Oταν το εμβόλιο AstraZeneca έλαβε άδεια κυκλοφορίας από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές ανάμεσα στα συνολικά 299 υποψήφια εμβόλια κατά της covid-19 που αναπτύσσονταν τότε, όλοι μιλούσαν για ένα τεράστιο επίτευγμα που αναπτέρωσε τις ελπίδες της παγκόσμιας κοινότητας για την αντιμετώπιση του ιού.
Δεν υπήρχε κανένα στοιχείο που να συνηγορούσε πως περίπου τρία χρόνια μετά την άδεια κυκλοφορίας από την Ε.Ε., το εμβόλιο θα αποσύρονταν. Σε δήλωσή της, η AstraZeneca αναφέρει ότι η απόφαση ελήφθη επειδή υπάρχουν πλέον αρκετά νεότερα εμβόλια, που έχουν προσαρμοστεί για να στοχεύουν στις παραλλαγές της Covid-19. Αυτό είχε οδηγήσει σε μείωση της ζήτησης για το εμβόλιο της, το οποίο δεν κατασκευάζεται πλέον.
«Σύμφωνα με ανεξάρτητους υπολογισμούς, πάνω από 6,5 εκατ. ζωές σώθηκαν μόνο τον πρώτο χρόνο χρήσης και πάνω από 3 δισ. δόσεις παρασχέθηκαν παγκοσμίως», τονίζει η εταιρεία και προσθέτει: «Οι προσπάθειές μας έχουν αναγνωριστεί από τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο και θεωρούνται ευρέως ως κρίσιμο συστατικό για τον τερματισμό της παγκόσμιας πανδημίας».
Εχοντας σχεδιαστεί από κορυφαίους επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, μεταξύ των οποίων η καθηγήτρια Σάρα Γκίλμπερτ και ο καθηγητής Αντριου Πόλαρντ, το εμβόλιο περιείχε τον μη αναπαραγόμενο ιικό φορέα που ουσιαστικά «δίδασκε» το ανοσοποιητικό σύστημα να καταπολεμά τον ιό.
Η AstraZeneca αναφέρει ότι η απόφαση για την απόσυρση, ελήφθη επειδή υπάρχουν πλέον αρκετά νεότερα εμβόλια, που έχουν προσαρμοστεί για να στοχεύουν στις παραλλαγές της Covid-19
Το εμβόλιο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 4 Ιανουαρίου του 2021 και στα πλεονεκτήματά του συνυπολογίζονταν η ανταγωνιστική τιμή και ότι ήταν εύκολο στη μεταφορά καθώς μπορούσε να αποθηκευτεί σε υψηλότερες θερμοκρασίες σε σχέση με τα υπόλοιπα.
Παρά τις πρώτες θετικές εντυπώσεις, μέσα στο χρόνο άρχισαν οι τριβές, καθώς πολλές χώρες της Ε.Ε. επέπληξαν την εταιρεία επειδή όπως υποστήριζαν δεν παρείχε τις δόσεις που είχε υποσχεθεί, ενώ στη συνέχεια ανακοίνωσαν ηλικιακό περιορισμό στη χρήση του. Ενα μπαράζ ανακοινώσεων από ρυθμιστικές αρχές, επιστήμονες δημόσιας υγείας, ευρωπαίους Επιτρόπους και προέδρους κρατών προκάλεσαν σύγχυση στους πολίτες.
Η AstraZeneca, ένας κολοσσός στον χώρο της φαρμακοβιομηχανίας, κυρίως λόγω της παραγωγής δημοφιλών φαρμάκων κατά του καρκίνου, βρέθηκε αντιμέτωπη με μία σειρά από ενστάσεις.
Από την απόσυρση στην επανεκκίνηση των εμβολιασμών
Μάλιστα τον Μάρτιο του 2021, ευρωπαϊκές χώρες ανέστειλαν τη χορήγηση του εμβολίου της AstraZeneca για προληπτικούς λόγους, μετά τις αναφορές για περιπτώσεις εμφάνισης θρομβώσεων σε εμβολιασθέντες.
Η ρυθμιστική αρχή της Ευρωπαϊκής Ενωσης διενήργησε επείγουσα επανεξέταση καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι το εμβόλιο είναι ασφαλές για χρήση και ότι δεν συνδέεται με αύξηση του συνολικού κινδύνου θρομβοεμβολικών επεισοδίων ή θρόμβων αίματος.
Ειδικότερα, η επιτροπή που συστάθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, αφού εξέτασε 62 περιπτώσεις εγκεφαλικών φλεβικών θρομβώσεων και 24 περιπτώσεις φλεβικής θρόμβωσης σε σύνολο 25 εκατομμυρίων ατόμων, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ασυνήθιστοι θρόμβοι αίματος πρέπει να αναφέρονται ως πολύ σπάνιες παρενέργειες.
Μετά τις παραπάνω διαβεβαιώσεις οι ευρωπαϊκές χώρες επανεκκίνησαν τους εμβολιασμούς με το AstraZeneca, ωστόσο στις περισσότερες χώρες υπήρξαν συστάσεις με ηλικιακό περιορισμό.
Στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα το εμβόλιο της ΑstraΖeneca χορηγούνταν αρχικά σε άτομα ηλικίας 18 μέχρι και 64 ετών, ωστόσο τον Απρίλιο του 2021 το υπουργείο Υγείας ανακοίνωσε πως συστήνει τον εμβολιασμό στους πολίτες 30 ετών και άνω.
Τρεις μήνες αργότερα, τον Ιούλιο, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών εισηγήθηκε στην κυβέρνηση να σταματήσει εντελώς ο εμβολιασμός με AstraZeneca σε ηλικίες κάτω των 60 ετών. Ο βασικότερος λόγος ήταν πως υπήρχε επάρκεια κι άλλων εμβολίων στη χώρα, ενώ είχαν προηγηθεί δηλώσεις αξιωματούχου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ) στις χώρες της ΕΕ να αποφύγουν τη χορήγηση σε άτομα άνω των 60 ετών.
Την ίδια περίοδο η Γερμανία, η Γαλλία και η Ισπανία περιόρισαν το εμβόλιο σε ομάδες ηλικιωμένων, ενώ οι βρετανικές αρχές είχαν συστήσει να μη χορηγείται σε ενήλικες κάτω των 30 ετών.
Στα δικαστήρια με την Ε.Ε.
Οι απανωτές αλλαγές στα εμβολιαστικά προγράμματα των χωρών αλλά και η διεξαγωγή ανεξαρτήτων ερευνών από ρυθμιστικές αρχές για τις πιθανές παρενέργειες του εμβολίου δεν ήταν τα μόνα προβλήματα για την AstraZeneca, καθώς είχε να αντιμετωπίσει και τον «εκνευρισμό» της Ε.Ε. για το χρονοδιάγραμμα των παραδόσεων.
Τον Απρίλιο του 2021 η Ε.Ε., έχοντας τη στήριξη όλων των κρατών μελών της, μήνυσε την AstraZeneca για παραβίαση της σύμβασης προμήθειας για 300 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου. Με επιχείρημα πως είχε λάβει μόνο 30 εκατομμύρια εμβόλια τους πρώτους τρεις μήνες του 2021, από τα 90 εκατομμύρια που έπρεπε να παραδώσει η εταιρεία, εν τέλει έχασε τη νομική μάχη με αίτημα να υποχρεωθεί η εταιρία να παραδώσει 120 εκατομμύρια δόσεις.
Η απόφαση του δικαστηρίου του Βελγίου ήταν ότι η AstraZeneca έπρεπε να παραδώσει συνολικά 50 εκατομμύρια δόσεις σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτό που ζητούσε η Ε.Ε.
«Δεν θα έκανα τίποτα διαφορετικό»
Ερχόμενοι στο σήμερα, η AstraZeneca έχει ήδη ανακαλέσει εθελοντικά την άδεια κυκλοφορίας του εμβολίου στην Ε.Ε. ενώ ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) εξέδωσε ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία το εμβόλιο δεν είναι πλέον εγκεκριμένο για χρήση.
Πάντως ο διευθύνων σύμβουλος της βρετανικής εταιρείας, Πασκαλ Σοριότ, είχε δηλώσει ότι δεν θα έκανε τίποτα διαφορετικά.
Σε συνέντευξή του στο BBC το 2022, σημείωνε πως «παρά τις αναποδιές, παραδώσαμε τρία δισεκατομμύρια δόσεις [του εμβολίου] και σώσαμε ένα εκατομμύριο ζωές».
Ο ίδιος μάλιστα είχε αναφερθεί και στις παρενέργειες που έχουν αποδοθεί στο εμβόλιο σημειώνοντας πως «είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτές οι παρενέργειες είναι εξαιρετικά σπάνιες. Οταν αρχίζετε να εμβολιάζετε εκατομμύρια ανθρώπους, θα εμφανιστούν πολύ σπάνιες παρενέργειες που παραμένουν πολύ σπάνιες. Και αυτό είναι κοινό για όλα τα εμβόλια».
Με πληροφορίες από CNN, BBC, Guardian, ΕΟΔΥ, Reuters