Δεν γράφουν επιστημονική ιστορία μόνο άνθρωποι με λευκές ποδιές κάτω από τα φθορίζοντα φώτα των ακαδημαϊκών εργαστηρίων. Περιστασιακά, η πορεία της επιστήμης αλλάζει για πάντα μέσα σε μια παμπ, με μια μπίρα στο χέρι.
Κάπως έτσι συνέβη και με την αιθέρια κίνηση μοβ και πράσινων σχηματισμών πάνω από τον ορίζοντα στο βόρειο ημισφαίριο. Το φαινόμενο μοιάζει με σέλας, αλλά δεν είναι.
Αποκαλείται… Στιβ!
Καθώς ο ήλιος εισέρχεται στην πιο δραστήρια περίοδό του και με τον αριθμό των εντυπωσιακών φυσικών φαινομένων να αυξάνεται στον νυχτερινό ουράνιο θόλο, οι αναφορές για το σπάνιο θέαμα του Στιβ πληθαίνουν.
Επιστήμη και… μπίρες
Πριν από περίπου οκτώ χρόνια, η Ελίζαμπεθ ΜακΝτόναλντ βρισκόταν στο Κάλγκαρι του Καναδά. Η διαστημική φυσικός στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Γκόνταρντ της NASA δεν είχε δει ποτέ το –ανώνυμο, τότε– φαινόμενο από κοντά.
Στην πραγματικότητα, λίγοι επιστήμονες που μελετούσαν το σέλας και άλλα νυχτερινά ουράνια φαινόμενα είχαν δει ένα «Στιβ» που εμφανίζεται κοντά στον Ισημερινό και χαρακτηρίζεται από μία κάθετη λωρίδα φωτός σε αποχρώσεις μοβ-ροζ, συνοδευόμενη με μικρότερες λάμψεις πράσινου χρώματος.
Η ΜακΝτόναλντ, μετά από μια διάλεξη σε τοπικό πανεπιστήμιο, βρέθηκε στην ιρλανδική παμπ Kilkenny με μια ομάδα της επιστήμης των πολιτών (Citizen Science – πρακτική που περιλαμβάνει τη συμμετοχή των πολιτών σε δραστηριότητες και διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια μίας επιστημονικής έρευνας), κυρίως φωτογράφους που περνούν τις νύχτες τους φιλοδοξώντας να απαθανατίσουν τα φυσικά θεάματα στον καναδικό ουρανό.
Ονομάζοντας ένα φαινόμενο
«Είχα ήδη επικοινωνήσει με τους τοπικούς “κυνηγούς” τους σέλαος της Αλμπέρτα σε μια ομάδα στο Facebook, η οποία ήταν αρκετά μικρή εκείνη την εποχή, πλην εξαιρετικά πρόθυμη να μοιραστεί τις παρατηρήσεις της και να τις μεταφέρει στη NASA», περιγράφει η ΜακΝτόναλντ.
Οι φωτογράφοι ήρθαν με τις φωτογραφίες τους ανά χείρας, ανυπόμονοι να δείξουν στην επιστήμονα τα μυστηριώδη θεάματα φωτός που είχαν απαθανατίσει.
«Την εποχή εκείνη δεν γνωρίζαμε τι ακριβώς ήταν», εξηγεί η ΜακΝτόναλντ.
back of camera shot over Bamburgh this evening – Steve was astonishing! pic.twitter.com/N5DWv9VqAh
— Mark Wilson (@markmwphoto) November 5, 2023
«Ξεκίνησα να βλέπω αυτό που αποκαλούμε τόξο πρωτονίου το 2015. Το είχα φωτογραφίσει στο παρελθόν, αλλά χωρίς να το αναγνωρίζω, και έτσι, όταν βρεθήκαμε στην Kilkenny, αρχίσαμε κάπως να διαφωνούμε για το αν ήταν τόξο πρωτονίου αυτό που είχα δει», λέει από την πλευρά του ο Νιλ Ζέλερ, ένας από τους πολίτες-ερασιτέχνες αστρονόμους, που βρισκόταν μεταξύ των παρισταμένων στην παμπ.
Ο δρ Ερικ Ντόνοβαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι, επίσης παρών στην παμπ, διαβεβαίωσε τον Ζέλερ ότι δεν είχε δει ένα τόξο πρωτονίων, το οποίο σύμφωνα με μια κατοπινή μελέτη του Ντόνοβαν είναι «ανεπαίσθητο, ευρύ και διάχυτο» – σε αντίθεση με το Στιβ που είναι «οπτικά φωτεινό, στενό και δομημένο».
«Το συμπέρασμα εκείνης της νύχτας ήταν πως δεν γνωρίζουμε το φαινόμενο. Αλλά μπορούμε τουλάχιστον να σταματήσουμε να το αποκαλούμε τόξο πρωτονίων;» θυμάται ο Ζέλερ.
Λίγο μετά τη νυχτερινή εκείνη σύναξη στην παμπ, ένας άλλος κυνηγός σέλαος, ο Κρις Ράτζλαφ, πρότεινε στα μέλη της κλειστής ομάδας στο Facebook ένα –προσωρινό– όνομα του μυστηριώδους φωτεινού φαινομένου.
«Προτείνω να το αποκαλούμε Στιβ» μέχρι την πληρέστερη κατανόησή του, έγραψε ο Ράτζλαφ στην ανάρτησή του, εκείνο τον Φεβρουάριο του 2016.
Ο ίδιος είχε δανειστεί το όνομα από την ταινία κινουμένων σχεδίων «Πέρα από τον φράχτη» (Over the Hedge) της DreamWorks, όπου μια ομάδα ζώων τρομάζει από έναν φυλλώδη θαμνώδη όγκο, αποφασίζοντας να τον αποκαλεί «Στιβ».
Το όνομα κατοχυρώθηκε τότε – και παγιώθηκε στη συνέχεια, ακόμη και όταν πλέον το φαινόμενο είχε αρχίσει να εξηγείται στις κατά καιρούς επιστημονικές μελέτες.
Οι επιστήμονες ανέπτυξαν αργότερα ένα ακρωνύμιο που συνοδεύει το όνομα: Strong Thermal Emission Velocity Enhancement.
STEVE – Ireland treated to a rare atmospheric optical phenomenon last nighthttps://t.co/JOUL2DYJkb#eire #astronomy #europe #aurora #northernlights #auroraborealis #steve pic.twitter.com/OJzbJnjYs2
— Aurora Alerts Ireland (@auroraalertsIRE) November 6, 2023
«Αυτή η σύναξη στην παμπ ήταν το σημείο καμπής που μας ενθάρρυνε να συλλέξουμε ολοένα και περισσότερες παρατηρήσεις με έναν πιο δομημένο τρόπο», σημειώνει η ΜακΝτόναλντ.
Τελικά, τι είναι ένα… Στιβ;
Κάποια στιγμή, ένας δορυφόρος κατέγραψε άμεσα ένα Στιβ, συλλέγοντας κρίσιμα δεδομένα και οδηγώντας σε μια μελέτη του 2018 που εξηγούσε πως πρόκειται για μια οπτική αποτύπωση του φαινομένου subauroral ion drift (SAID), σε ελεύθερη απόδοση μετατόπιση ιόντων σε χώρο υπό του σέλαος.
Got a crazy Steve Northern Ireland pic.twitter.com/CjO0nQj3lT
— Taise Cecil (@cecil_taise) November 5, 2023
Το SAID αναφέρεται σε μια στενή ροή φορτισμένων σωματιδίων στην ανώτερη ατμόσφαιρα της Γης. Σύμφωνα με τη ΜακΝτόναλντ, οι επιστήμονες γνώριζαν πως το SAID υπήρχε, ωστόσο δεν ήξεραν ότι περιστασιακά μπορεί να γίνει ορατό.
Το Στιβ διαφέρει οπτικά από το σέλας, που προκαλείται από ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια που εκπέμπουν φως όταν αλληλεπιδρούν με την ατμόσφαιρα, εμφανιζόμενα σαν αιωρούμενα φάσματα πράσινου, μπλε ή σπανιότερα κόκκινου χρώματος.
Το Στιβ –αν προκαλείται από SAID– δημιουργείται κυρίως με τον ίδιο τρόπο, ωστόσο, εμφανίζεται σε χαμηλότερο υψόμετρο και σε διαφορετικές αποχρώσεις, κυρίως μοβ-ροζ.
X marks the….STEVE? Last nights unbelievable aurora display was capped off with the elusive STEVE arch looking Southeast overhead as it danced over @ColoradoWXNut truck. I couldn’t believe how perfectly it lined up with the Milky Way Galaxy. #NDwx @accuweather #northernlights pic.twitter.com/2R87dHjoC3
— Aaron Rigsby (@AaronRigsbyOSC) September 19, 2023
Το φαινόμενο Στιβ μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστεί, καθώς εμφανίζεται μαζί με το σέλας με μικρή συχνότητα. Τις περισσότερες φορές, ο εντοπισμός του είναι θέμα καθαρής τύχης, σημειώνει η Ντόνα Λαχ, φωτογράφος από τη Μανιτόμπα του Καναδά.
Η ίδια έχει δει και φωτογραφίσει το Στιβ πάνω από είκοσι φορές, ένα σπάνιο επίτευγμα στην παγκόσμια φωτογραφία αστρονομίας.
Πηγή: CNN