Τι είναι η Ελλάδα; Μην είναι οι παραλίες και τα ψηλά βουνά; Η χωριάτικη σαλάτα και το “φιλότιμο”; Ο Μεταξάς και ο Πετσίτης, που λέει και το βιντεάκι του ΣΥΡΙΖΑ; Ποιος ξέρει. Ο καθένας έχει τον δικό του ορισμό στο μυαλό του, και σκέφτεται την κοινή μας πραγματικότητα μέσα από εντελώς διαφορετικά φίλτρα. Αν όμως θέλουμε να καταλάβουμε πιο σφαιρικά τι είναι η Ελλάδα σήμερα, πού βρισκόμαστε ως λαός και πού φαίνεται ότι πάμε, μερικά στοιχεία υπάρχουν. Σταχυολογώντας από τις έρευνες που κάνουμε στη διαΝΕΟσις τα τελευταία 3,5 χρόνια και άλλες πηγές, ας πούμε, μπορώ να σας πω ενδεικτικά μερικούς αριθμούς που, βεβαίως δεν είναι πάνω από “τον άνθρωπο”, αλλά όλοι μαζί δίνουν μια εικόνα ενδιαφέρουσα, περίπλοκη, ενίοτε και ζοφερή.
Η Ελλάδα, ας πούμε, είναι τα 160 δισεκατομμύρια ευρώ που έχουν δοθεί στην ελληνική οικονομία για έργα και αγροτικές επιδοτήσεις από τα ευρωπαϊκά ταμεία στήριξης. Οι δρόμοι, το μετρό, τα αεροδρόμια, τα τρόλεϊ, οι παιδικές χαρές, το Taxis, όλα αυτά δεν τα φτιάξαμε μόνο με τους φόρους μας. Με τους φόρους των Γερμανών και των Ολλανδών τα φτιάξαμε κυρίως. Ελλάδα όμως είναι και το 47% των Ελλήνων που πιστεύουν ότι η χώρα τους έχει ζημιωθεί από τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση στα θέματα της οικονομικής ανάπτυξης.
Ελλάδα είναι το 8,3% των Ελλήνων που πιστεύουν ότι “οι άλλοι άνθρωποι είναι άξιοι εμπιστοσύνης”, ένα ποσοστό αντίστοιχο κοινωνιών όπως της Κολομβίας, της Ζιμπάμπουε και της Λιβύης. Το 15% των άνεργων νέων που θεωρούν πιθανό να βρουν δουλειά μέσα στο επόμενο εξάμηνο. Το 29% των νέων Ελλήνων που πιστεύουν ότι θα ζήσουν χειρότερα από τους γονείς τους. Το 55% των γονιών τους που πιστεύουν το ίδιο, ότι δηλαδή τα παιδιά τους θα ζήσουν χειρότερα από ό,τι έζησαν οι ίδιοι.
Ελλάδα είναι το 1,5 εκατομμύριο πολιτών, κυρίως παιδιών και νέων, που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, με εισοδήματα που δεν επαρκούν για να καλύψουν ούτε τις βασικές τους ανάγκες.
Ελλάδα είναι οι 1580 ημέρες που, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, χρειάζονται για να τελεσιδικήσει μια υπόθεση στα διοικητικά δικαστήρια. Τα 36 φορολογικά νομοσχέδια που πέρασαν από το 2001 μέχρι το 2015. Το 0,9% του ΑΕΠ που επενδύουμε σε έρευνα και καινοτομία. Τα 18 χρόνια που έχουν περάσει από τότε που κατασκευάσαμε ένα υδροηλεκτρικό φράγμα στην Πίνδο με κόστος μισό δισ. ευρώ, το οποίο δεν έχει λειτουργήσει ούτε μία ημέρα.
Ελλάδα είναι τα 1,38 παιδιά ανά γυναίκα, ένας από τους χαμηλότερους δείκτες γονιμότητας στον κόσμο. Τα 44 χρόνια που είναι η διάμεσος ηλικία στην χώρα μας σήμερα, μια από τις υψηλότερες στη Γη. Ο Έλληνας ή η Ελληνίδα που έχει ακριβώς τον ίδιο αριθμό γηραιότερων και νεότερων Ελλήνων είναι ακριβώς 44 χρονών.
Αυτά τα νούμερα είναι αρνητικά και δυσάρεστα, αλλά μήπως υπάρχουν και ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον; Μήπως υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποια πράγματα αλλάζουν, ότι οι επόμενες γενιές θα έχουν τη δυνατότητα να φτιάξουν μια καλύτερη Ελλάδα για τους εαυτούς τους και για τους επόμενους;
Προς το παρόν φαίνεται ότι η σημερινή Ελλάδα αγωνίζεται σκληρά για να το αποκλείσει αυτό το ενδεχόμενο. Μόλις το 8,9% των παιδιών ηλικίας κάτω των 3 ετών έχει πρόσβαση σε παιδικούς σταθμούς, την ώρα που ως χώρα, μαζί με τις άλλες ευρωπαϊκές, έχουμε δεσμευτεί ως το 2020, του χρόνου δηλαδή, το 33% αυτών των παιδιών να έχουν πρόσβαση. Την ίδια ώρα, το 27% των 16χρονων είναι στην τελευταία κατηγορία επιδόσεων στο τεστ της PISA για την κατανόηση κειμένου, την κατηγορία 1. Υπάρχουν έξι κατηγορίες -αυτοί που είναι στην 5 και την 6 είναι τα αστέρια, αυτοί που είναι στην κατηγορία 1 είναι τα παιδιά που δεν μπορούν να καταλάβουν ένα απλό κείμενο. Το 30% των 16χρονων Ελλήνων είναι στην κατηγορία 1 στα επιστημονικά θέματα. Το 37% είναι στην κατηγορία 1 στα μαθηματικά. Αυτά τα ποσοστά είναι πολύ μεγαλύτερα από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.
Και, επιπλέον, η Ελλάδα του μέλλοντος θα είναι ένα πιο δυσάρεστο και αφιλόξενο μέρος. Μέχρι τα μέσα του αιώνα θα έχουμε 20 περισσότερες ημέρες καύσωνα κάθε καλοκαίρι, λιγότερες βροχές, περισσότερες πλημμύρες, περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, περισσότερες και εντονότερες πυρκαγιές στα δάση, τη θάλασσα μισό μέτρο ψηλότερα.
Αυτοί οι αριθμοί επιβεβαιώνουν αυτό που υποσυνείδητα γνωρίζουμε και αναγνωρίζουμε όλοι καθημερινά: ότι η χώρα μας είναι ένα βαθιά προβληματικό μέρος και ότι οι προοπτικές της είναι εξαιρετικά δυσοίωνες. Το νιώθουμε αυτό στο πετσί μας. Κανένας δεν εκπλήσσεται. Αλλά αυτό δεν είναι το θέμα αυτού του άρθρου. Αυτά το ξέραμε. Το θέμα είναι πως για κανένα από αυτά τα θέματα δεν συζητάμε. Δεν είναι κάθε μέρα τα κυρίαρχα θέματα συζήτησης στον ιδιωτικό και το δημόσιο λόγο. Υπάρχουν αιτίες γι’ αυτό -είναι δύσκολα, και η επίλυσή τους θα χρειαστεί να ξεβολέψει πολλούς. Οπότε περιοριζόμαστε στα εύκολα μα ανούσια, στο τι είπε πάλι ο Πολάκης και το αν πρέπει οι εταιρείες να λειτουργούν επτά ημέρες, την ώρα που εδώ ο κόσμος χάνεται.