Η κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα τη χρηματοδότηση σειράς μέτρων για την αντιμετώπιση του λεγόμενου «brain drain». Παρόλο που αυτή η απόφαση έχει πολλά θετικά σημεία, διερωτώμαι μήπως αξίζει να σκεφτούμε διαφορετικά.
Μήπως είναι καλύτερα αντί για χρηματοδότηση του επαναπατρισμού των Ελλήνων με «υψηλή ειδίκευση και επιστημονική εμπειρία», να χρηματοδοτήσουμε ακριβώς το αντίθετο; Να στηρίξουμε, δηλαδή, τις σπουδές σε διεθνώς αναγνωρισμένα πανεπιστημιακά κέντρα του εξωτερικού, των αρίστων νέων μας, των κορυφαίων εγκεφάλων της κάθε γενιάς, για να αποκτήσουν υψηλή εξειδίκευση και επιστημονική εμπειρία την οποία μετά θα μεταφέρουν πίσω στη χώρα μας. Η ιδέα είναι να θεσμοθετηθεί η διευκόλυνση των πιο λαμπρών νέων Ελλήνων να εκπαιδευθούν και να μετεκπαιδευθούν στο Χάρβαρντ, στο MIT, στο Στάνφορντ, στο Κέμπριτζ, και σε όλα τα άλλα κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου, με την παράλληλη υποχρέωση της επιστροφής και εργασίας στην Ελλάδα μετά το τέλος των σπουδών τους.
Ιστορικά, συνήθως οι πλούσιες οικογένειες της χώρας μας και οι απόφοιτοι των επώνυμων ιδιωτικών σχολείων είχαν και έχουν αυτές τις δυνατότητες. Αντίθετα, οι λιγότερο εύπορες οικογένειες ή οι άριστοι μαθητές των δημόσιων σχολείων και ειδικά εκείνων της επαρχίας δεν έχουν τις δυνατότητες για προετοιμασία για τα IB certificates ή τις εξετάσεις για SAT 1 ή SAT2. Δεν γνωρίζουν τις πολύ διαφορετικές διαδικασίες που απαιτούνται για να γίνουν δεκτοί στα μεγάλα πανεπιστήμια του κόσμου, έστω και αν έχουν τα ουσιαστικά προσόντα ή ακόμη περισσότερα από εκείνους που τελικά γίνονται δεκτοί. Πόσο σημαντική γι’ αυτούς και για τη χώρα μας θα ήταν η δημιουργία ενός κρατικού οργανισμού που θα διευκόλυνε την εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή τους στα κορυφαία ακαδημαϊκά κέντρα διεθνώς, με την προϋπόθεση ότι θα επιστρέψουν για να προσφέρουν στη χώρα τους την «υψηλή ειδίκευση και επιστημο-
νική εμπειρία» που θα αποκτήσουν στο εξωτερικό;
Αν κάποιος ισχυρισθεί ότι δεν θα επιστρέψουν, υπάρχουν αντίθετα επιχειρήματα. Οι χρηματοδοτούμενοι, π.χ., με τις σημαντικές υποτροφίες Fulbright νέοι Ελληνες επιστήμονες, που έχουν μετεκπαιδευθεί στα καλύτερα αμερικανικά πανεπιστήμια, υποχρεούνται νομικά να επιστρέψουν και να εργαστούν στη χώρα τους για τουλάχιστον δύο χρόνια πριν τους δοθεί η άδεια να συνεχίσουν να εργάζονται στις ΗΠΑ σε περίπτωση που το επιθυμούν. Μεγάλες και οικονομικά ισχυρές χώρες της Ασίας, όπως π.χ. η Σιγκαπούρη, στηρίζουν ουσιαστικά την εκπαίδευση των μελλοντικών δημοσίων λειτουργών τους με μεγάλα ποσά τόσο για τη μετεκπαίδευσή τους στο εξωτερικό όσο και τη μισθοδοσία τους (με εντυπωσιακά ποσά) όταν επιστρέφουν στη χώρα τους. Μήπως είναι καλύτερα να χρηματοδοτήσουμε ένα θεσμοθετημένο προσωρινό brain drain ώστε να έχουμε ένα ποιοτικά καλύτερο και μονιμότερο brain gain;
* Ο κ. Δημήτρης Λινός είναι καθηγητής Ιατρικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.