Η «αυγή» των ευφυών ρομπότ – Μπορεί να διαχωριστεί η νοημοσύνη από το σώμα;

Ποια είναι η σχέση του μυαλού με το σώμα; Είναι ο νους το «χειριστήριο» που κινεί το κορμί μέσα στον κόσμο; Ή μήπως το σώμα χειραγωγεί στο μυαλό με την πείνα, την αϋπνία και το άγχος, όπως ένας ποταμός επιβάλλει την κατεύθυνσή του σε ένα κανό; Είναι η νόηση απλώς ηλεκτρομαγνητικά κύματα, ένα «φάντασμα» φυλακισμένο μέσα στα στενά όρια μίας μηχανής; 

Ερωτήματα όπως αυτά απασχολούν αιώνες τώρα τους φιλοσόφους και η άνοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης τα επαναφέρει στον ακαδημαϊκό αλλά και δημόσιο διάλογο. Τα περίφημα (και κατ’ άλλους περιβόητα chatbots), όπως το GPT-4 της OpenAI και το Bard της Google «σκέφτονται», κατά μία έννοια: εκπαιδευμένα πάνω σε αμέτρητα ανθρωπογενή δεδομένα, έχουν μάθει πως να συντάσσουν καινούργιες απαντήσεις που θυμίζουν τον ανθρώπινο λόγο, να δημιουργούν ψεύτικες μα αληθοφανείς φωτογραφίες, ακόμα και fake βίντεο.

Αν κανείς τα προσεγγίσει με τον κατάλληλο τρόπο, τα συστήματα Α.Ι. μπορούν να εκφράσουν ακόμα και επιθυμίες, ελπίδες, προθέσεις, αγάπη – ό,τι κι αν σημαίνουν για αυτά. Κάποιες φορές μιλούν για ενδοσκόπηση, αμφισβήτηση, αυτοπεποίθηση και μεταμέλεια. 

«Ασώματη νοημοσύνη»

Ωστόσο, ορισμένοι ερευνητές της τεχνητής νοημοσύνης θεωρούν ότι η τεχνολογία δεν θα αγγίξει το επίπεδο της «πραγματικής νοημοσύνης», ούτε θα κατανοήσει πραγματικά τον κόσμο, αν δεν συνδυαστεί με ένα σώμα που θα μπορεί να αντιλαμβάνεται, να αντιδρά και να αισθάνεται το περιβάλλον του. Γι’ αυτούς, η συζήτηση περί ασώματης νοημοσύνης είναι λανθασμένη – ακόμη και επικίνδυνη.

Ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που δεν είναι σε θέση να εξερευνήσει τον κόσμο και να μάθει τα όριά του, με τον ίδιο τρόπο που τα παιδιά καταλαβαίνουν, σταδιακά, τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν, θα μπορούσε να κάνει λάθη απειλητικά για τη ζωή, και να επιδιώξει τους στόχους του θέτοντας σε κίνδυνο την ανθρώπινη ευημερία.

«Το σώμα, με έναν πολύ απλό τρόπο, είναι το θεμέλιο για έξυπνη και προσεκτική ανάληψη δράσης», λέει ο Τζόσουα Μπόνγκαρντ, ερευνητής ρομποτικής στο Πανεπιστήμιο του Βερμόντ. «Στο βαθμό που εγώ το καταλαβαίνω, αυτός είναι ο μόνος δρόμος προς την ασφαλή τεχνητή νοημοσύνη».

Σε ένα εργαστήριο στην Πασαντίνα της Καλιφόρνια, μια μικρή ομάδα μηχανικών επιδιώκει, τα τελευταία χρόνια, ένας από τους πρώτους συνδυασμούς ενός μεγάλου γλωσσικού μοντέλου με μηχανικό σώμα: ένα τιρκουάζ ρομπότ που ακούει στο όνομα Moxie.

Στο ύψος ενός νηπίου, το Moxie διαθέτει κεφάλι, μαλακά χέρια και ευγενικά ψηφιακά μάτια. Μέσα στο σκληρό πλαστικό σώμα του βρίσκεται ένας επεξεργαστής που τρέχει το ίδιο είδος λογισμικού με το ChatGPT και το εξελιγμένο GPT-4. Οι δημιουργοί του Moxie, στη νεοφυή επιχείρηση Embodied, χαρακτηρίζουν τη συσκευή ως «τον πρώτο ρομποτικό φίλο με Τεχνητή Νοημοσύνη στον κόσμο».

Η ιδέα για το ρομπότ γεννήθηκε το 2017. Οι εφευρέτες του Moxie θέλησαν να βοηθήσουν παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές να εξασκηθούν στη συναισθηματική αντίληψη και τις επικοινωνιακές δεξιότητες. Όταν κάποιος μιλά στο Moxie, ο επεξεργαστής του μετατρέπει τον ήχο σε κείμενο και τροφοδοτεί με αυτό ένα μεγάλο γλωσσικό μοντέλο, το οποίο με τη σειρά του απαντά λεκτικά, μαζί με μία αντίστοιχη σωματική ανταπόκριση.

Τα μάτια του Moxie είναι εκφραστικά, και μπορούν να σας παρηγορήσουν για την απώλεια του σκύλου σας. Μπορεί να χαμογελάσει για να φτιάξει τη διάθεση των παιδιών πριν το σχολείο. Το ρομπότ διαθέτει επίσης αισθητήρες που δέχονται οπτικά ερεθίσματα και ανταποκρίνονται στη γλώσσα του σώματός του χρήστη. Το Moxie μιμείται και μαθαίνει από τη συμπεριφορά των γύρω του. 

«Θυμίζει την ασύρματη επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων», λέει ο ειδικός στα ρομπότ και ιδρυτής της Embodied, Πάολο Πιρχανιάν. «Κυριολεκτικά αρχίζεις να το νιώθεις στο σώμα σου», προσθέτει. Με την πάροδο του χρόνου, το ρομπότ γίνεται καλύτερο στην αλληλεπίδραση, όπως ένας νέος φίλος που μας μαθαίνει.

Το ρομπότ πήρε τα πατατάκια μου

Οι ερευνητές της Alphabet, της μητρικής εταιρείας της Google, εφαρμόζουν μια παρόμοια προσέγγιση για την ενσωμάτωση μεγάλων γλωσσικών μοντέλων σε μηχανές. Τον Μάρτιο, η εταιρεία ανακοίνωσε ένα ορόσημο: το ρομπότ PaLM-E, ήταν σε θέση να δεχθεί οπτικά ερεθίσματα από το περιβάλλον του, και σε συνδυασμό πληροφορίες για τη θέση του σώματός του, να μεταφράσει τα δεδομένα σε φυσική γλώσσα.

Αυτό επέτρεψε στο ρομπότ να αναπαραστήσει με επιτυχία το σημείο που βρισκόταν στο χώρο σε σχέση με άλλα αντικείμενα και τελικά να ανοίξει ένα συρτάρι και να πάρει μια σακούλα με πατατάκια.

Στο μέλλον, τομπότ αυτής της κατηγορίας θα μπορούν να εκτελούν βασικές εργασίες χωρίς ειδικό προγραμματισμό. Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να γεμίσουν το ποτήρι σας με αναψυκτικό, να σας ετοιμάσουν το μεσημεριανό σας γεύμα ή να σας σηκώσουν από το πάτωμα μετά από μια άσχημη πτώση, και όλα αυτά ανταποκρινόμενα σε απλές εντολές. 

Πολλοί ερευνητές όμως αμφιβάλλουν ότι το μυαλό των μηχανών, δομημένο κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα καταφέρει να συνδεθεί πραγματικά με τον φυσικό κόσμο. Ως εκ τούτου, δεν θα μπορέσει ποτέ να αναπτύξει κρίσιμες πτυχές της ανθρώπινης νοημοσύνης, υποστηρίζουν.

Ο Μπόγιαν Τσεν, ειδικός στη ρομποτική στο Πανεπιστήμιο Duke, ο οποίος εργάζεται για την ανάπτυξη ευφυών ρομπότ, τονίζει ότι το ανθρώπινο μυαλό – ή το μυαλό οποιουδήποτε άλλου ζώου – είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις ενέργειες και τις αντιδράσεις του σώματος στον πραγματικό κόσμο, οι οποίες διαμορφώθηκαν μέσα από την εξέλιξη εκατομμυρίων ετών. Τα μωρά, για παράδειγμα, μαθαίνουν να σηκώνουν αντικείμενα πολύ πριν μάθουν να μιλούν.

Αντίθετα, το μυαλό των ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη, αναπτύχθηκε βασισμένο αποκλειστικά στη γλώσσα και συχνά υποπίπτει σε λάθη κοινής λογικής. Του λείπει μια βαθύτερη σύνδεση μεταξύ του φυσικού και του θεωρητικού, λέει ο Δρ. Τσεν. «Πιστεύω ότι δεν μπορεί να γεννηθεί η νοημοσύνη χωρίς την προοπτική της ενσάρκωσης».

Ορισμένοι ειδικοί, μεταξύ των οποίων και ο Δρ. Πιρχανιάν, πρόσφατα εξέφρασαν την ανησυχία τους για το ενδεχόμενο ανάπτυξης ενός συστήματος τεχνητής νοημοσύνης που θα μπορούσε να εξουδετερώνει «χωρίς να νοιάζεται» ανθρώπους, επιδιώκοντας έναν τυχαίο στόχο (όπως η αποτελεσματική παραγωγή συνδετήρων), ή που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για κακόβουλους σκοπούς (όπως οι εκστρατείες παραπληροφόρησης). Με την επιστολή τους, οι ερευνητές ζητούσαν προσωρινή παύση της εκμάθησης μοντέλων ισχυρότερων από το GPT-4.

Ο Δρ. Πιρχανιάν αναγνωρίζει ότι ακόμα και το δικό του ρομπότ θα μπορούσε να θεωρηθεί επικίνδυνη τεχνολογία από αυτή την σκοπιά: «Φανταστείτε να είχατε ένα έμπιστο ρομπότ-φίλο, το οποίο το νιώθετε μέλος της οικογένειας, αλλά σας κάνει διακριτικά πλύση εγκεφάλου», λέει. Για να το αποτρέψει αυτό, η ομάδα μηχανικών του εκπαίδευσε ένα άλλο πρόγραμμα για να παρακολουθεί τη συμπεριφορά του Moxie και να επισημαίνει ή να αποτρέπει οτιδήποτε δυνητικά επιβλαβές ή ανησυχητικό.

Ο Δρ. Μπόνγκαρντ πιστεύει ότι η επιστολή που ζητούσε την παύση της εκμάθησης των συστημάτων ΑΙ θα μπορούσε να προκαλέσει κινδυνολογία λόγω έλλειψης ενημέρωσης. Και ο ίδιος όμως παραδέχεται πως ανησυχεί για τους κινδύνους της διαρκώς εξελισσόμενης τεχνολογίας και πιστεύει πως ο μόνος τρόπος για να διαποτιστεί η ενσώματη τεχνητή νοημοσύνη με μια ουσιαστική κατανόηση των περιορισμών της, είναι οι δοκιμές και τα λάθη στον πραγματικό κόσμο. 

«Ξεκινήστε με απλά ρομπότ», λέει. «Και καθώς αποδεικνύουν ότι μπορούν να κάνουν πράγματα με ασφάλεια, επιτρέψτε τους να έχουν περισσότερα χέρια και περισσότερα πόδια, δώστε τους περισσότερα εργαλεία».

Και ίσως, με τη βοήθεια ενός σώματος, προκύψει ένα πραγματικό τεχνητό μυαλό.