Υπάρχουν όνειρα που γίνονται στόχοι, ιδέες που μετουσιώνονται σε δράσεις και επιτεύγματα που λειτουργούν ως κίνητρα. Για τον Ανδρέα Φλουρή υπάρχει όμως και κάτι παραπάνω. Οι θεωρίες που γίνονται πράξη.
Ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ο οποίος συμπεριλήφθηκε στην περίφημη λίστα του περιοδικού TIME με τους 100 ανθρώπους που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, μιλά αποκλειστικά στην «Κ» και δηλώνει πως για εκείνον η έρευνα δεν αφορά μόνο την ανακάλυψη νέων πληροφοριών αλλά και την εύρεση πρακτικών εφαρμογών και λύσεων σε προκλήσεις του πραγματικού κόσμου.
Η ανακοίνωση της ένταξής του στη λίστα του TIME τον βρήκε στην Κρήτη μαζί με την οικογένειά του και το αποτελέσμα ομολογεί πως «δεν το περίμενε». Εχοντας δημοσιεύσει πλήθος ερευνών και έχοντας επιβλέψει άλλες τόσες ως διευθυντής του πανεπιστημιακού εργαστηρίου FAME Lab, ο ίδιος βλέπει τις έρευνές του σαν παιδιά του. Ωστόσο, αν έπρεπε να ξεχωρίσει μία, αυτή θα ήταν η έρευνα σύμφωνα με την οποία τα προβλήματα στην υγεία και την παραγωγικότητα ξεκινούν να εμφανίζονται από τους 15 βαθμούς Κελσίου και όχι από τους 27, όπως έδειχναν οι προηγούμενες μελέτες.
Ο,τι κι αν βρίσκεται στο χαρτί όμως, η αλήθεια είναι πως στα θέματα αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης έχουμε μείνει ακόμη στη θεωρία σε πολλά επίπεδα. Σύμφωνα με τον ίδιο, η πρόοδος στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία και την παραγωγικότητα των εργαζομένων είναι ελάχιστη, ενώ μόλις 15% των στόχων από τη Συμφωνία του Παρισιού βρίσκονται σε καλό δρόμο προς την εκπλήρωσή τους.
Με την κλιματική κρίση να είναι πανταχού παρούσα και τα ακραία φαινόμενα να δείχνουν όλο και πιο συχνά την έντασή τους, ο καθηγητής επισημαίνει πως οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί θα πρέπει να θεσπίσουν και να επιβάλουν πολιτικές προστασίας της υγείας των ανθρώπων, αλλά και πολιτικές που προάγουν την προστασία του περιβάλλοντος, όπως όρια εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, έλεγχο ρύπανσης και μέτρα βιωσιμότητας.
Οσον αφορά τους χώρους εργασίας του μέλλοντος, ο κ. Φλουρής πιστεύει πως στόχος πρέπει να είναι η ανάπτυξη σχεδίων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή για τους χώρους εργασίας. Ο καθηγητής επισημαίνει πως με βάση τα διαθέσιμα ερευνητικά στοιχεία, η κλιματική κρίση θα προκαλέσει διαταραχές στη ροή του φυσιολογικού εργασιακού προγράμματος, ενώ σημειώνει πως στο μέλλον δεν θα υπάρχει η τρέχουσα συνηθισμένη ρουτίνα των εργαζομένων που γνωρίζουν για παράδειγμα ότι εργάζονται 8 ώρες ημερησίως από Δευτέρα έως Παρασκευή.
Τέλος αναφορικά με τους λόγους που τον «κράτησαν» στην Ελλάδα παρά τις πολλές προτάσεις από πανεπιστήμια του εξωτερικού, ο κ. Φλουρής αναφέρει πως η χώρα μας έχει τεράστιες δυνατότητες για ακαδημαϊκή και ερευνητική αριστεία και στόχος του είναι να συμβάλει στην ανάπτυξή της.
Είμαι περήφανος να αποκαλώ την Ελλάδα σπίτι μου και είμαι αφοσιωμένος στην αποστολή της καλλιέργειας, της ακαδημαϊκής αριστείας και της καινοτομίας εδώ.
Αναλυτικά η συνέντευξη του Ανδρέα Φλουρή στην «Κ»:
-Πού σας «βρήκε» η ανακοίνωση ότι συμπεριληφθήκατε στη λίστα του TIME 100 Next; Ηταν έκπληξη για εσάς;
Ενημερώθηκα στις αρχές Αυγούστου ότι το όνομά μου έχει προταθεί για να συμπεριληφθεί στη λίστα TIME 100 Next, ότι το επόμενο διάστημα θα γινόταν αξιολόγηση των υποψηφιοτήτων και ότι θα μου ανακοινωθεί το αποτέλεσμα τον Σεπτέμβριο. Βρισκόμουν με την οικογένειά μου στην Κρήτη, από όπου κατάγεται η σύζυγός μου και εγώ, για να επισκεφτούμε οικογένεια και φίλους. Ηταν μια πολύ ωραία έκπληξη! Γνώριζα γι′ αυτή τη λίστα του εμβληματικού περιοδικού και είχα δει τα ονόματα που συμπεριλήφθηκαν τις προηγούμενες δύο χρονιές. Δεν περίμενα όμως να δω και το δικό μου όνομα εκεί.
Υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που εργάζονται σε συνθήκες που επηρεάζουν την υγεία και την παραγωγικότητά τους.
-Αν έπρεπε να διαλέξετε το μεγαλύτερο επαγγελματικό σας επίτευγμα έως τώρα, ποιο θα ήταν;
Δύσκολη ερώτηση. Σαν να ρωτά κανείς έναν γονιό ποιο από τα παιδιά του αγαπά περισσότερο. Αν έπρεπε να διαλέξω με βάση τη δουλειά που είχε τη μεγαλύτερη επιρροή έως τώρα, θα έλεγα ότι αφορά τις επιπτώσεις που έχει η κλιματική αλλαγή και η έκθεση στη ζέστη στην υγεία και την παραγωγικότητα των εργαζομένων. Παλαιότερες μελέτες έδειχναν ότι οι επιπτώσεις αυτές εμφανίζονται μόνο όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντος ξεπεράσει τους 27 βαθμούς Κελσίου. Αρα τα προβλήματα συγκεντρώνονται σε λίγες χώρες, κυρίως στη νοτιοανατολική Ασία. Τα δεδομένα των μελετών του εργαστηρίου FAME Lab που διευθύνω στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας έδειξαν ότι τα προβλήματα στην υγεία και την παραγωγικότητα ξεκινούν να εμφανίζονται από τους 15 βαθμούς Κελσίου. Για παράδειγμα, για κάθε βαθμό Κελσίου που η θερμοκρασία αυξάνεται πάνω από τους 15 βαθμούς, η παραγωγικότητα ενός εργαζόμενου μειώνεται κατά 2% περίπου. Αυτό σημαίνει ότι τα προβλήματα είναι πολύ πιο διαδεδομένα από ό,τι πιστεύαμε και ότι χώρες που παλαιότερα θεωρούσαν ότι δεν επηρεάζονται πολύ από την κλιματική αλλαγή, στην πραγματικότητα αντιμετωπίζουν έντονες επιπτώσεις. Οτι υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που εργάζονται σε συνθήκες που επηρεάζουν την υγεία και την παραγωγικότητά τους, αλλά μέχρι πρόσφατα αυτό περνούσε απαρατήρητο.
Στην Ευρώπη μόνο τρεις χώρες έχουν νομοθεσία για την προστασία των εργαζομένων από τη ζέστη.
-Υπάρχουν χιλιάδες μελέτες σχετικά με την κλιματική κρίση και πώς αυτή επηρεάζει την υγεία μας. Θεωρείτε πως απέχουμε πολύ από τη θεωρία στην πράξη, ειδικά στη χώρα μας;
Δυστυχώς απέχουμε ακόμη πολύ. Στη σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ που έγινε στη Νέα Υόρκη στις 18 και 19 Σεπτεμβρίου με θέμα την πρόοδο προς τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (SDGs), η απογοήτευση ήταν διάχυτη. Από το 2015 όταν υπογράφηκε η Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα έχουμε διανύσει σχεδόν το μισό του χρόνου έως την προθεσμία του 2030 που έθεσαν τα κράτη-μέλη για να πετύχουν τους στόχους. Παρόλα αυτά, μόλις 15% αυτών των στόχων βρίσκονται σε καλό δρόμο προς την εκπλήρωσή τους, ενώ σε αρκετούς άλλους στόχους η κατάσταση είναι χειρότερη από ό,τι ήταν το 2015. Ειδικά στο ζήτημα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία και την παραγωγικότητα των εργαζομένων, υπάρχει ελάχιστη πρόοδος. Στην Ευρώπη μόνο τρεις χώρες έχουν νομοθεσία για την προστασία των εργαζομένων από τη ζέστη. Ειδικότερα μέχρι το 2015 τέτοια νομοθεσία είχαν η Κύπρος και το Βέλγιο, ενώ τον περασμένο Απρίλιο ακολούθηκε και η Ισπανία. Τον Ιούλιο, το υπουργείο Εργασίας στην Ελλάδα δημοσίευσε σχετική Υπουργική Απόφαση, η οποία όμως είχε αρκετές ασάφειες ενώ έπαψε να είναι σε ισχύ όταν τελείωσε ο καύσωνας «Κλέων». Επομένως, ναι, απέχουμε πολύ από τη θεωρία στην πράξη και στη χώρα μας αλλά και σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Ελπίζω ότι αυτό θα αλλάξει σύντομα.
– Εχετε αφοσιωθεί πολύ στην έρευνα σχετικά με την περιβαλλοντική υγεία. Τι θα πρέπει να γίνει σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο ώστε να μειωθούν οι θάνατοι από περιβαλλοντικούς παράγοντες;
Η μείωση των θανάτων από περιβαλλοντικούς παράγοντες απαιτεί συνδυασμό ατομικών και συλλογικών δράσεων, καθώς και αλλαγές πολιτικής και συνεχείς προσπάθειες για την προστασία του πλανήτη για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές. Σε ατομικό επίπεδο, είναι σημαντικό να μειώσουμε το ατομικό μας αποτύπωμα άνθρακα οδηγώντας λιγότερο, χρησιμοποιώντας μέσα μαζικής μεταφοράς, κάνοντας κοινή χρήση αυτοκινήτου, ποδήλατο ή περπάτημα. Να ελαχιστοποιήσουμε τα σκουπίδια μας, κάνοντας ανακύκλωση και μείωση των πλαστικών μιας χρήσης. Να μειώσουμε την κατανάλωση νερού στις καθημερινές μας δραστηριότητες αλλά και να κάνουμε βιώσιμες επιλογές όσον αφορά τα τρόφιμα, τα ρούχα και άλλα καταναλωτικά αγαθά στηρίζοντας την τοπική και βιώσιμη γεωργία. Οσοι μπορούν, ας επενδύσουν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως ηλιακά πάνελ ή ανεμογεννήτριες. Τέλος, να γίνουμε μέλη ή να υποστηρίξουμε περιβαλλοντικές οργανώσεις και πολιτικές που αντιμετωπίζουν περιβαλλοντικά ζητήματα, αλλά και να συμμετέχουμε εθελοντικά σε τοπικές προσπάθειες καθαρισμού και πρωτοβουλίες δεντροφύτευσης.
Να προωθήσουμε τη μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δίνοντας επιδοτήσεις και κίνητρα.
Σε συλλογικό επίπεδο, οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί θα πρέπει να θεσπίσουν και να επιβάλουν πολιτικές προστασίας της υγείας των ανθρώπων, αλλά και πολιτικές που προάγουν την προστασία του περιβάλλοντος, όπως όρια εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, έλεγχο ρύπανσης και μέτρα βιωσιμότητας. Να ενθαρρύνουμε τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν βιώσιμες πρακτικές, να μειώσουν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και να είναι διαφανείς σχετικά με τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις. Επίσης, πρέπει να προωθήσουμε τη μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δίνοντας επιδοτήσεις και κίνητρα, αλλά και να βελτιώσουμε και να επεκτείνουμε τα συστήματα μέσων μαζικής μεταφοράς για να μειωθεί η ανάγκη χρήσης του αυτοκινήτου. Στον τομέα της εκπαίδευσης, πρέπει να εφαρμόσουμε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε σχολεία και στην κοινότητα για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος. Να επενδύσουμε σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, ετοιμότητας για καταστροφές αλλά και σε υποδομές για τον μετριασμό των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών. Να υποστηρίξουμε την έρευνα και την καινοτομία σε νέες «καθαρές» τεχνολογίες, βιώσιμη γεωργία και σε στρατηγικές προσαρμογής της κλιματικής αλλαγής.
Λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων στο μέλλον δεν θα υπάρχει η τωρινή συνηθισμένη ρουτίνα των εργαζομένων στη δουλειά.
– Πώς θα πρέπει να διαμορφωθούν οι εργασιακοί χώροι του μέλλοντος και οι εργασιακές συνήθειες στην Ελλάδα, ώστε να θωρακιστούμε από τα ακραία φαινόμενα της κλιματικής κρίσης;
Η δημιουργία βιώσιμων χώρων εργασίας και εργασιακών συνηθειών στην Ελλάδα είναι μια πολύπλοκη προσπάθεια που απαιτεί συνεργασία και δέσμευση από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Οι επιχειρήσεις, η πολιτεία και οι εργαζόμενοι πρέπει να συνεργαστούν για να οικοδομήσουν ένα πιο ανθεκτικό και βιώσιμο μέλλον. Να αναπτύξουμε σχέδια προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή για τους χώρους εργασίας και να προετοιμαστούμε για ακραία καιρικά φαινόμενα και διαταραχές στη ροή του φυσιολογικού εργασιακού προγράμματος εξαιτίας κλιματολογικών κρίσεων. Ως προς το δεύτερο θα θέσω ως παράδειγμα τη Θεσσαλία, όπου βλέπουμε τις τελευταίες τρεις εβδομάδες να βγαίνουν ανακοινώσεις και μηνύματα από το 112 που αλλάζουν το ωράριο των καταστημάτων, των σχολείων, κ.ά. Λόγω λοιπόν των ακραίων καιρικών φαινομένων που θα γίνουν πιο συχνά στο μέλλον, δεν θα υπάρχει η τωρινή συνηθισμένη ρουτίνα των εργαζομένων που γνωρίζουν π.χ. ότι εργάζονται για 8 ώρες ημερησίως, από Δευτέρα έως Παρασκευή κάθε εβδομάδα. Θα υπάρχουν συχνές μεταβολές σε αυτό και δεν θα υπάρχει η σιγουριά και η ρουτίνα που υπάρχει τώρα.
Εκτός των παραπάνω θα πρέπει να επιβεβαιώσουμε ότι όλοι οι χώροι εργασίας διαθέτουν επαρκή σχέδια έκτακτης ανάγκης και ότι οι εργαζόμενοι είναι άρτια εκπαιδευμένοι για να τα λειτουργήσουν. Να ενθαρρύνουμε τους εργαζόμενους να συμμετέχουν ενεργά σε πρωτοβουλίες βιωσιμότητας και να προσφέρουμε φορολογικά κίνητρα και επιδοτήσεις σε επιχειρήσεις που υιοθετούν βιώσιμες πρακτικές και μειώνουν το αποτύπωμα άνθρακά τους. Τέλος, να εφαρμόσουμε και να επιβάλουμε περιβαλλοντικούς κανονισμούς που ενθαρρύνουν τη βιωσιμότητα στους χώρους εργασίας, αλλά και να επενδύσουμε στην έρευνα και την ανάπτυξη νέων τρόπων μείωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στον χώρο εργασίας.
Η Ελλάδα έχει μια πλούσια πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά που παρέχει ένα μοναδικό υπόβαθρο για ακαδημαϊκή έρευνα.
– Ακούγοντας το όνομά σας και τη διάκρισή σας, πριν διαβάσει κάποιος το βιογραφικό σας, θα σκεφτόταν πως εργάζεστε στο εξωτερικό. Τι σας κράτησε εδώ; Εχοντας συνεργασία με τόσα πανεπιστήμια σε Ευρώπη και ΗΠΑ, έχετε σκεφτεί να φύγετε;
Οσα χρόνια εργάζομαι στην Ελλάδα είχα το προνόμιο να συνεργαστώ με πολλά αξιόλογα πανεπιστήμια του εξωτερικού, κάτι που αποτέλεσε μια πλούσια εμπειρία τόσο επαγγελματικά όσο και προσωπικά. Ωστόσο, η απόφασή μου να παραμείνω στην Ελλάδα εδράζεται σε πολλούς και σημαντικούς λόγους. Αρχικά, είμαι παθιασμένος με τη δουλειά μου και με όλους τους συνεργάτες και τις συνεργάτιδές μου. Πιστεύω ότι η χώρα μας έχει τεράστιες δυνατότητες για ακαδημαϊκή και ερευνητική αριστεία και μέσω του Εργαστηρίου που διευθύνω προσπαθώ να συμβάλω στην ανάπτυξή της. Ο ρόλος του καθηγητή μου επιτρέπει να καθοδηγώ και να εμπνέω την επόμενη γενιά Ελλήνων ερευνητών και βρίσκω τεράστια ικανοποίηση βλέποντας την ανάπτυξη και την επιτυχία τους. Η συνεργασία με διεθνή πανεπιστήμια μου επέτρεψε να δημιουργήσω διεθνείς προοπτικές στους φοιτητές και τις φοιτήτριές μου, εμπλουτίζοντας την εκπαιδευτική εμπειρία τους εδώ στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα, ελπίζω ότι η δουλειά και οι συνεργασίες μου συμβάλλουν θετικά στην παγκόσμια ακαδημαϊκή μας κοινότητα. Επιπλέον, η Ελλάδα έχει μια πλούσια πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά που παρέχει ένα μοναδικό υπόβαθρο για ακαδημαϊκή έρευνα. Με εμπνέει συνεχώς η ευκαιρία να διδάσκω και να ερευνώ σε έναν τόπο με τόσο βαθιά σύνδεση με τις επιστήμες και τις τέχνες. Ενώ είχα προσφορές και ευκαιρίες να εργαστώ στο εξωτερικό, η καρδιά μου παραμένει στην Ελλάδα. Πιστεύω ότι με την παραμονή μου εδώ, μπορώ να επηρεάσω ουσιαστικά το μέλλον του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας μας και να συμβάλω στην ακαδημαϊκή του ανέλιξη. Είμαι περήφανος να αποκαλώ την Ελλάδα σπίτι μου και είμαι αφοσιωμένος στην αποστολή της καλλιέργειας, της ακαδημαϊκής αριστείας και της καινοτομίας εδώ.
Θα ήθελα πολύ να αφήσω πίσω μου μια γόνιμη κληρονομιά που θα εμπνέει τις μελλοντικές γενιές ερευνητριών και ερευνητών να χτίσουν πάνω στα θεμέλια που βοήθησα να τεθούν.
-Ποιο είναι το ερευνητικό σας «όνειρο» σας και ποιος ή ποια αποτελεί πρότυπο για εσάς;
Ως ερευνητής, το όνειρό μου είναι να συνεισφέρω ουσιαστικά στην προώθηση της γνώσης για πώς το περιβάλλον επηρεάζει την υγεία, την παραγωγικότητα και την ευημερία μας, καθώς και να έχω θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία μέσω της δουλειάς μου. Πιστεύω ότι η έρευνα δεν αφορά μόνο την ανακάλυψη νέων πληροφοριών αλλά και την εύρεση πρακτικών εφαρμογών και λύσεων σε προκλήσεις του πραγματικού κόσμου. Το όνειρό μου είναι να δω την έρευνά μου να οδηγεί σε καινοτομίες που μπορούν να βελτιώσουν τη ζωή των ανθρώπων στον τομέα της επιστήμης, της τεχνολογίας, της βιωσιμότητας, ή σε άλλους τομείς με τους οποίους ασχολούμαι. Θα ήθελα πολύ να αφήσω πίσω μου μια γόνιμη κληρονομιά που θα εμπνέει τις μελλοντικές γενιές ερευνητριών και ερευνητών να χτίσουν πάνω στα θεμέλια που βοήθησα να τεθούν. Οσον αφορά το πρότυπό μου, είχα την τύχη να μάθω και να εμπνευστώ από πολλά καταξιωμένα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας καθ′ όλη τη διάρκεια της διαδρομής μου έως τώρα. Με κάποια από αυτά τα μέλη βρεθήκαμε στους ίδιους χώρους, ενώ άλλα τα γνώρισα μέσα από τα βιβλία και την έρευνά τους. Είναι δύσκολο να ξεχωρίσω μόνο ένα άτομο ως πρότυπό μου, επειδή καθένα από αυτά έχει συνεισφέρει μοναδικές ιδέες και προοπτικές στη δική μου ανάπτυξη ως ερευνητής. Ανθρωποι όπως ο Γιάννης Κουτεντάκης (ο πρώτος μέντοράς μου), η Νότα Κλέντρου, ο Brent Faught και ο Stephen Cheung ήταν οι δάσκαλοι που μου έμαθαν από κοντά την αφοσίωση στην αυστηρή έρευνα, τη δέσμευση σε ηθικές ερευνητικές πρακτικές και την ικανότητα να γεφυρώνω το χάσμα μεταξύ του ακαδημαϊκού και του πραγματικού κόσμου. Ο Yuval Noah Harari, ο Γιάννης Ιωαννίδης και ο John Nash μου έμαθαν μέσα από τη δουλειά τους την ανάγκη να χρησιμοποιώ τις γνώσεις μου για να αντιμετωπίσω πιεστικά κοινωνικά ζητήματα και να εμπνεύσω θετικές αλλαγές.