Πώς επιτυγχάνεται η οικονομική ανάπτυξη; Δυνάμεις από όλο το εύρος του πολιτικού φάσματος στην Ελλάδα αγωνίζονται να πείσουν ότι έχουν τη σωστή συνταγή. Ποια μπορεί να είναι όμως η περίφημη αυτή αναπτυξιακή συνταγή σε επίπεδο πράξης, και όχι μόνο θεωρίας; Τρεις παραδοχές προσφέρουν μια πρώτη προσέγγιση.
1. Οικονομική ανάπτυξη χωρίς ουσιαστική υποστήριξη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας δεν μπορεί να επιτευχθεί. Το μεταπολεμικό ευρωπαϊκό μοντέλο που στήριξε την ανάπτυξη στις μεγάλες κρατικές εταιρείες δείχνει παρωχημένο. Νέα μοντέλα καταγράφουν ανάπτυξη τοποθετώντας την ιδιωτική επιχειρηματικότητα στο κέντρο, όπως π.χ. το άνοιγμα της Κίνας στη διευκόλυνση ίδρυσης καινοτόμων ιδιωτικών επιχειρήσεων.
2. Οι μακροοικονομικές αναπτυξιακές πολιτικές δεν αρκούν από μόνες τους. Οι κεντρικοί παρεμβατισμοί φέρνουν κάποια αποτελέσματα, κυρίως στους ρυθμούς ίδρυσης εταιρειών, αλλά όχι πιο πέρα. Π.χ. η Βρετανία μέσω της θέσπισης φορολογικών απαλλαγών (πλαίσιο EIS) κατέγραψε αύξηση στη δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων, αλλά δεν κατάφερε να αυξήσει τις μακροπρόθεσμα βιώσιμες εταιρείες.
3. Ενώ οι θεσμικές παρεμβάσεις διευκολύνουν, δεν απαντούν στο πρακτικό «πώς» της επίτευξης της επιχειρηματικής ανάπτυξης. Η μεγέθυνση μιας υπάρχουσας εταιρείας είναι σπανιότερα θέμα χρηματοδότησης ή νομικού πλαισίου δράσης, και έχει συχνότερα ρίζες στην έλλειψη στρατηγικής και μάνατζμεντ. Είναι ευρέως αναγνωρισμένο το πλεονέκτημα των επιχειρηματικών κέντρων τύπου Silicon Valley ή Cambridge, που διαθέτουν «πάγκο» επιχειρηματικών στελεχών, έχουν δηλαδή ανθρώπους που ξέρουν πώς να μανατζάρουν αναπτυσσόμενες εταιρείες.
Οσον αφορά την κατάλληλη ελληνική αναπτυξιακή συνταγή, η νέα κυβέρνηση πρέπει να κεφαλαιοποιήσει τη συσσωρευμένη ενέργεια των τελευταίων τεσσάρων «στείρων» επιχειρηματικά χρόνων και να λειτουργήσει σαν στρατηγικός αρωγός της επιχειρηματικότητας και όχι ως απλός ελεγκτής ή χειρότερα διώκτης της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας. Περισσότερες Creta Farms και λιγότερες εξοντωτικές εισφορές.
Τα πολυσυζητημένα πλαίσια στήριξης της επιχειρηματικότητας πρέπει επιτέλους να θεσπιστούν. Οι ενέργειες είναι λίγο ώς πολύ γνωστές, π.χ. λιγότερη γραφειοκρατία στην ίδρυση εταιρειών. Η αναβάθμιση της επιχειρηματικής κουλτούρας στην Ελλάδα πρέπει να γίνει προτεραιότητα. Η μεγέθυνση και η βιωσιμότητα μιας επιχείρησης επιτυγχάνονται μέσω δράσεων που βασίζονται σε σύγχρονα εργαλεία και γνώση πέρα από το διαφημισμένο «επιχειρηματικό DNA» των Ελλήνων. Χρειάζεται επένδυση στην αναβάθμιση του διαχειριστικού κεφαλαίου των επιχειρήσεων (management capital): δηλαδή της γνώσης των μεθόδων και των πρακτικών του επαγγελματικού μάνατζμεντ που υποστηρίζουν τη μεγέθυνση της οικονομικής κλίμακας. Η εμπειρία καταγράφει πώς εταιρείες με αποδεδειγμένες προοπτικές ανάπτυξης πέφτουν σε στασιμότητα, επειδή οι ηγεσίες τους αποδεικνύονται «ανώριμες» από τη σκοπιά του μάνατζμεντ: δεν κινούνται βάσει ξεκάθαρης στρατηγικής κατεύθυνσης, δεν υιοθετούν συστηματικές διαδικασίες και δεν κινητοποιούν το ανθρώπινο δυναμικό τους βάσει σχεδίου – μεταξύ άλλων.
Εν κατακλείδι, μια αποτελεσματική αναπτυξιακή συνταγή απαιτεί, πέρα από τις κυβερνητικές δράσεις, έμφαση και στο ελληνικό management capital. Τα κίνητρα επένδυσης στο διαχειριστικό κεφάλαιο των επιχειρήσεων ακόμη και με επαναπατρισμό έμπειρων στελεχών, η ανάπτυξη και η συντήρηση οικοσυστημάτων συμβουλευτικής υποστήριξης των αναπτυσσόμενων επιχειρήσεων, καθώς και η αναπτυξιακή «ωρίμανσή» τους μέσω της συστηματικής σύνδεσης με εμπορικά κανάλια και δίκτυα διεθνών αγορών, πρέπει να συμπεριληφθούν στην ατζέντα. Θετικά μηνύματα υπάρχουν επί της αρχής, ωστόσο ο χρόνος μετράει: το στοίχημα της ανάπτυξης απαιτεί τόλμη και δεν μπορεί να χαθεί για άλλη μία τετραετία.
* Ο κ. Στέλιος Καβαδίας είναι καθηγητής στο Judge Business School στην έδρα Margaret Thatcher στην Καινοτομία και Ανάπτυξη, διευθυντής του Κέντρου Επιχειρηματικότητας στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ.