Ο Χένρι Μάξγουελ, πάστορας της Πρώτης Εκκλησίας του Ρέιμοντ, μόλις είχε τελειώσει το κήρυγμά του. Ως συνήθως, συνεπήρε το εκκλησίασμα. Αυτή την Κυριακή ερμήνευσε ένα απόσπασμα από την Πρώτη Καθολική Επιστολή του Πέτρου: «Εἰς τοῦτο γὰρ ἐκλήθητε, ὅτι καὶ Χριστὸς ἔπαθεν ὑπὲρ ἡμῶν, μῖν ὑπολιμπάνων ὑπογραμμὸν ἵνα ἐπακολουθήσητε τοῖς ἴχνεσιν αὐτοῦ» (Πέτρος, Α΄, 2.21). Ο χριστιανός ακολουθεί τα ίχνη του Ιησού. Ενα πνεύμα κατάνυξης είχε απλωθεί στην εκκλησία.
Ξαφνικά, μια φωνή από το πίσω μέρος της εκκλησίας διέκοψε τη Θεία Λειτουργία. Ενας ρακένδυτος νέος, με όψη περιπλανώμενου ζητιάνου, είχε αρχίσει να μιλά ενώ προχωρούσε προς τον άμβωνα. Στρέφει το πρόσωπό του στο εκκλησίασμα και λέει ήρεμα: «Δεν είμαι συνηθισμένος ζητιάνος, αν και δεν ξέρω καμία διδασκαλία του Ιησού στην οποία ένας ζητιάνος να αξίζει περισσότερο να σωθεί από κάποιον άλλο. Εσείς ξέρετε;». Σταμάτησε, έβηξε, και συνέχισε περιγράφοντας το προσωπικό-οικογενειακό του δράμα.
Ηταν τυπογράφος το επάγγελμα. Είχε χάσει τη δουλειά του πριν από δέκα μήνες. Προσπάθησε έκτοτε να βρει καινούργια δουλειά, αλλά στάθηκε αδύνατον. Η γυναίκα του πέθανε πρόσφατα. Ηταν άστεγος. Την κόρη του φρόντιζε προσωρινά μια φιλική οικογένεια. Περιφερόταν για τρεις μέρες στο Ρέιμοντ, ζητώντας εργασία. Κανείς δεν του πρόσφερε, όπως κανείς δεν του είπε μια λέξη παρηγοριάς. «Αυτό που δεν καταλαβαίνω», είπε, «είναι τι εννοείτε όταν λέτε ότι ακολουθείτε τα βήματα του Ιησού. Φυσικά δεν περιμένω να βρείτε δουλειά στον οποιονδήποτε σαν εμένα, ούτε να αποτρέψετε τον καθένα από το να πεθάνει από ασιτία. Αλλά τι εννοείτε όταν λέτε ότι ακολουθείτε τον Ιησού;». Συνέχισε να μιλά και ξαφνικά σωριάστηκε στο πάτωμα. Διακομίστηκε στο σπίτι του πάστορα. Σε λίγες μέρες πέθανε – καρδιακό πρόβλημα.
Γόνιμο ερώτημα
Η κωμόπολη του Ρέιμοντ μιλούσε όλη την εβδομάδα για την ασυνήθιστη αυτή εμπειρία. Την επόμενη Κυριακή, ο πάστορας Μάξγουελ ομολόγησε πόσο συγκλονίστηκε. Εκλεισε το κήρυγμά του με ασυνήθιστο τρόπο. Αναζήτησε εθελοντές: πιστούς, οι οποίοι για ένα χρόνο θα δεσμευθούν ότι δεν θα κάνουν τίποτε χωρίς να θέτουν στον εαυτό τους το ερώτημα «τι θα έκανε ο Ιησούς;». Ολα όσα είπε ο άγνωστος νεαρός ήταν σωστά, παρατήρησε ο πάστορας. «Πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημά του αλλιώς είμαστε καταδικασμένοι ως μαθητές του Χριστού». Οσοι πιστοί του Ρέιμοντ ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του ιερέα τους είδαν τη ζωή τους να μεταμορφώνεται.
Οι παραπάνω σκηνές περιγράφονται γλαφυρά στο θρησκευτικό μυθιστόρημα του Τσαρλς Σέλντον «Στα βήματά Του: Τι θα έκανε ο Ιησούς;». Ο Σέλντον, πάστορας στο Κάνσας των ΗΠΑ, με ισχυρή επιρροή στο κίνημα για το Κοινωνικό Ευαγγέλιο, έγραψε το βιβλίο το 1896. Εγινε μπεστ-σέλερ – πούλησε πάνω από τριάντα εκατομμύρια αντίτυπα. Αν και δεν θεωρείται ότι έχει σημαντική λογοτεχνική αξία, συναρπάζει τον αναγνώστη. Ο Σέλντον άγγιξε ευαίσθητες χορδές με τρόπο που δεν έκαναν εμβριθείς θεολόγοι. Τι θα έκανε ο Ιησούς αν ήταν σήμερα ανάμεσά μας;
Πρόκειται για το πιο γόνιμο, ίσως, θεολογικό ερώτημα. Δεν είναι πρωτότυπο: η μίμηση του Θεού (imitatio dei) αποτελεί διαρκές μέλημα για τον χριστιανό. Πρόκειται, όμως, για ένα διαρκώς επίκαιρο ερώτημα. Τι θα έκανε ο Χριστός αν έβλεπε μπροστά του ένα τσούρμο από μετανάστες;
«Πώς μπορούμε να ξέρουμε τι θα έκανε ο Χριστός;» ρωτάει τον Μάξγουελ μια νεαρή γυναίκα. Ο Ιησούς έζησε σε μια εντελώς διαφορετική εποχή. Τα δικά μας προβλήματα δεν αντιστοιχούν στα δικά Του. Σωστά, της απαντά ο πάστορας. Ο καλύτερος τρόπος είναι να προσεγγίσουμε το ερώτημα «μέσα από το Αγιο Πνεύμα»: αν έχουμε ετοιμάσει σωστά τον εαυτό μας, έχοντας ενστερνισθεί το «πνεύμα της αλήθειας», τότε θα βρούμε την άκρη.
Ναι, αλλά υπάρχουν διαφορετικές γνώμες μεταξύ των πιστών. «Είναι δυνατόν να καταλήγουμε στο ίδιο συμπέρασμα πάντοτε σε όλες τις περιπτώσεις;», ρωτά κάποιος. Οχι δεν μπορούμε, αποκρίνεται ο πάστορας. Μπορούμε όμως να είμαστε ειλικρινείς, να αποφεύγουμε τόσο τον φανατισμό όσο και τη διστακτικότητα, και να είμαστε αποφασισμένοι να θέτουμε σε πράξη τα συμπεράσματα στα οποία θα καταλήγουμε.
Ασκηση ερμηνευτικής
Η προσπάθεια να απαντήσουμε στο ερώτημα «τι θα έκανε ο Ιησούς;» συνιστά άσκηση ερμηνευτικής. Δεν ανατρέχουμε στη διδασκαλία Του για να πάρουμε οδηγίες, όπως οι οπαδοί από κομματικές ηγεσίες, ούτε αναζητούμε μια αλγοριθμικού είδους λύση στα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, όπως θα ήθελαν οι γραφειοκράτες. Τότε τι κάνουμε; Ανταποκρινόμαστε στο κάλεσμά Του, θέτοντας σε δοκιμασία την ευαισθησία, την αντοχή, και τη διαύγειά μας.
Ο Αμερικανός καθολικός φιλόσοφος-θεολόγος Τζον Καπούτο χρησιμοποιεί το φιλοσοφικό λεξιλόγιο της «αποδόμησης» για να τονίσει ότι η διδασκαλία τού Ιησού, αν της επιτρέψουμε να μας αγγίξει, είναι κάτι που μας «συμβαίνει» – ανασκάπτει τον εαυτό μας. Το «συμβάν», γράφει, δεν είναι ένα όνομα, αλλά αυτό που βρίσκεται μέσα σε ένα όνομα, ένα κείμενο, μια παράδοση. Το «συμβάν» συνιστά δυνατότητα, υπόσχεση που ουδέποτε πραγματοποιείται, εν δυνάμει ανατροπή. Η χριστιανική διδασκαλία εμπεριέχει μια «απεριχώρητη αλήθεια» –την απροϋπόθετη αγάπη – η οποία αναζητεί τη συγκεκριμένη έκφρασή της σε εκάστοτε διαφορετικά συμφραζόμενα. Είναι δικός μας χρέος να την ανα-καλύψουμε.
Δεν είναι εύκολο: η αλήθεια ξεβολεύει, ανατρέπει, εξουθενώνει.
Ο νεαρός επαίτης στο Ρέιμοντ είναι ο κομιστής της αλήθειας. Η έλευσή του συνιστά ένα «συμβάν» για τους πιστούς – τους ταρακουνά συθέμελα. Τι κάνουμε; Πώς ανασυνθέτουμε τον εαυτό μας, την εκ-κλησία μας, έχοντας παρα-κληθεί από τον άγνωστό μας; Πώς αντιμετωπίζουμε την έκ-κλησή του για βοήθεια; Τι θα έκανε ο Ιησούς; Γεννημένος στην προσφυγιά ο ίδιος, τι θα έλεγε αν πήγαινε σήμερα στη Μόρια, στη Χίο ή στη Σάμο;
Ναι, δεν θα λύσουν οι Ελληνες τα προβλήματα της υφηλίου, αλλά δεν μπορούμε να αποφύγουμε το ερώτημα, αν είμαστε χριστιανοί: Τι σημαίνει να ακολουθείς τα βήματά Του;
Καλά Χριστούγεννα!
* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.