Αποψη: Μπορεί μια νέα οικιακή οικονομία να προστατεύσει τον καπιταλισμό από τον εαυτό του;

Αποψη: Μπορεί μια νέα οικιακή οικονομία να προστατεύσει τον καπιταλισμό από τον εαυτό του;

5' 16" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στο πρόσφατο βιβλίο του από το ΜΙΤ Press, με τίτλο Προστατεύοντας από τα ρομπότ: Η εκπαίδευση στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, ο Joseph Aοun (2017) περιγράφει ένα μέλλον στο οποίο για να μπορούν να ανταγωνιστούν οι εργαζόμενοι τα ρομπότ για θέσεις εργασίας, θα πρέπει το εκπαιδευτικό σύστημα να τους προετοιμάζει για εργασιακές δεξιότητες που δεν θα έχουν τα ρομπότ. Ο συγγραφέας περιγράφει μια νέα εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που θα επικεντρώνεται στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ανθρώπινης φύσης ή τις λεγόμενες νέες ανθρωπιστικές επιστήμες. Στο κέντρο αυτού του νέου τομέα είναι οι  αλφαβητισμοί που αφορούν την τεχνολογία, την επεξεργασία δεδομένων και την ανθρώπινη φύση. Άλλες σημαντικές συνειδησιακές ανθρώπινες ικανότητες αποτελούν η κριτική σκέψη, η συστημική σκέψη, η επιχειρηματικότητα και η διαπολιτισμικότητα.

Ως προς τους ανθρώπινους αλφαβητισμούς, πρόσφατη προσωπική έρευνα μιλάει για το χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, τον τεχνολογικό, τον πολιτικό, τον περιβαλλοντικό, το διαπολιτισμικό, και τον αλφαβητισμό σε θέματα υγείας. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές σε αυτούς τους αλφαβητισμούς μεταξύ ανδρών και γυναικών, της γενιάς της νέας χιλιετίας (millennials) με προηγούμενες γενιές, καθώς και μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Η επιμόρφωση σε τέτοιες συνειδησιακές δεξιότητες μπορεί να παρομοιαστεί με τη δημιουργία χαρτών ναυσιπλοϊας για μη ειδήμονες σε αυτά τα θέματα, σε μία εποχή που η υπερπληροφόρηση και η παραπληροφόρηση θα τείνουν να γίνουν δεινά και να δυσχεραίνουν το έργο των ανθρώπων σε σχέση με τα ρομπότ. Η δημιουργία τέτοιων χαρτών ναυσιπλοϊας για μη ειδήμονες αποτελεί πεφωτισμένα πατερναλιστικό έργο που είναι σημαντικό να ανατεθεί σε ειδήμονες ακαδημαϊκούς, μιας και δύναται να αποτελέσει το αντικείμενο σημαντικών μελλοντικών εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων.

Ξεκινώντας από την οικονομία σαν βάση του κοινωνικού εποικοδομήματος, ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός έχει αποδειχθεί να επιδρά τα μέγιστα σε μία σειρά ενδεδειγμένων οικονομικών συμπεριφορών και χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων που αφορούν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Για παράδειγμα, μία πρόσφατη μελέτη από τις ΗΠΑ καταδεικνύει ότι οι διαφορές στο χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, που διαμορφώνονται νωρίς στη ζωή και γίνονται ενδογενής παράγοντας στη λήψη αποφάσεων κατά τον κύκλο ζωής, επεξηγούν ένα τεράστιο 35-40% της οικονομικής ανισότητας πλούτου μετά τη συνταξιοδότηση. Σημαντικές δημογραφικές ομάδες, όπως γυναίκες, ηλικιωμένοι, μετανάστες, κτλ., χαρακτηρίζονται από χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό, με δυσβάσταχτες συνέπειες στα οικονομικά των οικογενειών τους, των σχέσεων, αλλά και της ίδιας της χώρας τους. Δεν είναι τυχαίο ότι στο βιβλίο του με τίτλο Πως οι φτωχοί μπορούν να σώσουν τον καπιταλισμό, ο διαφαινόμενος ως εκ των πιθανών υποψηφίων για το χρίσμα του Δημοκρατικού κόμματος John Jope Bryant Jr. (2014) μιλάει για μια ατζέντα πολιτικής που στοχεύει στην ενσωμάτωση κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων μέσω χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης και συνεργασίας των φορέων της χρηματοοικονομίας.

Ο ΟΟΣΑ έχει ήδη αναπτύξει οδηγίες και εργαλειοθήκες για τις ορθές πρακτικές εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων που να εστιάζουν στη χρηματοοικονομική εκπαίδευση. Οι πιθανές μεταρρυθμίσεις, ριζοσπαστικές ή μη, ξεκινούν από την έρευνα προς εύρεση των κενών στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των σχολείων όλων των βαθμίδων, στα οποία μπορεί να χωρέσουν μαθήματα και δεξιότητες χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Μια γρήγορη ανάγνωση στη σελίδα του Ελληνικού Παιδαγωγικού Ινστιτούτου καταδεικνύει ότι η Ελλάδα δεν θα αποτελούσε δύσκολη περίπτωση εκπαιδευτικής εναρμόνισης με το χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, μιας και υπάρχουν σχετικά – αλλα πεπαλαιωμένα – μάθημα στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού (Κοινωνικής και Πολιτική Αγωγή), στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου (Οικιακή Οικονομία) και σε όλες τις τάξεις του λυκείου (Αρχές Οικονομίας, Αρχές Οικονομικής Θεωρίας, Λογική − Θεωρία και Πρακτική), μεταξύ και άλλων πιθανών σχετικών σε τίτλους μαθημάτων. Παρόλα αυτά το ακαδημαϊκό μάτι διαπιστώνει τεράστιο χάσμα μεταξύ των πιο σύνθετων περιγραφών του βασικού οικονομικού μοντέλου στις Αρχές Οικονομίας/Οικονομικής Θεωρίας και ενός πεπαλαιωμένου και όχι απαραίτητα σχετικού με τις νέες ανάγκες υλικού στην Οικιακή Οικονομία.

Τα πρώτα στοιχεία της οικιακής οικονομίας σε διδακτικούς όρους εμφανίστηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα, με τα πρώτα έντυπα βιβλία περί ενασχόλησης με τα οικιακά από την πρωτοπόρο συγγραφέα Catharine Beecher (1800-1878), μία εκπαιδευτικό και κοινωνική αναμορφώτρια. Η συγγραφέας τόνισε τη σημασία της ορθής διαχείρισης των πόρων και της ζωής στο σπίτι και επιχείρησε να εφαρμόσει επιστημονικές μεθόδους προσέγγισης των θεμάτων της τεκνοποίησης, της δίαιτας και μαγειρικής, και της διαχείρισης των οικονομικών του σπιτιού. Ο οικονομική επιστήμη αφορά τη μελέτη της δημιουργίας και διανομής του πλούτου, ενώ τα χρηματοοικονομικά την επιστήμη του χρήματος. Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός, μέσω μιας μορφής νέας οικιακής οικονομίας, μπορεί να αποτελέσει το νοητικό συνδετικό κρίκο μεταξύ των δύο κλάδων, προσφέροντας το στοιχείο που έλειπε και αφορά τη διαχείριση το πλούτου, ενσωματώνοντας και στοιχεία λογιστικής και οργάνωσης και διοίκησης επιχειρήσεων. Είναι σημαντικό σχετικά μαθήματα χρηματοοικονομικου αλφαβητισμού να αρχίζουν νωρίς στο μαθητικό βίο, ιδανικά από το δημοτικό και με έμφαση στο γυμνάσιο.

Η εποχή της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας και της δια βίου και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης προσφέρει μια μοναδική δυνατότητα διευκόλυνσης και επίσπευσης αυτής της προσπάθειας. Μέσα σε αυτή τη συγχρονη προσπάθεια πολιτικής ενημερωμένης από την έρευνα, το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα PROFIT (www.projectprofit.eu) αποβλέπει στη γέννηση μιας διαδραστικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, επίγνωσης και ικανότητας ως τα τέλη του 2018. Έχει οριστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως πρόγραμμα υποστήριξης της ανοιχτής δημοκρατίας, μέσω της βελτίωσης του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. 

Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αποτελεί μια μέγιστη παγκόσμια ατζέντα πολιτικής και θα είναι κρίμα η Ελλάδα να υστερήσει σε σχετικές εκπαιδευτικές προσπάθειες. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πρόσφατη μελέτη της Standards & Poors (2015) σε 143 χώρες, η Ελλάδα είναι στην 30η θέση και η Κύπρος στην 75η, αναφορικά με τις σχετικές γνώσεις μεταξύ ενηλίκων. 45% των ερωτηθέντων στην Ελλάδα και 35% στην Κύπρο είναι σε θέση να απαντήσουν σωστά τουλάχιστον 3 από τις 4 απλές ερωτήσεις περί πληθωρισμού, επιτοκίων και ανατοκισμού, και στοιχειώδους χρηματοοικονομικού ρίσκου. Για την Ελλάδα και την Κύπρο, το πρώτο βήμα προς τη σχετική εκπαιδευτική εναρμόνιση είναι η διαπίστωση της ανάγκης και η χάραξη εθνικής στρατηγικής, στα πλαίσια των οδηγιών του ΟΟΣΑ. Οποιαδήποτε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση προς τις νέες ανθρωπιστικές επιστήμες δεν θα είναι εύκολη ούτε γρήγορη. Χρειάζεται τη συνεργασία εκπαιδευτικών, ακαδημαϊκών, πολιτικών και επιχειρηματιών, ώστε να αποδώσει καρπούς και η τεχνολογία γίνει αρωγός − και όχι τροχοπέδη − στην απασχόληση και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

*Ο Γεώργιος Πάνος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικής στη Σχολή Διοίκησης Adam Smith στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης. Είναι διευθυντής μεταπτυχιακών προγραμμάτων στη Σχολή Διοίκησης Adam Smith. Εργάζεται εκτενώς σε θέμα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και οικονομικής συμπεριφοράς, με εφαρμογές στη συμπεριφορική οικονομική και χρηματοοικονομική, τα εργασιακά και εργοδοτικά οικονομικά και τα οικονομικά της επιχειρηματικότητας. Έχει εργαστεί σαν σύμβουλος στην Παγκόσμια Τράπεζα για ένα σύνολο επτά ετών, σε θέματα χρηματοοικονομικής και ανάπτυξης του ιδιωτικού τομέα, καθώς και καταπολέμησης της φτώχειας. Ηγείται του Ευρωπαϊκού χρηματοδοτούμενου προγράμματος PROFIT (www.projectprofit.eu), που αποβλέπει στη δημιουργία μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας για την ενίσχυση της χρηματοοικονομικής επιμόρφωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή