Στις 4 Αυγούστου, το κρουαζιερόπλοιο «Viking Sea» με 930 επιβάτες έδεσε στη λιμνοθάλασσα της Βενετίας. Εκ πρώτης όψεως, η σκηνή έμοιαζε οικεία: γιγάντιο λευκό πλοίο, γεμάτο τουρίστες από τη Βόρεια Αμερική, διέσχιζε τον κόλπο δίπλα στην ιστορική πόλη. Ο προορισμός του δεν ήταν όμως η Βενετία αλλά η άγνωστη Κιότζα, κωμόπολη χτισμένη σε ξεχωριστό νησιωτικό σύμπλεγμα, 19 χλμ. από την πιάτσα Σαν Μάρκο.
Υστερα από διαδηλώσεις που πραγματοποίησαν πέρυσι περιβαλλοντικές οργανώσεις, η ιταλική κυβέρνηση άρχισε πρόσφατα να εφαρμόζει την απαγόρευση εισόδου πλοίων άνω των 40.000 τόνων στον κόλπο του Αγίου Μάρκου, το τμήμα της λιμνοθάλασσας που περιβάλλει το ιστορικό κέντρο. Η απαγόρευση προϋπέθετε την ύπαρξη εναλλακτικού λιμένα για την αποβίβαση επισκεπτών. «Αν αφαιρέσεις τη Βενετία, σκοτώνεις την κρουαζιέρα στην Αδριατική», λέει ο Φραντσέσκο Γκαλιέτι, πρόεδρος του συνδέσμου πρακτόρων κρουαζιέρας. Οι ιταλικές αρχές χρειάστηκαν εννέα χρόνια για να εκταμιεύσουν τα 157 εκατ. ευρώ που απαιτούσε ο εκσυγχρονισμός κοντινών λιμανιών προκειμένου να είναι ικανά να φιλοξενούν κρουαζιερόπλοια.
Τα περισσότερα πλοία επέλεξαν το λιμάνι της Τεργέστης, σε απόσταση περίπου 100 χλμ. από τη Βενετία, ενώ άλλα επέλεξαν το εμπορικό λιμάνι της Βενετίας, Μαρτζέρα. Δώδεκα περίπου ελλιμενίσθηκαν στην Κιότζα, με διπλάσιο αριθμό αφίξεων να αναμένεται για το 2023, σύμφωνα με τον δήμαρχο Μάουρο Αρμελάο.
Κάθε τι που στερείται η Βενετία προς όφελος της Κιότζα αποτελεί επιτυχία για την τοπική κοινωνία που θεωρεί τον εαυτό της αδικημένο από την επιρροή του πανίσχυρου γείτονά της. Η κωμόπολη είναι γνωστή ως Μικρή Βενετία, προσωνύμιο που εξοργίζει τους ντόπιους. Πολλοί από αυτούς υποστηρίζουν ότι η Βενετία είναι αυτή που θα έπρεπε να λέγεται Μεγάλη Κιότζα, για να ξεπλυθούν αιώνες αδικίας. Η Βενετία κατέκτησε τον Μεσαίωνα τη γειτονική της κοινότητα, με την ανισορροπία ισχύος να συνεχίζει να υφίσταται ακόμη και σήμερα.
Η Κιότζα και οι κάτοικοί της, που ανήκαν στην εργατική τάξη, ήταν εξαρτημένοι από τη γεωργία και την αλιεία, ενώ στελέχωναν παραδοσιακά τα πληρώματα των δημόσιων πλωτών μέσων μεταφοράς της Βενετίας καθώς και το προσωπικό των πολυτελών της ξενοδοχείων.
Η περιφρόνηση που επιδεικνύουν οι Βενετσιάνοι απέναντι στους κατοίκους της Κιότζα περιγράφεται στα θεατρικά έργα του Γκολντόνι, που εμφανίζει τους καταγόμενους από την Κιότζα ως καβγατζήδες και απλοϊκούς χωρικούς.
Οι «Κιοτζότι», όπως λέγονται οι ντόπιοι, επαίρονται για την «αυθεντικότητά» τους, αντιδιαστέλλοντάς την με τον κυνισμό και την υποκρισία των Βενετσιάνων. Κάθε χρόνο στις αρχές Αυγούστου, τοπικός θίασος ανεβάζει έργα του Γκολντόνι σε ανοικτές παραστάσεις στους δρόμους. Οι Βενετσιάνοι, από τη μεριά τους, ειρωνεύονται την Κιότζα για το σύμβολο της πόλης, που είναι και αυτό ένα λιοντάρι όπως της Βενετίας, αποκαλώντας το «η γάτα». Ο δήμος της Κιότζα απέκτησε πρόσφατα χάλκινο άγαλμα λιονταριού σε φυσικό μέγεθος, εν μέρει «για να καταλάβει επιτέλους ο κόσμος ότι δεν είναι γάτα», λέει ο δήμαρχος.
Σε αντίθεση με τη διάσημη πόλη, που στενάζει κάτω από τον μαζικό τουρισμό, η Κιότζα καλωσορίζει τους επιπλέον επισκέπτες.
Σε αντίθεση με τη Βενετία, που στενάζει κάτω από τον μαζικό τουρισμό, η Κιότζα καλωσορίζει τους επιπλέον επισκέπτες. «Είμαστε πολύ περήφανοι που φιλοξενούμε τόσο κόσμο. Ακούμε αγγλικά στον δρόμο. Δεν είχαμε συνηθίσει σε αυτό. Ημασταν παιδιά κατώτερου θεού και σήμερα δεν είμαστε πια», λέει κάτοικος του νησιού. Το κίνητρο δεν είναι ασφαλώς η όποια αίσθηση υπερηφάνειας, αλλά τα έσοδα από τον τουρισμό που απολαμβάνει τα τελευταία πέντε χρόνια η Κιότζα και επιτρέπουν τη χρηματοδότηση της ανακαίνισης του κέντρου της κωμόπολης.
Η Κιότζα γνώριζε ήδη από τουρισμό, ο οποίος ήταν συγκεντρωμένος στις δύο «πόλεις δορυφόρους» Ιζολα Βέρντε και Σοτομαρίνα, γνωστές για τις παραλίες τους. Το κεντρικό νησί του συμπλέγματος, με την ψαραγορά του, τον καθεδρικό του 17ου αιώνα και το μεσαιωνικό καμπαναριό, παρέμενε άγνωστο στο κοινό.
Τα τελευταία χρόνια, ένα νέο είδος επισκέπτη έκανε την εμφάνισή του. «Δεν τους ενδιέφερε μόνο η παραλία. Εβλεπαν την Κιότζα ως “πόλη της τέχνης”. Πριν από πέντε μόλις χρόνια, όλα είχαν εγκαταλειφθεί. Οι νέοι δεν είχαν τίποτα να κάνουν. Σήμερα, η πόλη είναι γεμάτη ζωή», λέει ο Τζιουλιάνο Σιεγκόν, πρόεδρος του συλλόγου ξενοδόχων.
Η αναγέννηση είναι πιο εμφανής στην αναβίωση των «μπακάρι», των τοπικών μπαρ που σερβίρουν κρασί και ψαρομεζέδες στο κεντρικό κανάλι Ρίβα Βένα. Η Μαρία Περίνι, ιδιοκτήτρια ενός εξ αυτών, λέει ότι το ήμισυ των πελατών της είναι τουρίστες και οι υπόλοιποι μόνιμοι κάτοικοι: «Είναι ο καλύτερος συνδυασμός. Εχω όσο κόσμο χρειάζομαι για να κρατάω το μαγαζί ανοιχτό και να συμβάλλω στην ευημερία της κοινότητας». Μικρά ξενοδοχεία ξεφυτρώνουν στο ιστορικό κέντρο της Κιότζα ενώ προς το παρόν, η εξέλιξη αυτή μοιάζει να έχει θετικές επιπτώσεις για την τοπική οικονομία. «Πολλά παλιά κτίρια ήταν άδεια γιατί οι νέοι προτιμούν να ζουν σε σύγχρονα κτίσματα με ανελκυστήρες και άλλες ανέσεις», λέει η Περίνι.
Πολλοί κάτοικοι της Κιότζα συνειδητοποιούν, όμως, ότι η ισορροπία είναι πολύ λεπτή. Η ίδια έκρηξη του τουρισμού που βοηθάει στην αναγέννηση της πόλης μπορεί να σημάνει την καταστροφή εφόσον αφεθεί ανεξέλεγκτη. Ο δήμαρχος λέει ότι αν ο αριθμός ενοικιαζόμενων δωματίων αυξηθεί υπερβολικά, σκέφτεται να υιοθετήσει το παράδειγμα της Βενετίας, θέτοντας ανώτατο όριο στον αριθμό τους, προκειμένου να διευκολύνονται οι μόνιμοι κάτοικοι να βρίσκουν προσιτά ενοίκια.
Δώδεκα ιδιοκτήτες ενοικιαζόμενων δωματίων ίδρυσαν τον σύλλογο Vacanza in Calle (Διακοπές στα σοκάκια) με στόχο την αυτορρύθμιση του χώρου και την επιβολή κανόνων: «Προσπαθούμε να έχουμε επαφή με τους επισκέπτες, να τους ενημερώνουμε για τον τρόπο ζωής και για την ιστορία του νησιού μας. Θέλουμε να μάθουν να ζουν σαν ντόπιοι και όχι σαν εισβολείς», λέει ένα από τα μέλη του συλλόγου.
Οι κρουαζιέρες είναι και αυτές ευαίσθητο ζήτημα. Η περιβαλλοντική οργάνωση που οργάνωσε διαδηλώσεις στη Βενετία κατά των κρουαζιερόπλοιων ζητάει τον οριστικό αποκλεισμό των πλοίων αυτών από τη λιμνοθάλασσα της Βενετίας προκειμένου να προστατευθεί το ευαίσθητο οικοσύστημα. Αυτό θα οδηγούσε σε αποκλεισμό των πλοίων από την Κιότζα και το Μαρτζέρα, καθώς και τα δύο βρίσκονται μέσα στον κόλπο.
Στην Κιότζα δεν υπάρχει κάποιο εμφανές σημάδι αντίστασης στις κρουαζιέρες καθώς η κωμόπολη απολαμβάνει τους οικονομικούς καρπούς των κρουαζιερόπλοιων. Την ίδια ώρα, το λιμάνι της Κιότζα δεν φιλοξενεί μεγαθήρια των 3.000 επιβατών, αλλά μικρότερα πλοία χωρητικότητας 1.000 επιβατών. Κάποιοι κάτοικοι παραμένουν, όμως, σκεπτικοί. «Ας δούμε πώς θα εξελιχθεί. Για την ώρα, έχουμε βρει καλή ισορροπία. Αν, όμως, αρχίσουμε να κυνηγάμε το εύκολο χρήμα, όλα θα αλλάξουν», λέει κάτοικος της νήσου.