Με επιτυχία μεταμοσχεύθηκε, για πρώτη φορά στην ιστορία της Ιατρικής, η καρδιά ενός γενετικώς τροποποιημένου χοίρου στον 57χρονο Ντέιβιντ Μπένετ, που έπασχε από βαρύ καρδιολογικό πρόβλημα. Η επιστημονική επιτυχία, αισιοδοξούν οι επιστήμονες, θα ανοίξει τον δρόμο για παρόμοιες επεμβάσεις, δίνοντας ελπίδα σε χιλιάδες ασθενείς που «σβήνουν» περιμένοντας το μόσχευμα που δεν έρχεται ποτέ.
Η επέμβαση-ορόσημο πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή στο ιατρικό κέντρο του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ στη Βαλτιμόρη και διήρκεσε οκτώ ώρες. Η μετεγχειρητική πορεία του Μπένετ εξελίσσεται καλά και τα δύο πρώτα κρίσιμα 24ωρα ήδη ανήκουν στο παρελθόν. Η μεταμοσχευμένη καρδιά λειτουργεί φυσιολογικά, όπως τόνισε ο δρ Μπάρτλεϊ Γκρίφιθ, επικεφαλής του προγράμματος μεταμοσχεύσεων καρδιάς, ο οποίος πραγματοποίησε την πρωτοποριακή επέμβαση. «Η καρδιά έχει παλμό, δημιουργεί πίεση, η εμφάνισή της είναι φυσιολογική. Με λίγα λόγια είναι η καρδιά του», δήλωσε χωρίς να κρύψει τον ενθουσιασμό του για την επιτυχία. Σημείωσε, ωστόσο, ότι κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι θα συμβεί αύριο, καθώς είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται μια τέτοιου είδους μεταμόσχευση. Ο ασθενής παραμένει συνδεδεμένος σε συσκευή καρδιοπνευμονικής παράκαμψης, κάτι σύνηθες στους ασθενείς που υποβάλλονται σε καρδιακή μεταμόσχευση. Οι γιατροί τον παρακολουθούν συνέχεια για ενδείξεις λοίμωξης, όπως με τον ρετροϊό των χοίρων, που συχνά μεταδίδεται από τα ζώα στον άνθρωπο, αλλά και για οποιοδήποτε ίχνος απόρριψης του νέου οργάνου.
Συγγενής της Ντόλυ
Το καρδιακό μόσχευμα προήλθε από έναν γενετικώς τροποποιημένο χοίρο, που παρήχθη από την εταιρεία Revivicor, η οποία αποτελεί εξέλιξη της βρετανικής PPL Therapeutics που δημιούργησε το 1996 το πιο διάσημο πρόβατο του κόσμου, την Ντόλυ, το πρώτο κλωνοποιημένο θηλαστικό.
Η επέμβαση-ορόσημο πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή στο ιατρικό κέντρο του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ στη Βαλτιμόρη και διήρκεσε οκτώ ώρες.
Τέσσερα γονίδιά του, μεταξύ των οποίων ένα που πυροδοτεί απόρριψη του μοσχεύματος, αδρανοποιήθηκαν, όπως και ένα αυξητικό προκειμένου να μην εξακολουθήσει η καρδιά να μεγαλώνει μετά τη μεταμόσχευση. Ταυτόχρονα, στο γονιδίωμα του χοίρου τοποθετήθηκαν έξι ανθρώπινα γονίδια, τα οποία είχαν στόχο να καταστήσουν το μόσχευμα ανεκτό στο ανοσοποιητικό μας σύστημα. Η επιστημονική ομάδα, ταυτόχρονα, παρασκεύασε ένα πειραματικό ανοσοκατασταλτικό σκεύασμα και μια ειδική συσκευή για τη διατήρηση του μοσχεύματος μέχρι την επέμβαση. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έδωσε το πράσινο φως, έπειτα από διεξοδικές έρευνες, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.
Στο χειρουργείο
Παρά την άρτια προετοιμασία τους, οι ειδικοί βρέθηκαν αντιμέτωποι με αρκετά προβλήματα κατά τη διάρκεια της επέμβασης. Καθώς η ανατομία του οργάνου ήταν διαφορετική από της ανθρώπινης καρδιάς, αναγκάστηκαν να το μεταβάλουν με πλαστική χειρουργική, ώστε να ταιριάζει απολύτως, εξηγεί ο δρ Γκρίφιθ. Μόλις αφαίρεσαν την τσιμπίδα που απέκλειε τη ροή του αίματος, «η καρδιά άμεσα άρχισε να πάλλεται και να λειτουργεί».
Ο Μπένετ αποφάσισε να δώσει τη συγκατάθεσή του και να γίνει ο πρώτος άνθρωπος με καρδιά χοίρου επειδή, όπως ο ίδιος είπε, είχε εξαντλήσει όλες τις «συμβατικές» θεραπείες και λόγω της βαρύτητας της κατάστασής του δεν θεωρείτο υποψήφιος για ανθρώπινο μόσχευμα. Η πρόγνωση της εξέλιξης της υγείας του ήταν αβέβαιη. Οπως δήλωσε προτού μεταφερθεί στο χειρουργείο, «είχα μόνο δύο επιλογές: την επέμβαση ή τον θάνατο. Θέλω να ζήσω. Γνωρίζω ότι οι πιθανότητες που έχω δεν είναι πολλές, αλλά αυτή είναι η τελευταία μου ευκαιρία». Οταν ο Μπένετ ενημέρωσε τον γιο του για το τι επρόκειτο να συμβεί, αυτός τον άκουγε σαστισμένος. «Δεν τον πίστεψα. Νοσηλευόταν στο νοσοκομείο ένα μήνα και θεώρησα ότι είχε παραισθήσεις και ντελίριο», εξηγεί, προσθέτοντας ότι καθώς στον πατέρα του είχε τοποθετηθεί μια καρδιακή βαλβίδα από χοίρο πριν από δέκα χρόνια, πίστευε ότι είχε πάθει σύγχυση. Οταν συνειδητοποίησα ότι έλεγε την αλήθεια σκέφθηκα: «Δεν τρελάθηκε. Είναι ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο με καρδιά χοίρου».
Αισιοδοξία για τις ξενομεταμοσχεύσεις
Η ανάγκη συμβατών οργάνων για μεταμόσχευση είναι τεράστια σε όλο τον κόσμο και η κάλυψή της, με τα σημερινά δεδομένα, ανέφικτη. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι καθημερινά 12 άνθρωποι σβήνουν περιμένοντας μάταια στις λίστες των κέντρων μεταμοσχεύσεων το κατάλληλο μόσχευμα.
Για αυτό τον λόγο, οι επιστήμονες θεώρησαν επιτακτικό να στρέψουν το ενδιαφέρον τους στις λεγόμενες «ξενομεταμοσχεύσεις», δηλαδή τις μεταμοσχεύσεις οργάνων από άλλα είδη, κυρίως χοίρους. Τα προβλήματα που χρειάζεται να επιλυθούν είναι πολλά. Το πιο σημαντικό είναι αναμφίβολα αυτό της απόρριψης των μοσχευμάτων από το ανοσοποιητικό σύστημα του λήπτη, κάτι που παρατηρείται ακόμα και με τα ανθρώπινα μοσχεύματα. Την τελευταία δεκαετία οι ερευνητές που ασχολούνται με το θέμα έχουν έναν πολύτιμο σύμμαχο: τις πρωτοποριακές μεθόδους της γενετικής μηχανικής, που τους επιτρέπουν να διαμορφώσουν κατά τον καλύτερο τρόπο το όργανο που θα μεταμοσχεύσουν, περιορίζοντας το ενδεχόμενο απόρριψής του, όπως ακριβώς έγινε και με τη γενετικά τροποποιημένη καρδιά του χοίρου. Οπως δήλωσε ο δρ Ντέιβιντ Κλάσεν, υπεύθυνος του Δικτύου Μεταμοσχεύσεων των ΗΠΑ (UnitedNetwork for Organ Sharing), η επιτυχημένη μεταμόσχευση καρδιάς στο νοσοκομείο της Βαλτιμόρης ήταν ένα γεγονός που του έφερε δάκρυα συγκίνησης κυρίως διότι ανοίγει τον δρόμο σε μια νέα εποχή κοσμοϊστορικών αλλαγών στη διαχείριση της ανεπάρκειας οργάνων. Ομως, οι αβεβαιότητες παραμένουν.
Το πόσο καλά θα λειτουργήσουν τα ζωικά μοσχεύματα μετά τις γενετικές μετατροπές τους είναι κάτι που δεν πρόκειται να μάθουμε από την έκβαση μιας επέμβασης, όσο ιστορική και αν είναι. Ηδη κάποιες εταιρείες βιοτεχνολογίας κάνουν προσεκτικά βήματα και αναζητούν τις απαντήσεις για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των πρωτοποριακών μεθόδων εκπονώντας έρευνες. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι αυτή η διαδικασία απαιτεί πολύ χρόνο, που οι άνθρωποι στις λίστες μεταμόσχευσης δεν έχουν. Επί του παρόντος η επιβίωσή τους εξακολουθεί να εξαρτάται από την ανθρώπινη γενναιοδωρία.