Απέναντι στην πανδημία του ιού απαιτούνται ανορθόδοξα μέτρα. Πρέπει όμως τα μέτρα αυτά να είναι οριζόντια, να αφορούν δηλαδή όλη την οικονομία, όλες τις επιχειρήσεις και όλους τους πολίτες. Θα μας έχει όλους μαζί της, παρά τις δυσχέρειες που προκύπτουν στην καθημερινότητά μας. Είναι καλύτερο να το «παρακάνεις», προτού οι πολίτες δεχθούν συντριπτικά χτυπήματα, υγείας και οικονομικά, παρά να «περιμένεις» φοβούμενος για τις διαταραχές που φέρνουν οι αποφάσεις σου. Είναι, δυστυχώς, πάντοτε μεγαλύτερη η κρίση που προκαλείται από τον συνδυασμό αντικειμενικών παραγόντων και καθυστερημένης πρόληψης. Ακόμη και αν εξετάσουμε το θέμα υπό την οπτική του «πολιτικού κόστους», η ανταμοιβή για τους τολμηρούς πολιτικούς έρχεται όταν η απειλή θα έχει, επιτέλους, υποβαθμιστεί. Σημειώστε ότι το πιθανό σενάριο είναι η αφαίρεση μιας μονάδας από την εκτιμώμενη μέχρι σήμερα αύξηση του εγχώριου προϊόντος, αλλά ακόμη και αυτή η εκτίμηση θα φαίνεται μικρή αν δεν βρεθεί το εμβόλιο πριν από τον χειμώνα του 2021.
Οι Blanchard – Pisani Ferry επανέφεραν πρόσφατα (Peterson Institute, Νοέμβριος 2019) την παλαιότερη ιδέα να ρίξουμε «χρήμα από το ελικόπτερο», προκειμένου να βγάλουμε τις δυτικές οικονομίες από την παγίδα χαμηλής ανάπτυξης και μηδενικών επιτοκίων.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η «ιδέα» των οικονομολόγων θα έχει βέβαιο αποτέλεσμα. Θα χρειαστεί σημαντική αύξηση των χρηματικών διαθεσίμων των πολιτών είτε ως νέο χρήμα, είτε ως μικρότερο φόρο και όχι να παίρνει φόρους από τους μεν για να δίνει επιδόματα στους δε, όπως έγινε με την ανακατανομή μέρους του υπερπλεονάσματος, πριν και μετά τις εκλογές. Αρκεί να προσέξετε (όπως άλλωστε θα όφειλε να κάνει και ο κ. Τσακαλώτος) πως το ΑΕΠ ήταν καλύτερο λόγω των θετικών προσδοκιών για την κυβερνητική αλλαγή (3% άνοδος στο ΑΕΠ το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο), ότι ακολούθησε σημαντική αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης νοικοκυριών (από στασιμότητα το δεύτερο τρίμηνο περάσαμε σε άνοδο +0,6% και +1,8% τα δύο τελευταία) και ότι παρομοίως θετικά κινήθηκαν οι επενδύσεις (από -5,4% το δεύτερο στο πολύ θετικό +14,4% κατά το τέταρτο τρίμηνο). Τα «ανορθόδοξα μέτρα» αποσκοπούν στη στήριξη κοινωνίας και αγοράς ώστε να ανατραπεί το εμπορικό «κραχ».
Σημειώνω δύο κύρια «ανορθόδοξα» μέτρα: παροχή καθολικής ρευστότητας και οριζόντια μείωση φόρων. Το πρώτο απαιτεί αυτό που, δυστυχώς, μας λείπει: ένα υγιές και δυναμικό τραπεζικό σύστημα. Οι τράπεζες θα μπορούσαν να κάνουν, για παράδειγμα, δύο πράγματα. Πρώτον, να επεκτείνουν για δωδεκάμηνη περίοδο τις πιστωτικές γραμμές στους επιχειρηματικούς/επαγγελματικούς λογαριασμούς όλων των ενήμερων πελατών τους. Δεύτερον, να επιμηκύνουν αυτόματα τα εξυπηρετούμενα ενυπόθηκα δάνεια ιδιωτών κατά 3-5 έτη με επανυπολογισμό των τοκοχρεολυτικών δόσεων. Ο κ. Στουρνάρας (αλλά και το ΤΧΣ) θα πρέπει να συζητήσει το μέτρο αυτό με την ευρωπαϊκή εποπτική αρχή.
Το δεύτερο «ανορθόδοξο» μέτρο, που θα στηρίξει ψυχολογικά και πρακτικά την αγορά, είναι η οριζόντια μείωση πολλών και διαφορετικών φόρων. Ξεκινώντας με τον ΕΝΦΙΑ και τους φόρους μεταβίβασης, ώστε να κρατηθεί η αγορά ακινήτων, στην κατεύθυνση που έδειξε η κατάργηση του ΦΠΑ. Συνεχίζοντας με την επιστροφή τουλάχιστον της ημίσειας προπληρωμής φόρου επόμενης χρήσης, την άμεση κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης και του τέλους επιτηδεύματος. Τα αρχικά μέτρα Σταϊκούρα να επεκταθούν σε ένα εξάμηνο οριζοντίως προς όλους τους ενήμερους φορολογουμένους. Ειδικά στην περίπτωση των τουριστικών επιχειρήσεων είναι ευκαιρία να καταργηθούν «ειδικοί» φόροι, με την ελπίδα ότι θα συγκρατηθούν οι ζημίες στον κλάδο που έδωσε πέρυσι σχεδόν το 1/4 του ΑΕΠ. Τέλος, χρειάζεται αναστολή πληρωμής των ασφαλιστικών εισφορών (με την επιφύλαξη των εισφορών υγείας) και η μεταφορά τους στα τρία εξάμηνα μετά την κρίση, υπό την αίρεση της διατήρησης των θέσεων εργασίας.
Τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό: η Ελλάδα πρέπει να ζητήσει, όπως το εννόησε ήδη ο πρωθυπουργός, διετή κατάργηση της δέσμευσης που (κακώς) είχε αναλάβει η κυβέρνηση Τσίπρα για την υποχρεωτική πληρωμή τόκων του χρέους από νέους φόρους, δηλαδή με τα εξωφρενικά δημοσιονομικά πλεονάσματα. Αν η κρίση συνεχιστεί θα πρέπει να περάσουμε, όπως κάθε κράτος που σέβεται την κοινή οικονομική λογική, σε ελλειμματικό προϋπολογισμό. Εξάλλου, στον τραπεζικό λογαριασμό του Δημοσίου υπάρχουν 20 δισ. παλαιών φόρων και 10 δισ. ευρωπαϊκού δανείου, πολλά περισσότερα δηλαδή από τα 11 δισ. που χρειαζόμαστε για τόκους. Είναι η ώρα να χρησιμοποιηθούν, ώστε να κρατήσουμε τη ρευστότητα εντός της εθνικής οικονομίας και να αποφύγουμε μια post crisis ύφεση.
* Ο Μπάμπης Παπαδημητρίου είναι δημοσιογράφος και βουλευτής της Ν.Δ.