Η μόδα πέρα από όλα τα άλλα συνομιλεί και σχολιάζει την εποχή της. Αυτό πρόκειται να κάνει και στο πλαίσιο του τέταρτου Athens Fashion Film Festival, μέσα από ένα τριήμερο (14, 15 και 16 Μαρτίου) στο Ωδείο Αθηνών με προβολές, συζητήσεις, masterclasses, όλα με ελεύθερη είσοδο.
Κεντρικό θέμα του τέταρτου Athens Fashion Film Festival είναι η τεχνητή νοημοσύνη, που πρωταγωνιστεί σε όλο και περισσότερες εκφάνσεις της ζωής μας. Τις σουρεαλιστικές, φτιαγμένες από ΑΙ εικόνες στις αφίσες της φετινής διοργάνωσης συνοδεύει το κεντρικό ερώτημα: «Art-istic OR Art-ificial?».
Αυτό, βέβαια, δεν είναι το μοναδικό θέμα του φεστιβάλ. Ανάμεσα σε όσα «θα πέσουν στο τραπέζι» θα είναι αναπόφευκτα και η έννοια της βιωσιμότητας (sustainability) στη μόδα. Το μεσημέρι της Τετάρτης 15/3 θα προβληθεί λοιπόν η ταινία της Μπέκι Χάτνερ «Fashion Reimagined», ένα ντοκιμαντέρ που ακολουθεί τη ζωή της Έιμι Πάουνεϊ που μεγάλωσε σε μια οικογένεια ακτιβιστών και έφτασε να αφιερώνεται δημιουργικά στη βιώσιμη μόδα.
Την προβολή θα ακολουθήσει η συζήτηση «Βιώσιμη Μόδα: Στην Τροχιά της Κυκλικής Οικονομίας (Sustainable Fashion: on track to Circular Economy)». Για να μπαίνουμε στο κλίμα, κάναμε την «ερώτηση του ενός εκατομμυρίου» στους συμμετέχοντες του πάνελ: «Ποιες είναι οι μεγαλύτερες ευκαιρίες αλλά και οι προκλήσεις που έρχεται να φέρει η βιωσιμότητα στη μόδα;».
Ιδού οι απαντήσεις τους:
«Το μέλλον της μόδας είναι κυκλικό»
Η μόδα παράγει το 8% έως 10% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων.
Δεν είμαι τεχνοκράτης του θέματος. Ασχολούμαι με αυτό στο πλαίσιο του Athens Fashion Film Festival απο το 2019, παρότι τότε το slot των ντοκιμαντέρ ή συζητήσεων στο πρόγραμμα για το συγκεκριμένο θέμα ήταν σχεδόν άδειο. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει κι αυτό κάτι σημαίνει. Το σύμπαν της μόδας παράγει κύκλο εργασιών περίπου δύο τρισεκατομμυρίων δολαρίων, απασχολεί περισσότερα από 300 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως, αλλά είναι και μία από τις πιο ρυπογόνες μεταποιητικές βιομηχανίες στον πλανήτη, επειδή παράγει το 8% έως 10% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του που εκλύονται στην ατμόσφαιρα κάθε χρόνο, όπως υποστηρίζεται από την έκθεση για την βιομηχανία της μόδας των Ηνωμένων Εθνών.
Παρ’ όλα αυτά, η βιομηχανία της μόδας βρίσκεται σε μια συνεχή επιδίωξη ανάπτυξης με τους ίδιους τρόπους που λειτουργούσε πάντα, ενώ παράλληλα δεσμεύεται δημόσια να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Πρόκειται για μια ηθική αξία που φαίνεται να λείπει ακόμη από ένα μεγάλο μέρος των εταιρειών του κλάδου. Το «greenwashing» δεν είναι ένας τυχαίος όρος. Το μέλλον της μόδας είναι κυκλικό -η παραγωγή θα πρέπει να γίνεται από τη φάση του σχεδιασμού, με τη λογική της αποκατάστασης και της αναγέννησης, έτσι ώστε τα ρούχα που αγαπάμε να μην καταλήγουν ποτέ στα απορρίμματα. Θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί πλήρως η βιομηχανία της μόδας όπως την ξέρουμε και να προχωρήσει σε μια νέα κυκλική οικονομία. Πιστεύω ότι η σύγχρονη επιχειρηματικότητα είναι αυτή που ωφελεί την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον. Με αυτά τα πρότυπα πρέπει να λειτουργεί και η βιομηχανία της μόδας. Ωστόσο, το καλό νέο που μας έρχεται είναι οτι το 75% των ανθρώπων προτιμάει την πράσινη και ηθική μόδα. Εμείς στο φεστιβάλ κάνουμε τα πάντα για την αναδείξουμε.
-Νικόλ Αλεξανδροπούλου, Καλλιτεχνική Διευθύντρια AFFF / Παραγωγός/ Σκηνοθέτης
«Είμαστε στο μεταίχμιο μιας σημαντικής καινούργιας εποχής»
Η μεγαλύτερη ευκαιρία αλλά και συνάμα πρόκληση που φέρνει το sustainability είναι πως εφόσον δεν είναι ένα παροδικό κι εφήμερο trend, αλλά ένα καίριο θέμα που χρειάζεται άμεση και πλήρη κατανόηση και δράση από όλους μας, δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με επιφανειακό τρόπο.
Έχει έρθει η ώρα για αλλαγή καταναλωτικών, κατασκευαστικών και δημιουργικών πρωτίστως συνηθειών και μεθόδων. Είμαστε στο μεταίχμιο μιας σημαντικής καινούριας εποχής και χαιρόμαστε που εκπαιδεύουμε το κοινό μας και την νέα γενιά προς μια πιο υπεύθυνη, συμπεριληπτική και ηθική αντιμετώπιση ως προς την μόδα. Οι αρχές του oίκου μας ήδη από την ίδρυσή του πρεσβεύουν την ανθρωποκεντρική προσέγγιση, τη δημιουργική επαναχρησιμοποίηση, την εφευρετικότητα, την ποιότητα έναντι της ποσότητας και τόσες άλλες πραγματικές αξίες ενός βιώσιμου τρόπου δουλειάς.
-Βενέδικτος Αντύπας, Creative Director και Χρήστος Πετρίδης, Chief Creative Officer του Maison Faliakos
«Η μόδα να μιλήσει περισσότερο για τη γνωστική ασυμφωνία μεταξύ του φόβου μας για την καταστροφή του πλανήτη και της αγάπης μας για τα ψώνια»
Η «βιωσιμότητα» είναι εξίσου προβληματική με τη μόδα, καθώς προσπαθεί να κάνει την ανάγκη μας να ψωνίζουμε να φαίνεται λιγότερο προβληματική από ό,τι είναι, ενώ ένας τεράστιος μηχανισμός μάρκετινγκ τροφοδοτεί τις συνήθειες μας που βασίζονται στην ψυχική ανάγκη μας για αναγνώριση και ένταξη, εν τέλει βλάπτοντας τον πλανήτη.
Σύμφωνα με μια μελέτη της McKinsey του 2020, περίπου το 71% των αερίων του θερμοκηπίου της μόδας προέρχεται από τον τρόπο κατασκευής των ρούχων. Η ερημοποίηση, η εξαφανισμένη βιοποικιλότητα, οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η αποψίλωση των δασών, τα μολυσμένα αποθέματα νερού, η εξόρυξη πετρελαίου είναι μερικά από τα ζητήματα που συνδέονται με αυτό.
Υπάρχει ένα ρητό στο χώρο του κλίματος, «δεν χρειαζόμαστε λίγους ανθρώπους να το κάνουν τέλεια, χρειαζόμαστε πολλούς για να γινόμαστε καλύτεροι». Η μεγαλύτερη ευκαιρία και πρόκληση για τον χώρο της μόδας είναι αυτή να αρχίσει να είναι αληθινά βιώσιμη, ξεκινόντας τη μακρά και αργή διαδικασία των οριακών κερδών σε κάθε στάδιο της αλυσίδας εφοδιασμού της. Μπορεί να αρχίσει μέσω της μετάβασης σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, της εξαλειψης επικίνδυνων ουσιών και χημικών αποβλήτων.
Στην πραγματικότητα, τίποτα σε αυτόν τον κόσμο δεν είναι απόλυτα βιώσιμο. Πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν παρά να ζουν με τρόπους που συμβάλλουν στη ρύπανση, τις εκπομπές άνθρακα και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ενώ ψωνίζουν. Και επειδή ο άνθρωπος πάντα θα αναζητά γρήγορες δόσεις ενδορφίνης, η βιομηχανία της μόδας μπορεί να ενθαρρύνει μια λιγότερο σπάταλη σχέση με τα ρούχα, αλλάζοντας παράλληλα τις πρακτικές της και να μιλήσει περισσότερο για τη γνωστική ασυμφωνία μεταξύ του φόβου μας για την καταστροφή του πλανήτη και της αγάπης μας για τα ψώνια.
-Έμμα Δοξιάδη, Κινηματογραφίστρια / Ιδρύτρια της «Everybodies»
«Η βιωσιμότητα στο χώρο της μόδας είναι ένα απλό πρόβλημα με δύσκολες λύσεις»
Από την οπτική ενός τεχνοκράτη, με βαθιά αντίληψη όμως των κοινωνικών επιπτώσεων που έχουν τα μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η παγκόσμια κοινωνία και άρα ο πλανήτης, η βιωσιμότητα στο χώρο της μόδας είναι ένα απλό πρόβλημα με δύσκολες λύσεις.
Η μείωση της κατανάλωσης στα προ του ’90 επίπεδα, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη συστημάτων συλλογής και εναλλακτικής διαχείρισης και έλεγχο εισαγωγών και εξαγωγών κλωστοϋφαντουργικών αποβλήτων και προϊόντων, θα μπορούσαν να λύσουν το πρόβλημα. Πώς όμως εφαρμόζονται τέτοιες λύσεις, όταν στον πυρήνα τους έχουν τη μεταστροφή του καταναλωτικού μοντέλου που αφορά σε ένα προϊόν προσβάσιμο σε όλα τα οικονομικά στρώματα, ένα προϊόν που ταυτίζεται με την ατομική ελευθερία και το δικαίωμα στη διαφορετικότητα; Πώς προχωράμε όταν οι λύσεις φαίνεται να απειλούν την ανάπτυξη και την ευημερία ενός παραγωγικού κλάδου; Πώς δηλαδή μειώνουμε τον περιβαλλοντικό και κοινωνικό αντίκτυπο της μόδας (υπέρμετρη κατανάλωση φυσικών πόρων και ενέργειας, αδυναμία διαχείρισης αποβλήτων, απάνθρωπες συνθήκες εργασίας), έχοντας απέναντι καταναλωτές και παραγωγούς;
Tο ρούχο θα είναι πια ένα αντικείμενο χρήσης και όχι απαραίτητα παντοτινής ιδιοκτησίας.
Τις παραπάνω προκλήσεις έρχεται να αντιμετωπίσει η κυκλική οικονομία προσφέροντας νέα επιχειρηματικά μοντέλα που εξασφαλίζουν τόσο τις καταναλωτικές όσο και τις εταιρικές ανάγκες. Το ζητούμενο, δηλαδή η κυκλική μόδα, μπορεί να παράγει αξία η οποία δε συνδέεται με την κατανάλωση φυσικών πόρων και στηρίζεται στην παροχή υπηρεσιών ένδυσης και στην αξιοποίηση των ήδη υπαρχόντων υλικών της αγοράς. Χρειάζεται ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των καταναλωτών και άνοιγμα των επιχειρήσεων στην κυκλική καινοτομία, με παράλληλη κρατική στήριξη στο επίπεδο των υποδομών. Η κυκλική και άρα βιώσιμη μόδα μπορεί τελικά να δώσει στους καταναλωτές νέα προϊόντα, εντάσσοντάς τους όμως σε μια αλυσίδα αξίας, όπου το ρούχο θα είναι πια ένα αντικείμενο χρήσης και όχι απαραίτητα παντοτινής ιδιοκτησίας.
-Δημήτρης Χωματίδης, Environmental Engineer MSc. Circular Economy και IT Officer στο LIFE IP CEI Greece
«Στο μέλλον οι ντουλάπες μας θα συνδεθούν»
Η βιωσιμότητα και η κυκλικότητα είναι δύο από τις κύριες δομικές αλλαγές στη βιομηχανία της μόδας. Τα κύρια οφέλη τους που εφαρμόζονται στη βιομηχανία οδηγούν τις εταιρείες στο να επενδύσουν για τη δημιουργία κοινών αξιών. Για παράδειγμα, η ευκαιρία να ενισχυθεί η αξία της επωνυμίας και η ικανότητα προσέλκυσης επενδύσεων και νέων ταλέντων είναι μεταξύ των βασικών κινητήριων μοχλών για τις εταιρείες. Tα κύρια πλεονεκτήματα της κυκλικότητας είναι η βελτίωση της φήμης της επωνυμίας και η εμπιστοσύνη του τελικού χρήστη, οι νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και θέσεις εργασίας καθώς και η μείωση του κόστους.
Αρκετά πλεονεκτήματα προέρχονται από τη χρήση τεχνολογιών που διευκολύνουν την κυκλικότητα.
Σύμφωνα με το Monitor for Circular Fashion του SDA Bocconi School of Management, αρκετά πλεονεκτήματα προέρχονται επίσης από τη χρήση τεχνολογιών που διευκολύνουν την κυκλικότητα. Μεταξύ αυτών βρίσκουμε τα εξής: βελτιωμένη απόδοση· παρακολούθηση της κατανάλωσης ενέργειας και των ροών υλικών· ενισχυμένη λήψη αποφάσεων· κοινή χρήση δεδομένων· αποτελεσματικότερη ανακύκλωση· διαχείριση των αποβλήτων· βελτιωμένη διοικητική μέριμνα, διαχείριση αποθεμάτων και σχεδιασμός συλλογής· διαφάνεια και άμεσος εντοπισμός τόσο των πηγών των υλικών όσο και των κοινωνικών πτυχών τους· περισσότερες πληροφορίες διαθέσιμες στους τελικούς χρήστες· ταχύτερη και έγκαιρη παραγωγή.
Οι προκλήσεις περιλαμβάνουν τις σημαντικές επενδύσεις που χρειάζονται, τη διαθεσιμότητα τεχνολογιών και υποδομών, τα εξωτερικά πολιτιστικά, νομικά και ρυθμιστικά εμπόδια, την εξωτερική και εσωτερική επάρκεια και την αδράνεια στις εσωτερικές διεργασίες.
Όσον αφορά το μέλλον, το βιβλίο «Fashion Industry 2030» (Rinaldi, 2019) επισημαίνει ορισμένες βασικές αλλαγές που θα δούμε να εφαρμόζονται:
1. Ανιχνεύσιμες και διαφανείς αλυσίδες αξίας.
Οι αξιακές αλυσίδες των εταιρειών θα είναι πιο ανιχνεύσιμες και διαφανείς, αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις που σχετίζονται με τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και την κοινή χρήση διαδραστικού περιεχομένου που σχετίζεται με το τι βρίσκεται πίσω από τα προϊόντα, μέσω «έξυπνων» labels.
2. Συμμετοχή των καταναλωτών σε ένα μοντέλο «take-make-remake» για την απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.
Οι εταιρείες μόδας θα εμπλέξουν τους καταναλωτές στις κυκλικές αλυσίδες τους, δίνοντάς τους πολλές επιλογές για να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής του προϊόντος. Οι εταιρείες θα έχουν να αντιμετωπίσουν μια μεγαλύτερη μερίδα καταναλωτών που εκτιμά την ποιότητα περισσότερο από την ποσότητα.
3. Ευρύτερη συλλογή και ανάλυση δεδομένων για την ενίσχυση της ανθρώπινης δημιουργικότητας με καινοτόμες τεχνολογίες.
Οι εταιρείες μόδας θα αξιοποιήσουν έναν μεγάλο αριθμό καταναλωτικών δεδομένων: χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη θα είναι δυνατή η δημιουργία αποτελεσματικών εμπειριών χρηστών, όπου όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη θα δραστηριοποιούνται στις αλυσίδες αξίας της μόδας.
4. Εστίαση στον καταναλωτή, δέσμευση και συμπερίληψη.
Οι εταιρείες μόδας θα θέσουν τις ανάγκες των καταναλωτών στο επίκεντρο μέσω της προσαρμογής προϊόντων, των συλλογών κατά παραγγελία, της πολυκαναλικής προσέγγισης, του διαμεσικού storytelling και της one-to-one επικοινωνίας. Ο κλάδος έτσι θα γίνει πολύ πιο συμπεριληπτικός.
5. Σταδιακή μετάβαση από τα προϊόντα στις υπηρεσίες.
Οι εταιρείες μόδας θα περάσουν από την παραγωγή και τη διανομή προϊόντων στην προσφορά πιο εξατομικευμένων υπηρεσιών όπως η επισκευή, η ενοικίαση και το επανεμπόριο. Στο μέλλον οι ντουλάπες μας θα συνδεθούν.
6. Κέρδη που δεν βλάπτουν το περιβάλλον ή την κοινωνία.
Οι εταιρείες μόδας θα μπορέσουν να ενσωματώσουν την αισθητική, την ηθική και την υπεύθυνη καινοτομία.
-Φραντσέσκα Ρινάλντι, ερευνήτρια και Director Monitor στο Circular Fashion SDA Bocconi, βασική εισηγήτρια του «Βιώσιμη Μόδα: Στην Τροχιά της Κυκλικής Οικονομίας»
Περισσότετες πληροφορίες για το Athens Fashion Film Festival θα βρείτε εδώ.