Το αρχικό σχέδιο ήταν να συναντηθούμε αργά το απόγευμα στο καφέ ενός εμπορικού κέντρου κοντά στο χώρο που έκανε πρόβες. Η ιδέα γρήγορα απορρίφθηκε λόγω πολυκοσμίας. Προσπαθήσαμε να βρούμε κάποιο ήσυχο μέρος και τελικά βρεθήκαμε να περπατάμε σε στενά σοκάκια, μέχρι που καθίσαμε στην είσοδο μια παλιάς διπλοκατοικίας στον Ταύρο. «Φανταζόσουν ποτέ πως θα έκανες συνέντευξη για τον Άμλετ έξω στο δρόμο, με μια μπίρα στο χέρι; Δεν πρέπει να αναλωνόμαστε με σκέψεις για την τροπή που θα πάρουν τα πράγματα». Ο Χρήστος Λούλης, που έχει αναλάβει να ερμηνεύσει τον πρίγκιπα της Δανίας στο ποιητικό αριστούργημα του Σαίξπηρ «Άμλετ», σημειώνει πως ένα από τα πρώτα κείμενα που του έδωσε ο Γιάννης Χουβαρδάς -o οποίος υπογράφει τη σκηνοθεσία- για να τον βοηθήσει να προετοιμαστεί για το ρόλο μιλούσε… για τις ιδέες. «Για να δεις τι έχει έξω από το παράθυρο δεν αρκεί να έχεις μόνο μάτια. Πρέπει πρωτίστως να μην έχεις καμία φιλοσοφία, γιατί η φιλοσοφία είναι σαν τις ιδέες. Οι ιδέες μπορεί να σου λένε τι υπάρχει έξω από το οπτικό σου πεδίο, αλλά αυτό δεν θα έχει καμία σχέση με αυτό που στ’ αλήθεια κρύβεται εκεί έξω, και αυτό επίσης δεν θα συγγενεύει πουθενά με αυτό που εσύ θα δεις όταν θα ανοίξεις το παράθυρο. Και πρώτα απ’ όλα, πρέπει φυσικά να το ανοίξεις». Το θέατρο είναι πράξη, υποστηρίζει. «Προσπαθώντας να είσαι πιστός στη σημαντικότητα του έργου, “φορτώνεις” την ερμηνεία με θεωρητικά κείμενα και γνώμες τρίτων. Αγχώνεσαι, διαβάζεις μελέτες και τελικά φέρεις πάνω στη σκηνή κάτι “ξένο”. Γίνεσαι απάνθρωπος με τον ίδιο σου τον εαυτό, το χαρακτήρα που υποδύεσαι, τους θεατές. Προσπαθώ να το θυμάμαι αυτό και επίσης, έχω στο νου μου πως αυτή η ιστορία δεν συμβαίνει σ’ εμένα, εγώ είμαι απλώς ένας ηθοποιός που θα αφηγηθεί το δράμα του Άμλετ. Αυτό είναι αρκετά απελευθερωτικό». Με ρωτά αν έχω δει Άγγλους να παίζουν Σαίξπηρ. «Αντιμετωπίζουν τον ποιητικό λόγο σαν να μιλούν στο δρόμο. Η αξία ενός ποιήματος λειτουργεί υποδόρια, δεν πρέπει να την προβάλλεις. Ο λόγος είναι απόλυτα εναρμονισμένος με τη δράση στη σκηνή. Εμείς ως λαός έχουμε την τάση να δραματοποιούμε καταστάσεις. Είμαστε λίγο drama queens στον τρόπο που προσεγγίζουμε τη ζωή, το θέατρο». Μιλώντας για τη γραμμή που θα ακολουθήσει ο Γιάννης Χουβαρδάς, αναφέρει πως υπήρχε εξαρχής μια σκέψη για τον τόπο που θα ξεδιπλωθεί η ιστορία, για την ατμόσφαιρα που θα κυριαρχεί, ωστόσο διευκρινίζει πως η έννοια τόπος δεν προσδιορίζεται αναγκαστικά με γεωγραφικές συντεταγμένες, «μπορεί να είναι μια χώρα στο μυαλό μας. Ο Χουβαρδάς ξέρει πολύ καλά να καθοδηγεί τους ηθοποιούς σε μια ουσία που δεν είναι βαρύγδουπη».
«Τι να πεις για τον Άμλετ; Είναι σαν να μιλάς για τον ήλιο. Μπορεί να λες για ώρα πράγματα που δεν έχουν ουσία και σε μια στιγμή να νιώσεις τη ζεστασιά του, το φως του. Πώς να περιγράψεις αυτό που αισθάνεσαι. Ο Άμλετ είναι ένας χαρακτήρας που στέκεται ανάμεσα στη θέλησή του να δράσει και στην πράξη την ίδια. Περιμένει τη σωστή στιγμή για να αντιδράσει και πράττει μόνο όταν οι συνθήκες τον αναγκάσουν, όταν η ζωή τού χτυπάει την πόρτα. Ο Άμλετ ζει την τραγωδία της πάλης των σκέψεων, είναι ο πρώτος σύγχρονος άνθρωπος. Οι φιλοσοφικές του προεκτάσεις είναι ασύλληπτες. Διερωτάται διαρκώς αν πρέπει να ζήσει με το απολλώνιο ή το διονυσιακό στοιχείο, με σύνεση ή με παρόρμηση. Όμως, όλοι μας δεν κοντοστεκόμαστε, δεν φρενάρουμε τα συναισθήματά μας, κάνοντας υπομονή για τη σωστή στιγμή; Περιμένουμε τη ζωή να μας «συναντήσει», ενώ την ίδια ώρα μπορεί να μας φεύγει από τα μανίκια. Οι διαρκείς αναβολές, οι δειλίες που μας εμποδίζουν από το να διεκδικήσουμε αυτό που μας αξίζει, όλα έχουν τη ρίζα τους στο φόβο του θανάτου. Τρέμουμε ότι κάτι μέσα μας θα πεθάνει, θα χάσουμε ένα κομμάτι του εαυτού μας κι αυτή η πιθανότητα μας «αναχαιτίζει», με αποτέλεσμα να μένουμε άπραγοι. Κι ωστόσο, ο Σαίξπηρ πολύ εύστοχα επισημαίνει πως αυτή σκέψη χαρίζει μια ζωή στη δυστυχία, αυτή η αδυναμία τού να πεις τα αλλάζω όλα.
Ο Άμλετ δεν είναι δειλός, αντιμετωπίζει τα δαιμόνια στο μυαλό του, τ’ αφήνει να τον χτυπούν ανελέητα, αλλά δεν υπεκφεύγει και στο τέλος του έργου συμπεραίνει πως το ουσιώδες είναι να αρθεί κανείς στο ύψος των περιστάσεων, να είναι έτοιμος γι’ αυτό που θα ακολουθήσει. Το σημαντικό είναι να είσαι εκεί όταν η ζωή θα σου συμβεί.
Αν ο Άμλετ αφοσιωνόταν στην Οφηλία, ίσως να μην ήταν αυτή η ροή της ιστορίας. Καμιά φορά οι έρωτες, επειδή μας ξεπερνούν, μας βγάζουν από τη δύσκολη θέση να επιλέξουμε το μονοπάτι της ζωής μας. Αυτή η σχέση θα μπορούσε να λειτουργεί σαν καμπανάκι, που θα τον αποσπούσε από τις σκέψεις και τις αγωνίες του, αλλά δυστυχώς δεν εξελίσσεται έτσι. Είμαι λίγο μπερδεμένος με αυτόν τον έρωτα, είμαι λίγο μπερδεμένος με τους έρωτες γενικότερα. Στον έρωτα μας ανοίγει η πόρτα ενός εαυτού που θα θέλαμε να υπάρχει, που προσδοκούμε να είναι η αλήθεια, γι’ αυτό και με τόση λαχτάρα ψάχνουμε στα μάτια του άλλου αυτό που νομίζουμε εμείς ότι βλέπει σε εμάς, που είναι πάντα το καλύτερό μας. Κι όταν δεν συμβαίνει αυτό, πληγωνόμαστε. Ο έρωτας είναι το αντίδοτο του θανάτου, όταν είσαι ερωτευμένος, έχεις μια στιγμιαία αίσθηση αθανασίας. Νομίζεις ότι δεν μπορεί να σε νικήσει κανένας, τα πάντα διαρκούν για πάντα. Αν δεχτούμε αυτήν την υπόθεση, θα έπρεπε να ερωτευόμαστε κάθε μέρα για να ξορκίσουμε το φόβο του θανάτου, αλλά ούτε αυτό κάνουμε. Φοβόμαστε να πεθάνουμε, φοβόμαστε και να ζήσουμε.
Ο Άμλετ λειτουργεί σαν διαθλαστικός φακός. Αν παιχτεί τέλεια, δεν υπάρχει πιθανότητα να μην κάνει ο κάθε θεατής χωριστά ένα συνειρμό σε σχέση με τη δική του ζωή. Η τέχνη είναι μια δουλειά του αέρα που γίνεται πάντα με την υπόσχεση να αλλάξει τη ζωή των ανθρώπων, χωρίς ποτέ ωστόσο να μπορεί κάποιος να εγγυηθεί πως αυτή η σχέση μεταξύ κοινού και καλλιτέχνη θα λειτουργήσει.
Μετά τον Άμλετ θα ακολουθήσει ο «Βυσσινόκηπος» του Τσέχωφ, σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου. Δουλεύω συχνά με τους ίδιους συνεργάτες γιατί τους εκτιμώ βαθιά, παρ’ όλα αυτά, δεν πιστεύω στον ιδρυματισμό μιας ομάδας. “Μπουκώνει” η σχέση και χρειάζεσαι αέρα. Άλλωστε, η δύσκολη θέση που θα βρεθείς με κάποιους που δεν ξέρεις είναι εξίσου σημαντική και χρήσιμη με την οικειότητα που αισθάνεσαι με τους γνωστούς σου. Όταν δουλεύεις με τους ίδιους ηθοποιούς για καιρό, παύει να υπάρχει πόλεμος. Στο θέατρο πρέπει να ταράζονται τα νερά, πρέπει να σπρώχνεις τον άλλο για να οριοθετήσεις το χώρο σου, διαφορετικά βολεύεστε και οι δύο στις γνώριμες θέσεις σας, και αυτή είναι η αρχή του θανάτου».
«Άμλετ», Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, 14/01-01/02/2015, www.sgt.gr
«Βυσσινόκηπος», Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, από 22/04/2015, www.sgt.gr
Photo: Νικόλ Μπαρτζώκα (D-Tales)