Στα 67 του χρόνια, ο πρωθυπουργός της Κίνας, Γουέν Τζιαμπάο,
αποτελεί σπάνιο δείγμα πολιτικού που κατάφερε να επιβιώσει τεσσάρων
γενικών γραμματέων του Κομμουνιστικού Κόμματος. Το 1989, στην
κορύφωση των διαδηλώσεων των φοιτητών και των εργατών, συνόδευσε
τον τότε ηγέτη του Κόμματος, Ζάο Ζιγιάνγκ, του οποίου ήταν το δεξί
χέρι, στην πλατεία Τιενανμέν. Μετά την καταστολή των διαδηλώσεων, ο
Ζάο, ο οποίος οραματιζόταν μια κινεζική εκδοχή της «περεστρόικας»,
καθαιρέθηκε και περιορίστηκε κατ’ οίκον μέχρι τον θάνατό του. Ο
Γουέν στάθηκε πιο συνετός και πιο τυχερός.
Το σοκ του 1989 οδήγησε την κινεζική ηγεσία, υπό τον ισχυρό
άνδρα του κόμματος, Ντενγκ Σιαοπίνγκ, σε ένα συνδυασμό πολιτικού
αυταρχισμού – οικονομικού φιλελευθερισμού. «Αναγκαστικά, κάποιοι
πρέπει να πλουτίσουν πιο γρήγορα από τους υπόλοιπους και οι
διάφορες περιοχές της χώρας θα τρώνε σε διαφορετικές κουζίνες»,
έλεγε με τον χαρακτηριστικό του κυνισμό ο Ντενγκ. Κατ’ αυτόν τον
τρόπο δικαιολογούσε την πολιτική της ταχύτατης οικονομικής
ανάπτυξης στις παράκτιες, ανατολικές ζώνες της χώρας (Σαγκάη,
Σεντζέν, Καντώνα), η οποία στηρίχθηκε στα ξένα κεφάλαια και άφησε
πίσω την τεράστια κινεζική ενδοχώρα. Αυτή ήταν η πολιτική που
εφάρμοζε ο τότε γενικός γραμματέας του κόμματος, Ζιανγκ Ζεμίν, και
η πέριξ αυτού «ομάδα της Σαγκάης». Ο ηγέτης της περιφερειακής
οργάνωσης του ΚΚΚ στη Σαγκάη, Τσεν Λιανγκού, προσπάθησε να
θεωρητικοποιήσει τις έντονες ανισότητες λέγοντας: «Οταν ανατέλλει ο
ήλιος, φωτίζονται πρώτα οι ανατολικές περιοχές της χώρας, δεν
φωτίζονται ταυτόχρονα οι ανατολικές και οι δυτικές».
Στον αντίποδα αυτής της ηγετικής ομάδας, ο Γουέν Τζιαμπάο, όπως
και ο διάδοχος του Ζιανγκ, Χου Ζιντάο, οικοδόμησε την πολιτική του
επιρροή στις αχανείς, καθυστερημένες περιοχές της βόρειας και
δυτικής Κίνας. Οταν ο Χου ανέλαβε καθήκοντα γενικού γραμματέα, το
2003, ο Γουέν, νούμερο τρία στην κομματική ιεραρχία, διορίστηκε
πρωθυπουργός, με ένα δόγμα διαμετρικά αντίθετο από εκείνο του Τσεν
Λιανγκού: «Η ταχύτητα ενός στόλου», δήλωσε ο Γουέν, πιστός στη
μανία των Κινέζων με τις παρομοιώσεις, «δεν καθορίζεται από την
ταχύτητα του πιο γρήγορου σκάφους, αλλά από εκείνη του βραδύτερου».
Το νόημα ήταν ότι η Κίνα πρέπει να ρίξει το βάρος από την ποσοτική
ανάπτυξη στην κοινωνική συνοχή, διαφορετικά οι αυξανόμενες
ανισότητες θα απειλήσουν την ίδια την εθνική της ενότητα.
«Κοινωνία της αρμονίας»
Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Σε μια θυελλώδη συνεδρίαση του
Πολιτικού Γραφείου, τον Ιούλιο του 2004, ο Τσεν κούνησε απειλητικά
το δάχτυλο προς τον Γουέν και τον προειδοποίησε ότι θα είναι
υπόλογος στο έθνος αν η νέα, περισσότερο εξισωτική πολιτική του
στραγγαλίσει την ανάπτυξη. Ωστόσο, η «ομάδα της Σαγκάης» έχασε τη
μάχη από την «ομάδα του Κίτρινου Ποταμού», της βαθιάς Κίνας. Στα
τέλη του 2005, το 11ο πεντάχρονο πλάνο ενέκρινε τη γραμμή των Χου –
Γουέν για στροφή στην οικοδόμηση μιας «αρμονικής κοινωνίας». Τον
επόμενο χρόνο, ο Τσεν καθαιρέθηκε από το Πολιτικό Γραφείο με την
κατηγορία της διαφθοράς.
Στο μεταξύ, ο Γουέν με τους ήπιους τρόπους και την τραγουδιστή
φωνή είχε ισχυροποιήσει τη θέση του. Αποτελεσματικός στη διαχείριση
κρίσεων (φονικές επιδημίες, σεισμοί κ.λπ.), καλλιέργησε το προφίλ
του «πρωθυπουργού των εργατών και των αγροτών». Σε μια περίπτωση θα
επισκεπτόταν ξαφνικά εργοστάσια για να διαπιστώσει τις κτηνώδεις
συνθήκες εργασίας και να ρίξει «καμπάνες» στους υπεύθυνους, σε μια
άλλη, την κινεζική Πρωτοχρονιά του 2005, θα περνούσε μια νύχτα μαζί
με τους ανθρακωρύχους στις πολύ επικίνδυνες στοές τους. Βεβαίως, η
σύζυγος του πρωθυπουργού των εργατών είναι πολύ επιτυχημένη
επιχειρηματίας στα κοσμήματα και στη διαχείριση κερδοσκοπικών
κεφαλαίων, ενώ ο γιος τους είναι διευθυντής της εταιρείας
Πληροφορικής Unihub, αλλά όλα αυτά δεν απαγορεύονται από την
«κοινωνία της αρμονίας», κάθε άλλο…