H COVID-19 επηρεάζει δυσμενώς τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ακόμη κι όταν εκδηλώνεται με ήπια συμπτώματα, προκαλεί συρρίκνωση του όγκου του, αλλοιώσεις στους ιστούς του και απώλεια φαιάς ουσίας, μεγαλύτερη από αυτή που καταγράφεται σε άτομα που δεν έχουν προσβληθεί από κορωνοϊό. Αυτά είναι τα συμπεράσματα μιας νέας βρετανικής μελέτης, η οποία δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό Nature. Πρόκειται για την πρώτη που πραγματοποιεί συγκριτική μελέτη απεικονιστικών εξετάσεων του εγκεφάλου τόσο πριν όσο και μετά τη λοίμωξη από κορωνοϊό.
Νευρολόγοι, οι οποίοι δεν συμμετείχαν στην έρευνα, χαρακτηρίζουν τα συμπεράσματα εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Επισημαίνουν, ωστόσο, ότι οι κλινικές συνέπειες των μεταβολών που εντοπίστηκαν στον εγκέφαλο των ασθενών είναι άγνωστες. Επίσης, όπως υπογραμμίζουν, παραμένει αβέβαιο αν οι αλλοιώσεις που ανιχνεύθηκαν είναι χρόνιες, αλλά και αν τελικά επηρεάζουν δυσμενώς τη λειτουργικότητά μας με εξασθένηση της μνήμης ή έκπτωση άλλων διανοητικών λειτουργιών. Ενα ενδιαφέρον συμπέρασμα, πάντως, είναι ότι η συρρίκνωση του όγκου του εγκεφάλου στους ασθενείς με COVID-19 και οι αλλοιώσεις στους ιστούς αφορούν κυρίως περιοχές του οργάνου που επεξεργάζονται την όσφρηση.
Στη μελέτη συμμετείχαν 785 άτομα, ηλικίας 51 έως 81 ετών, τα ιατρικά αρχεία των οποίων βρίσκονταν στη βάση δεδομένων της UkBiobank, μαζί με εκατοντάδων χιλιάδων άλλων. Η δρ Σερένα Σπούντιτς, επικεφαλής του τμήματος νευρολογικών λοιμώξεων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Γέιλ, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα, υπογραμμίζει ότι η μελέτη παρέχει αξιόπιστες αποδείξεις ότι η λοίμωξη από κορωνοϊό πράγματι επηρεάζει και μεταβάλλει τον εγκέφαλο των ασθενών.
Η έρευνα
«Η υπόθεση ότι αυτές οι αλλαγές στην εικόνα του εγκεφάλου επιφέρουν μακροχρόνιες μεταβολές στη λειτουργία του με κλινικές επιπτώσεις συνιστά λογικό άλμα. Δεν πρέπει να τρομοκρατήσουμε την κοινή γνώμη λέγοντας ότι όσοι κόλλησαν κορωνοϊό θα εμφανίσουν εγκεφαλικές βλάβες και θα πάψουν να είναι λειτουργικοί», τονίζει.
Τα πρώτα συμπεράσματα βρετανικής μελέτης σε 785 άτομα και ο αντίλογος μερίδας επιστημόνων.
Κάθε εθελοντής που συμμετείχε στην έρευνα υποβλήθηκε σε δύο απεικονιστικές εξετάσεις εγκεφάλου, με το ενδιάμεσο διάστημα να φτάνει τα τρία χρόνια. Επίσης, υποβλήθηκε σε εξετάσεις αξιολόγησης των γνωσιακών του δεξιοτήτων. Μέσα στην τριετία που μεσολάβησε μεταξύ των απεικονιστικών εξετάσεων, και ειδικότερα ανάμεσα στον Μάρτιο του 2020 και στον Απρίλιο του 2021, 401 από τους 785 εθελοντές νόσησαν με κορωνοϊό. Οι υπόλοιποι 384 αποτέλεσαν την ομάδα ελέγχου επειδή δεν είχαν προσβληθεί από τον κορωνοϊό, αλλά είχαν κοινά χαρακτηριστικά με εκείνους που είχαν νοσήσει (ηλικία, φύλο, ιατρικό ιστορικό και κοινωνικοοικονομική θέση).
Κατά τη φυσική διαδικασία της γήρανσης, σε ετήσια βάση, χάνουμε ένα ισχνό ποσοστό της φαιάς ουσίας μας. Στην περιοχή που συνδέεται με τη μνήμη, αυτή η απώλεια κυμαίνεται μεταξύ 0,2% και 0,3%. Οι ασθενείς που νόσησαν με κορωνοϊό και υποβλήθηκαν στη δεύτερη τομογραφία εγκεφάλου, περίπου τεσσερισήμισι μήνες μετά τη λοίμωξη, διαπιστώθηκε ότι συγκριτικά με την πρώτη τους εξέταση τρία χρόνια νωρίτερα είχαν χάσει περισσότερη φαιά ουσία, με την απώλειά της να κυμαίνεται μεταξύ 0,2% έως 2%, αναλόγως της περιοχής του εγκέφαλου όπου καταγράφηκε. Είχαν επίσης απολέσει μέρος του συνολικού όγκου του εγκεφάλου τους, σαν να είχε συρρικνωθεί, και εμφάνιζαν περισσότερο εκτεταμένες αλλοιώσεις σε ορισμένους ιστούς του.
Η επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, δρ Γκουενάλ Ντουό, καθηγήτρια Κλινικής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, τόνισε ότι μόνο 15 από τους συμμετέχοντες που νόσησαν με COVID-19 χρειάστηκε να νοσηλευτούν. Η έρευνα, ωστόσο, έδειξε ότι η εγκεφαλική ατροφία ήταν εντονότερη σε εκείνους που είχαν εμφανίσει ήπια συμπτώματα της λοίμωξης. Επίσης, όσοι είχαν νοσήσει εμφάνιζαν μεγαλύτερη έκπτωση των γνωσιακών τους δεξιοτήτων, ιδιαίτερα όσον αφορά την προσοχή και την ικανότητα πραγματοποίησης ενός σύνθετου καθήκοντος, συγκριτικά με εκείνους που δεν νόσησαν.
Τη σημασία των διαπιστώσεων αμφισβητούν αρκετοί ειδικοί. Οπως λένε, τα γνωσιακά τεστ της δρος Ντουό ήταν στοιχειώδη και η έρευνα τόσο περιορισμένη ώστε δεν επιτρέπει την εξαγωγή σαφών συμπερασμάτων για τις συνέπειες της απώλειας φαιάς ουσίας και των αλλοιώσεων των ιστών στις γνωσιακές δεξιότητες των ασθενών με COVID-19.
Ακόμη και έτσι, η επιστημονική κοινότητα αναγνωρίζει ότι η μελέτη υποδεικνύει ότι με κάποιον τρόπο ο κορωνοϊός επηρεάζει τον εγκέφαλο εκείνων που προσβάλλει. Πιστεύουν, μάλιστα, ότι τα αρχικά συμπεράσματα της έρευνας της δόκτορος Ντουό μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως εφαλτήριο για μεγαλύτερες έρευνες, έτσι ώστε να μπορέσουμε να αποκρυπτογραφήσουμε περισσότερα από τα μυστικά του κορωνοϊού και του τρόπου που επενεργεί στους διάφορους ιστούς μας. Παρότι η παγκόσμια κοινότητα επί τρία χρόνια έζησε τον υγειονομικό εφιάλτη της πανδημίας, είναι πάρα πολλά όσα δεν γνωρίζουμε.