Τον τελευταίο αιώνα το προσδόκιμο επιβίωσης του γενικού πληθυσμού στον ανεπτυγμένο κόσμο έχει αυξηθεί σημαντικά. Αυτό το επίτευγμα δεν θα ήταν εφικτό χωρίς σημαντικές εξελίξεις στον χώρο της ιατρικής. Ο εμβολιασμός, όντας ένας κυρίαρχος παράγοντας προστασίας της δημόσιας υγείας, έχει μειώσει δραστικά τη συχνότητα εμφάνισης αρκετών θανατηφόρων μολυσματικών ασθενειών. Χαρακτηριστικά, μόνο ο παιδιατρικός εμβολιασμός κατά τη δεκαετία 1994-2013 στις ΗΠΑ απέτρεψε πάνω από 20 εκατομμύρια νοσηλείες και 700.000 θανάτους. Με αυτόν τον τεράστιο αντίκτυπο, ο εμβολιασμός συνεισφέρει ουσιωδώς στη βιωσιμότητα των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης που οφείλουν πλέον να προσαρμοστούν στις αυξημένες ανάγκες ενός πληθυσμού που ζει περισσότερο.
Παρ’ όλα αυτά, η εμπιστοσύνη του κοινού και η αποδοχή των εμβολίων, ειδικά την περίοδο της πανδημίας, υπονομεύτηκε συστηματικά και, εάν αυτό συνεχιστεί, υπάρχει κίνδυνος επανεμφάνισης ασθενειών που είχαν εκλείψει. Δεν είναι τυχαίο ότι η αμφισβήτηση του εμβολιασμού αναγνωρίστηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως μία από τις 10 κορυφαίες παγκόσμιες απειλές για την υγεία το 2019. Ειδικά στους ενήλικες, η εμβολιαστική κάλυψη ακόμα και σε χώρες υψηλού εισοδήματος παραμένει υποβέλτιστη.
Ο πνευμονιόκοκκος αποτελεί κυρίαρχο λοιμογόνο παράγοντα στους ενήλικες άνω των 65 ετών, στους ασθενείς με χρόνια νοσήματα (αναπνευστικά, καρδιαγγειακά, διαβήτης, κάπνισμα κ.ο.κ.) και στους ανοσοκατεσταλμένους. Προκαλεί πνευμονία αλλά και διεισδυτική νόσο (σήψη, μηνιγγίτιδα), καταστάσεις ιδιαίτερα απειλητικές για τη ζωή ενός ευάλωτου ατόμου.
Στη χώρα μας τα συζευγμένα πνευμονιοκοκκικά εμβόλια συστήνονται σταθερά από το 2012 έως σήμερα έχοντας συμβάλει στη μείωση του φορτίου της πνευμονιοκοκκικής νόσου. Στο Νέο Εθνικό Πρόγραμμα Ενηλίκων του 2024 το εμβολιαστικό σχήμα απλοποιείται περαιτέρω με τη διάθεση του νέου, 20δύναμου (PCV20) εμβολίου και χαρακτηρίζεται ως ένα από τα προοδευτικότερα προγράμματα παγκοσμίως. Συγκεκριμένα, συνιστάται και αποζημιώνεται 100% μία μόνο δόση 20δύναμου (PCV20) εμβολίου σε όλους >65 ετών και σε ενήλικες 18-64 ετών με χρόνιες παθήσεις.
Σε όσους έχουν ήδη εμβολιαστεί στο παρελθόν, συστήνεται η ολοκλήρωση του εμβολιασμού με μια επιπλέον δόση με 20δύναμο (PCV20) ένα έτος με μετά τη χορήγηση του τελευταίου εμβολίου. Από τις συστάσεις του προγράμματος, έχει αφαιρεθεί πλήρως η οδηγία για συμπληρωματική χορήγηση του παλαιότερου 23δύναμου πολυσακχαριδικού εμβολίου στους ενήλικες, καταργώντας τα πολύπλοκα συνδυαστικά σχήματα του παρελθόντος, μια απλοποίηση που αναμένεται να αυξήσει την εμβολιαστική κάλυψη στον πληθυσμό.
Αξίζει να σημειωθεί τέλος ότι τα αντιπνευμονιοκοκκικά εμβόλια και ειδικότερα τα συζευγμένα, όπως το επικαιροποιημένο 20δύναμο, επειδή προσφέρουν χρονικά μεγαλύτερη προστασία και δεν επαναλαμβάνονται, δεν υπόκεινται στους εποχικούς περιορισμούς όπως συμβαίνει με τον αντιγριπικό εμβολιασμό. Δεν έχουν αυστηρά εποχικό χαρακτήρα. Κατά συνέπεια, η χορήγησή τους μπορεί να δρομολογηθεί ανεξαρτήτως εποχής και ο ασθενής με παράγοντες κινδύνου δεν πρέπει να περιμένει το φθινόπωρο για να εμβολιαστεί. Πολλώ δε μάλλον όταν πλέον συνωστίζονται αρκετοί εμβολιασμοί στους ενήλικες κατά τους φθινοπωρινούς μήνες και η προτεραιοποίησή τους δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση, ούτε για τον ασθενή ούτε για τον επαγγελματία υγείας.
*Γιώργος Θ. Δημόπουλος, Καθηγητής Πνευμονολογίας-Εντατικής Θεραπείας, Διευθυντής Γ´ Κλινικής Εντατικής Θεραπείας Ιατρικής Σχολής Αθηνών – ΕΚΠΑ Ευγενίδειο Νοσοκομείο.