Ο Γιώργος είναι διδακτορικός φοιτητής στο Βερολίνο. Σε νεότερη ηλικία είχε συμμετάσχει σε μία από τις ελληνικές εθνικές ομάδες. Την περασμένη εβδομάδα πήγε να δει τον Χέλμουτ, τον καθηγητή του, για να τον συμβουλευτεί. Ο Γιώργος περίμενε ότι θα κάνει καριέρα εκτός Ελλάδος, εξαιτίας της κρίσης. Το καλοκαίρι θα ολοκληρώσει το διδακτορικό του και ελπίζει μια μέρα να γίνει και ο ίδιος καθηγητής. Ωστόσο αντιμετωπίζει ένα δίλημμα.
Οπως εξήγησε στον καθηγητή του, πριν από την κρίση η ελληνική κυβέρνηση είχε θεσμοθετήσει τη δυνατότητα διορισμού πρωταθλητών σαν τον ίδιο στο Δημόσιο. Με την έλευση της κρίσης, η τρόικα «πάγωσε» την εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας. Η τωρινή κυβέρνηση όμως επανενεργοποίησε τον νόμο και ο Γιώργος έλαβε επίσημη επιστολή που του προσφέρει την επιλογή να δουλέψει σε μία από τις υπηρεσίες του Δημοσίου για τις οποίες είχε δηλώσει προτίμηση: σε δύο υπουργεία ή σε ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα. Πρέπει να αποφασίσει σύντομα. Η νέα του δουλειά, περιέργως, είναι προγραμματισμένη να ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο – εβδομάδες πριν από την ημερομηνία στην οποία αναμένονται οι βουλευτικές εκλογές.
Οπως πολλοί φοιτητές, ο Γιώργος θα δυσκολευτεί να βρει μια ακαδημαϊκή θέση στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ. Η επιστολή τού προσφέρει εργασιακή ασφάλεια και τη δυνατότητα να επιστρέψει στην πατρίδα του. Ρώτησε τον Χέλμουτ τι τον συμβουλεύει.
O Χέλμουτ είναι σοκαρισμένος. Πώς συνδέονται τα προσόντα του αθλητή με αυτά ενός δημοσίου υπαλλήλου; Μία από τις θέσεις που προσφέρονται είναι στο υπουργείο Εξωτερικών. Ο Γιώργος δεν έχει γνώσεις εξωτερικής πολιτικής. Ο Χέλμουτ έχει καταλάβει από την Αγκελα Μέρκελ ότι η αυστηρή αιρεσιμότητα των προγραμμάτων διάσωσης έχει υποχρεώσει την Ελλάδα να τερματίσει τις πελατειακές πρακτικές και είχε οδηγήσει σε κάθαρση του πολιτικού συστήματος.
Δυστυχώς, παρότι η ταυτότητα του φοιτητή δεν είναι αληθινή, η ιστορία είναι. Εντάσσεται στη φρενίτιδα παροχών που δημοσιεύονται στον ελληνικό Τύπο στην τρέχουσα προεκλογική περίοδο.
Σε αυτή την εποχή της παγκοσμιοποίησης, πάντα με εκπλήσσει το γεγονός ότι οι πολιτικοί μιλούν και συμπεριφέρονται σαν να μην τους ακούει κανείς εκτός της χώρας τους – σαν το μυστικό τους να είναι ασφαλές με το εγχώριο ακροατήριο.
Η πραγματικότητα είναι ότι διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις διατήρησαν αυτόν τον παράλογο νόμο, χρησιμοποιώντας τον δημόσιο τομέα ως λάφυρο για τη χρηματοδότηση της επανεκλογής του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος. Μόνο η τρόικα τους σταμάτησε. Η ειρωνεία είναι ότι σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ, που ανήλθε στην εξουσία κατακεραυνώνοντας το κομματικό κράτος, έχει διαπράξει τα ίδια εγκλήματα που κάποτε στιγμάτιζε. Πού είναι η κάθαρση;
Στην πραγματικότητα, οι πιστωτές της Ελλάδας μπορεί να μην ακούν ή να μην ενδιαφέρονται για την ιστορία του Γιώργου. Ο Γιάννης Στουρνάρας προειδοποίησε πως οι νέες παροχές θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο τους δημοσιονομικούς στόχους της Ελλάδας. Τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. εξέφρασαν κι αυτά τις ανησυχίες τους. Ωστόσο, καμία άλλη κυβέρνηση της Ε.Ε. δεν άσκησε κριτική στα προεκλογικά μέτρα.
Η περίπτωση του Γιώργου φανερώνει την αποτυχία της διαχείρισης της ελληνικής κρίσης. Η Ε.Ε. –και, νωρίτερα, το ΔΝΤ– επέμεινε στην εφαρμογή ενός άγριου προγράμματος λιτότητας, δίνοντας προτεραιότητα στη διόρθωση των δημόσιων οικονομικών. Μια σειρά διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων επιδίωξε να ελευθερώσει την εγχώρια αγορά, με περιορισμένο αντίκτυπο. Από την άλλη, σαφώς λιγότερη προσοχή δόθηκε στις θεσμικές ελλείψεις της Ελλάδας. Μπορεί να επιβλήθηκαν μερικές, συχνά αδέξιες μεταρρυθμίσεις, όμως σε κάθε περίπτωση η εφαρμογή τους υπήρξε ελλιπής. Το modus operandi της δημόσιας διοίκησης έχει αλλάξει ελάχιστα και η διοικητική κουλτούρα έδειξε ανθεκτικότητα στην αλλαγή.
Η Ευρώπη κατάφερε να σώσει τον εαυτό της από την ελληνική κρίση. Η συμφωνία του περασμένου Αυγούστου και η οικονομική πρόοδος της Ελλάδας θα διατηρήσουν τη χώρα εκτός των διεθνών πρωτοσέλιδων, τουλάχιστον όσον αφορά την Ευρωζώνη. Ωστόσο, η ευκαιρία για βαθύτερες θεσμικές μεταρρυθμίσεις στην Αθήνα χάθηκε. Oι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πιθανόν να συνεχίσουν να κλείνουν τα μάτια στην ιστορία του Γιώργου – όπως ακριβώς συνέβαινε και πριν από την κρίση.
Ωστόσο, οι προκλήσεις για τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της Ελλάδας παραμένουν. Η αποτυχία της ουσιαστικής βελτίωσης της αποτελεσματικότητας και παραγωγικότητας των δημοσίων θεσμών της Ελλάδας –και η συχνή κατάχρησή τους από τους πολιτικούς– κινδυνεύει να εξομοιώσει την Ελλάδα με τους βαλκανικούς ή κεντροευρωπαίους γείτονές της. Ενώ διάφοροι διεθνείς δείκτες δείχνουν χώρες όπως η Ισπανία ή η Πορτογαλία να βρίσκονται σε μια πορεία σύγκλισης με τη Γαλλία και τη Γερμανία όσον αφορά την ποιότητα των δημόσιων θεσμών τους, η Ελλάδα αντικατοπτρίζει τις ανεπάρκειες και τη διαφθορά της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και άλλων κρατών. Την ίδια στιγμή που ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν μιλάει για την «εμβάθυνση» της Ε.Ε., διαμορφώνεται μια νέα διαχωριστική γραμμή που απομονώνει τη Νοτιοανατολική Ευρώπη ως χαμένη υπόθεση, μια περιοχή ανίκανη να προσαρμοστεί στην απαιτούμενη εσωτερική διακυβέρνηση.
Σήμερα, η Ευρώπη ψηφίζει σε ένα κλίμα συγκρούσεων και νέων διαχωριστικών γραμμών. Ωστόσο η ευρωπαϊκή ατζέντα πιθανότατα θα προχωρήσει. Για τους Ελληνες είναι μια χρονιά στην οποία μπορούν να σκεφτούν βαθύτερα την ιστορία του Γιώργου και να αναλογιστούν πού ανήκει η χώρα τους και τι ακριβώς χρειάζεται.
* Ο κ. Κέβιν Φέδερστοουν είναι καθηγητής Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών στην έδρα «Ελευθέριος Βενιζέλος» και διευθυντής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου στο London School of Economics.