Καθώς οι πολικοί πάγοι λιώνουν, η Ρωσία, ήδη μια μεγάλη δύναμη της Αρκτικής, επιδιώκει να κάνει την περιοχή δική της. Η Κίνα έχει φιλοδοξίες για έναν «Πολικό Δρόμο του Μεταξιού». Και το ΝΑΤΟ καθώς «αγκαλιάζει» τη Φινλανδία – και τη Σουηδία, ελπίζει να δώσει στη συμμαχία νέα ώθηση στον Βόρειο Πόλο.
Η κλιματική αλλαγή επιταχύνει τον ανταγωνισμό στην Αρκτική, ανοίγοντας την περιοχή σε μεγαλύτερη εμπορική και στρατηγική διαμάχη, ακριβώς τη στιγμή που η Ρωσία, η Κίνα και η Δύση επιδιώκουν να επεκτείνουν τη στρατιωτική τους παρουσία εκεί.
Η στρατηγική σημασία της περιοχής ενισχύεται από την παρουσία του Άντονι Μπλίνκεν, του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, ο οποίος θα συμμετάσχει σε μια άτυπη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στη Νορβηγία την Πέμπτη.
Ο κ. Μπλίνκεν επισκέπτεται επίσης τη Σουηδία και τη Φινλανδία, καθώς πιέζει την Τουρκία να επικυρώσει την ταχεία ένταξη της πρώτης στο ΝΑΤΟ.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι χώρες της συμμαχίας ήταν απρόθυμες να συζητήσουν την στρατιωτικοποίηση της Αρκτικής. Αλλά αυτό αλλάζει γρήγορα. Η ρωσική επιθετικότητα συν την κλιματική αλλαγή συνθέτουν «μια τέλεια καταιγίδα», δήλωσε ο Μάτι Πεσού, αναλυτής στο Φινλανδικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων.
Ενώ το ΝΑΤΟ έχει αναθαρρήσει από τις δυσκολίες της Ρωσίας στην Ουκρανία, η συμμαχία στην πραγματικότητα έχει τρωτά σημεία στο βορρά. Η Ρωσία παραμένει μια τεράστια δύναμη της Αρκτικής, με ναυτικές βάσεις και πυρηνικούς πυραύλους σχεδόν σε όλη την περιοχή, μεταξύ άλλων, στη χερσόνησο Κόλα κοντά στη Νορβηγία, στο Καλίνινγκραντ, που συνορεύει με την Πολωνία και τη Λιθουανία.
Με την κλιματική αλλαγή η ναυσιπλοία γίνεται ευκολότερη στην περιοχή, καθιστώντας την Αρκτική πιο προσιτή και ελκυστική για ανταγωνιστική εμπορική εκμετάλλευση.
Η Ρωσία έχει δηλώσει ότι θέλει να κάνει την Αρκτική δική της – μια πέμπτη στρατιωτική περιοχή, ισότιμη με τις άλλες τέσσερις – δήλωσε ο Ρόμπερτ Ντάλσγιο, διευθυντής ερευνών στη Σουηδική Υπηρεσία Αμυντικών Ερευνών.
Στο πιο πρόσφατο έγγραφο στρατηγικής του, που εγκρίθηκε το περασμένο καλοκαίρι στη Μαδρίτη, το ΝΑΤΟ δήλωσε ότι η Ρωσία αποτελεί «τη σημαντικότερη και αμεσότερη απειλή για την ασφάλεια των συμμάχων και την ειρήνη και τη σταθερότητα», αλλά για πρώτη φορά αναφέρθηκε στην Κίνα, λέγοντας ότι «οι φιλοδοξίες και οι καταναγκαστικές πολιτικές της αμφισβητούν τα συμφέροντα, την ασφάλεια και τις αξίες μας».
Η αποτροπή της Ρωσίας και της Κίνας στην Αρκτική είναι μία από τις νεότερες και μεγαλύτερες προκλήσεις του ΝΑΤΟ.
Σε απάντηση στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, «η Ρωσία δίνει όλο και μεγαλύτερη έμφαση στην Αρκτική, όπου είναι ισχυρότερη», δήλωσε ο κ. Πεσού του Φινλανδικού Ινστιτούτου. Η Ρωσία μπορεί να έχει μειώσει τα στρατεύματά της για να πολεμήσει στην Ουκρανία, αλλά διατηρεί την αεροπορική της δύναμη, τον βόρειο στόλο, τα πυρηνικά υποβρύχια και τους πυρηνοκίνητους πυραύλους της στον Βορρά.
Μέχρι τώρα, ο ανταγωνισμός στην περιοχή διευθετούνταν σε μεγάλο βαθμό μέσω του Αρκτικού Συμβουλίου, που ιδρύθηκε το 1996, το οποίο περιλαμβάνει τον Καναδά, τη Δανία, τη Φινλανδία, την Ισλανδία, τη Νορβηγία, τη Ρωσία, τη Σουηδία και τις Ηνωμένες Πολιτείες και προωθεί την έρευνα και τη συνεργασία. Ωστόσο όμως, δεν έχει στρατιωτικό και αμυντικό χαρακτήρα και όλα τα μέλη πλην της Ρωσίας είναι μέλη του ΝΑΤΟ.
«Η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 έφερε επανεξέταση στρατηγικής σε όλο το ΝΑΤΟ και υπήρξε νέα ανησυχία για τις χώρες της Βαλτικής – Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία» δήλωσε η Άννα Βισλάντερ, διευθύντρια για τη Βόρεια Ευρώπη στο Ατλαντικό Συμβούλιο, ένα ερευνητικό ίδρυμα με έδρα την Ουάσινγκτον.
«Η Κίνα άρχισε να εμπλέκεται στην περιοχή από 2018, προσπαθώντας να αγοράσει λιμάνια και ορυχεία, ανοίγοντας σταθμούς επιστημονικής έρευνας καθώς επιδιώκει να συστήσει τον «πολικό δρόμο του μεταξιού», δήλωσε η κ. Βισλάντερ, γεγονός που ώθησε τον πρώην πρόεδρο Τραμπ να κάνει πρόταση για αγορά της Γροιλανδίας. «Η Κίνα θα φτάσει στην Ευρώπη μέσω της Αρκτικής», δήλωσε η ίδια.
Η Ουάσινγκτον έστειλε στην Αρκτική στρατιωτικά πλοία, αεροπλάνα και ξεκίνησε ασκήσεις, όπως έκαναν και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ. Το 2018 το ΝΑΤΟ δημιούργησε μια νέα επιχειρησιακή διοίκηση – ένα είδος περιφερειακού στρατηγείου. Η νέα διοίκηση, που εδρεύει στο Νόρφολκ υπερασπίζεται τις θαλάσσιες οδούς του Ατλαντικού, τη Σκανδιναβία και την Αρκτική.
Ένα βασικό ερώτημα είναι αν η πραγματική ρωσική απειλή για τη Σκανδιναβία θα προέλθει από τη θάλασσα, όπως φοβάται η Νορβηγία, ή από την ξηρά, με μια πιθανή εισβολή στις χώρες της Βαλτικής ή τη Φινλανδία.
Αυτό γιατί τόσο η Φινλανδία όσο και η Σουηδία, όταν ενταχθούν, θέλουν να είναι μέρος της επιχειρησιακής διοίκησης του Νόρφολκ στην οποία εντάσσεται και η Νορβηγία. Ωστόσο υπάρχει και η απόψη να ενταχθούν στη χερσαία διοίκηση με έδρα το Μπρούνσουμ της Ολλανδίας, η οποία είναι επιφορτισμένη με την υπεράσπιση της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής.
«Υπάρχει λογική και στα δύο», δήλωσε ο Νίκλας Γκρανχολμ, αναπληρωτής διευθυντής μελετών στη Σουηδική Υπηρεσία Αμυντικών Ερευνών.
Σύμφωνα με την εφημερίδα Helsingin Sanomat, το ΝΑΤΟ συστήνει την τοποθέτηση και των δύο χωρών στη διοίκηση της Ολλανδίας, παρά το ενδιαφέρον της Φινλανδίας να ενταχθεί στο Νόρφολκ, το οποίο επισκέφθηκε τον Μάρτιο ο πρόεδρος της Φινλανδίας Σαούλι Νίιστο.
Την ίδια ώρα, υπάρχουν φόβοι ότι ένας εκσυγχρονισμένος ρωσικός Βόρειος Στόλος που θα περιφέρεται μέσω των στενών μεταξύ της Γροιλανδίας, της Ισλανδίας και της Βρετανίας θα απειλεί τις θαλάσσιες οδούς, τα υποβρύχια καλώδια και την αμερικανική ανατολική ακτή με πυραύλους κρουζ.
Ο κ. Ντάλσγιο της Σουηδικής Υπηρεσίας Αμυντικών Ερευνών, χαρακτηρίζοντας τον εαυτό του αιρετικό, προειδοποιεί σε πρόσφατο άρθρο του ότι η απειλή αυτή είναι πραγματική αλλά μπορεί να είναι υπερβολική, ειδικά μετά τις απώλειες της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η Ρωσία είναι κυρίως χερσαία δύναμη και ο βόρειος στόλος της είναι σημαντικά μικρότερος από ό,τι ήταν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν υπήρχαν ανησυχίες για το είδος της μεγάλης σοβιετικής ναυτικής επίθεσης που περιγράφεται στο μυθιστόρημα του Τομ Κλάνσι “Red Storm Rising”.
«Αν δεν το έκαναν τότε με 150 πλοία», αναρωτήθηκε ο κ. Ντάλσγιο, «γιατί θα το έκαναν τώρα με 20».