάχιστο.
Σύμφωνα με την κ. Στεφανάτου, τα νευρολογικά συμπτώματα αποκαθίστανται δύσκολα και επιμένουν περισσότερο από άλλα, ενώ χρειάζεται το λιγότερο έξι μήνες για να επέλθει η γνωσιακή αποκατάσταση. Σε συνδυασμό με τους τρεις μήνες που απαιτούνται για να πιστοποιηθεί το σύνδρομο long covid, φτάνουμε τους 9 μήνες κατ’ ελάχιστο.
«Φαίνεται πως υπάρχει μία ενεργή νευροεκφύλιση μετά τη λοίμωξη από τον Covid-19, δηλαδή καταστρέφονται τα ενεργά κύτταρα με έναν ενεργό τρόπο ακόμη και μετά τη νόσηση. Σε άλλες λοιμώξεις αυτή η φλεγμονή δεν διαρκεί τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα όσο στον κορωνοϊό, ενώ παράλληλα άλλες λοιμώξεις δεν είναι τόσο μολυσματικές», εξηγεί η νευρολόγος.
Στοχευμένη παρέμβαση
Γνωρίζοντας τις προκλήσεις που ενέχει η κατανόηση των νευρολογικών προβλημάτων που προκαλεί η long Covid, αλλά και η ανάγκη εύρεσης ενός μηχανισμού που να στοχεύει στην επίλυση του προβλήματος και όχι των συμπτωμάτων του, οι ερευνητές του διεπιστημονικού κέντρου αναφοράς long Covid της Α΄ Κλινικής Εντατικής Θεραπείας στον «Ευαγγελισμό» έχουν ήδη ξεκινήσει μία έρευνα. Στόχος τους είναι να κατανοήσουν πώς η δυσλειτουργία του εγκεφάλου μετά τον Covid-19 συνδέεται και με μία σειρά άλλων παραμέτρων, όπως είναι τα καρδιαγγειακά.
Οπως σημειώνει η ερευνήτρια, κλινική νευροψυχολόγος και υπεύθυνη του Εργαστηρίου Κλινικής Νευροψυχολογίας αναφορικά με το πρώτοκολλο long Covid, Ευνίκη Ντινοπούλου, η ομάδα Κλινικών Νευροψυχολόγων μελετάει το προφίλ των δυσκολίων νευροψυχολογικών λειτουργιών των ασθενών και ερευνά τη σύνδεση τους με παθολογίες του νευρικού συστήματος. Οι έρευνες αυτές εντάσσονται στη διεπιστημονική προσέγγιση του Διακλαδικού Ιατρείου Long Covid και σκοπό έχουν να προτείνουν θεραπευτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των νευροψυχολογικών συμπτωμάτων συνδρόμου long Covid.
«Αυτά τα δύο χρόνια λειτουργίας του κέντρου μάς έχουν επισκεφτεί 190 άτομα από 23 μέχρι 70 ετών. Οι ασθενείς συχνά αναφέρουν συμπτώματα νοητικής και γνωστικής κόπωσης και έρχονται παραπονούμενοι, καθώς ακόμη κι αν είναι νεότεροι από άλλους έχουν την ίδια ένταση και ενόχληση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία. Κατανοώντας λοιπόν αυτό που περνούν, εμείς θέλουμε να στείλουμε το εξής μήνυμα: Είμαστε εδώ, προσπαθούμε, κάνουμε έρευνα και σύντομα ευελπιστούμε να παρέμβουμε στοχευμένα».