Επίκαιροι πάλι οι νέοι που χάσαμε επί κρίσης προς ευτυχέστερες γωνιές της Ευρώπης. Πριν σκεφτούμε αν η επιδότηση εταιρειών είναι η καλύτερη μέθοδος «επιστροφής εγκεφάλων» (μάλλον όχι), ας δούμε τι καθαρό όφελος φέρνει όποιος επιστρέφει, και πόσοι έχουν φύγει τέλος πάντων. Γιατί φοβάμαι ότι και στα δύο ζητήματα έχουν διαδοθεί μύθοι σαν πυρκαγιά, και σχεδόν κάθε «λύση» που προτείνεται πάσχει από κακή διάγνωση του προβλήματος.
Για αρχή κυκλοφορεί ότι είχαμε διαρροή 500.000 νέων εγκεφάλων, ένα παράλογο νούμερο. Σκεφτείτε ότι το 2011 καταγράφηκαν ούτε 1,4 εκατ. νέοι 20-29 ετών. Πιστέψτε με, αν σε μια χώρα εξαφανιζόταν ένας στους τρεις νέους, θα ήταν φανερό διά γυμνού οφθαλμού παντού, σε καφετέριες, μπαρ, ταβέρνες και εταιρείες. Πηγή του μύθου, στοιχεία της ΤτΕ για όσους έφυγαν κάποια στιγμή τα τελευταία χρόνια. Το πρόβλημα είναι ότι η μελέτη δεν αφορούσε μόνο νέους, δεν αφαιρεί όσους επέστρεψαν, διπλομετράει όσους ξαναέφυγαν και αθροίζει άτομα επί χρόνια. Ο πραγματικός αριθμός Ελλήνων που έφυγαν λόγω κρίσης μπορεί να εκτιμηθεί συγκρίνοντας πόσοι Ελληνες μένουν μόνιμα στη λοιπή Ευρώπη τώρα, σε σύγκριση με το πόσοι έμεναν πριν από την κρίση.
Κοιτώντας τη Βρετανία, δημοφιλέστατο στόχο μετανάστευσης, βλέπουμε ότι υπήρχαν κάπου 35.000 Ελληνες το 2011, συμπεριλαμβάνοντας ανηλίκους και φοιτητές (πηγή: SEESOX, Diaspora). Σήμερα εκτιμώνται στις 75.000, μια διαφορά 40.000 ανθρώπων. Στη Γερμανία το 2008 υπήρχαν 287.000 Ελληνες (130.000 λιγότεροι από την κορυφή του 1973). Στο τέλος του 2018 οι Ελληνες υπολογίζονται σε 363.000, διαφορά 76.000. Μάλιστα, αυξήθηκαν κατά μόλις χίλια άτομα από το 2017, καταδεικνύοντας ότι το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα πέρασε. Η μετανάστευση προς Βρετανία και Γερμανία απορροφά περίπου τους μισούς Ελληνες μετανάστες. Αρα συνολικά, επί κρίσης, χάσαμε ίσως 250.000 άτομα, και σίγουρα λιγότερους νέους. Δύσκολο να πούμε πόσους, αλλά σίγουρα όχι μισό εκατομμύριο!
Τώρα, πόσοι νέοι θέλουμε να επιστρέψουν; Ας ρωτήσουμε πρώτα γιατί έφυγαν. Καθόσον η δημοκρατία μας επέζησε αλλά και ανήκομεν βαθιά εις την Δύσιν, οι Ελληνες στην Ε.Ε. δεν είναι πρόσφυγες από πολιτική καταδίωξη, αλλά ισότιμοι εργαζόμενοι, με αναγνωρισμένα πτυχία, πλήρη δικαιώματα διαμονής, ασφάλισης κτλ. Επέλεξαν με την άνεσή τους αυτό που εκατοντάδες εκατομμύρια μη Ευρωπαίοι εύχονται να μπορούσαν: ζουν σε μερικές από τις πλουσιότερες χώρες του πλανήτη. Προσέξτε μάλιστα ότι η μετανάστευση είναι βαλβίδα οικονομικής εξισορρόπησης, από τους καλύτερους τρόπους για να μετατρέψουμε τη συμμετοχή μας στην Ε.Ε. σε ζεστό χρήμα, χωρίς ανάγκη διαπραγματεύσεων και δανεισμού. Υπολογίζοντας συντηρητικά έναν μέσο μισθό 30.000 ευρώ στην Αγγλία, οι φρεσκοδιωγμένοι της εδώ κρίσης κερδίζουν εκεί εισόδημα κάπου 1,5 δισ. ευρώ ετησίως! Συντηρητικοί υπολογισμοί θα έλεγαν ότι το συνολικό εισόδημα των «μυαλών που χάσαμε» μπορεί να πλησιάζει τα 4 δισ.
Μάλιστα, πολλά από αυτά τα χρήματα δεν μένουν στις τσέπες τους, αλλά γυρίζουν στην Ελλάδα με εμβάσματα, τουριστικές επισκέψεις και άμεσες επενδύσεις.
Δεν θα συζητήσω τα προσωπικά οφέλη που προκύπτουν όταν αφήνει κάποιος την υπερπροστατευτική μεσογειακή οικογένεια για να μείνει σε μία από τις σπουδαίες πόλεις του πλανήτη. Σίγουρα όμως η «επιστροφή εγκεφάλων» δεν έχει μόνο το φανερό κόστος της επιδότησης που ορίζει η κυβέρνηση, αλλά και το αφανές, πολύ μεγαλύτερο, του χαμένου εισοδήματος για το ίδιο το άτομο και την οικογένειά του. Αν σκεφτούμε ότι υπάρχουν πολλοί άξιοι Ελληνες που έμειναν πίσω και ιδρώνουν σε κακές θέσεις εργασίας, πληρώνοντας παράλογους φόρους και εισφορές, για να τους προσβάλλουμε δηλώνοντας ότι «τα καλά μυαλά έφυγαν», απορεί κανείς αν έστω ένα ευρώ πρέπει να ξοδευτεί για την ευημερούσα διασπορά, αντί να βελτιώσει τη δική μας γωνιά. Τελικά, αν διορθωθεί η χώρα για τους μέσα, θα επιστρέψουν και οι έξω. Αλλιώς, μήπως να τους αφήσουμε έξω ήσυχους να διαπρέψουν;
* Ο κ. Σωτήρης Γεωργανάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών στο City, Πανεπιστήμιο Λονδίνου.