Μια προσφιλής συνήθεια προηγούμενων ετών ήθελε να συνδυάζεται το πρωινό με μια πρώτη ματιά, ίσως και πρώτη μελέτη, της εφημερίδας μας, που κρατούσαμε ανά χείρας μαζί με τον καφέ. Ούτως ώστε, βγαίνοντας μετά στον δρόμο, για τη δουλειά ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο, να γνωρίζουμε τι μας περιμένει στην ημέρα που έχει ξημερώσει, στην Ελλάδα και στον κόσμο.
Κάποιοι άλλοι, λιγότεροι προφανώς, είχαν την ευκαιρία να συνεχίσουν τη μελέτη της εφημερίδας τους στον δρόμο για τη δουλειά, στο λεωφορείο ή στο μετρό. Κι έχω συναντήσει πράγματι, κατεβαίνοντας από Ηλιούπολη προς σταθμό Πανεπιστημίου του μετρό, συμπολίτες μας να διαβάζουν π.χ. την «Καθημερινή» στην πρώτη σελίδα, αλλά και κάποια εσωτερική σελίδα, και μετά να τη διπλώνουν στην τσάντα τους ή στα χέρια τους. Προφανώς αυτή η μελέτη θα ολοκληρώνεται με την επιστροφή οίκοι…
Χρησιμοποίησα προηγουμένως το ρήμα «έχω» σε χρόνο παρατατικό, διότι η πανδημία του κορωνοϊού μάς έχει υποχρεώσει άρδην σε αλλαγή, αναγκαστική αλλαγή των δεδομένων και των συνηθειών του καθημερινού βίου μας. Αυτό, όμως, θα μπορούσε να βγει και σε καλό για τις εφημερίδες, των οποίων την αξία και μοναδικότητα έχουμε την ευκαιρία να επαναβεβαιώσουμε και να τις καταστήσουμε σημείο αναφοράς και δίαυλο ενημέρωσης εις βάθος για τις συντελούμενες εξελίξεις. Πολλώ δε μάλλον συνεπεία της πανδημίας, γεγονός που απαιτεί τη συνειδητή και πλήρη συμμόρφωση των πολιτών στις οδηγίες της υπεύθυνης δημοκρατικής πολιτείας.
Συνεπώς, μένοντας σπίτι, ακολουθώντας ευλαβικά το «Μένουμε σπίτι», έχουμε την ευχέρεια να συζητήσουμε με εαυτούς, να αναλογισθούμε και να συλλογισθούμε ως υπεύθυνοι πολίτες σε συνέχεια της ενημέρωσης από την εφημερίδα μας, που έχουμε πλέον τη δυνατότητα να μελετήσουμε διεξοδικώς και εις βάθος, με άνεση χρόνου.
Αλλά αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Διότι υπάρχει και η άλλη, εξίσου ή και περισσότερο σημαντική, που έχει να κάνει με την εφημερίδα, την «έντυπη εφημερίδα» που ο πολίτης θέλει να κρατεί ανά χείρας.
Αρχίζοντας από το βασικό και συνδεδεμένο με τη φύση της, μια έντυπη εφημερίδα φθάνει στον αναγνώστη επειδή πολλοί έχουν μοχθήσει πολύ σε διαδοχικά επίπεδα, ώστε να φθάσει να τυπώνεται στο χαρτί: δεκάδες οι συντελεστές που πρέπει να συνεργασθούν, στενά και αποτελεσματικά, υπό τον νευραλγικό συντονισμό της διευθυντικής αλυσίδας που έχει την ευθύνη της έκδοσης του καθημερινού φύλλου.
Η πανδημία, ωστόσο, ήλθε να επιβάλει βίαιη ανατροπή και στον τρόπο «παραγωγής» των προϊόντων Τύπου: οι μεγάλες δημοσιογραφικές αίθουσες των εφημερίδων με τους συντάκτες μπροστά στις οθόνες των υπολογιστών τους, συνδεδεμένων με τον κεντρικό server, για την παράδοση των κειμένων τους (χειρογράφων στην παρελθούσα εποχή της λινοτυπίας), μπήκαν και αυτές σε καραντίνα. Οι δημοσιογράφοι εργάζονται εξ αποστάσεως, οι υπολογιστές αποτελούν εν πολλοίς τους σημερινούς κλητήρες των εφημερίδων. Τα κείμενά τους φθάνουν στους υπεύθυνους αρχισυντάκτες των οικείων τμημάτων και από αυτούς στους συντάκτες ύλης για τη σελιδοποίηση, δηλαδή τη μορφοποίηση του φύλλου. Και όλα αυτά σε μια διαδικασία στην οποία έχει καταργηθεί σχεδόν απολύτως η δυνατότητα εκ του σύνεγγυς επαφής των δημιουργών του φύλλου.
Αλλά και πέραν αυτού, και αυτή καθεαυτήν η εργασία του ρεπόρτερ-δημοσιογράφου τείνει να δυσχερανθεί λόγω των περιοριστικών καταστάσεων, συνεπεία των οποίων η απαραίτητη προσέγγιση στις πηγές των ειδήσεων έχει καταστεί και αυτή δύσκολη, αν και απαραίτητη για τον δημοσιογράφο, ώστε, εις πείσμα του… κορωνοϊού, να πληροφορηθεί πλήρως και επαρκώς, όπως προσμένει και ο αναγνώστης, τι συμβαίνει κατά περίπτωση, ποιες είναι οι εξελίξεις που τρέχουν. Για τη διαδικασία αυτή, η εξ αποστάσεως επικοινωνία δυσχεραίνει τα μέγιστα τα πράγματα.
Και μάλιστα, επειδή η έντυπη εφημερίδα καλείται να αποτελεί το «μετά», δηλαδή να μην αρκείται στη «φωτογραφία» μιας συγκεκριμένης στιγμής που μεταφέρει το ρεπορτάζ ενός τηλεοπτικού ή ραδιοφωνικού σταθμού ή ένας ιστότοπος, καλείται να συνθέσει αυτές τις στιγμές μιας ημέρας σε μια πιστή ενότητα και προβολή στο επέκεινα. Αλλιώς αυτοαναιρείται.
Είναι προφανές, λοιπόν, ότι η προετοιμασία κυκλοφορίας ενός τέτοιου καθημερινού φύλλου, υπό τις προηγούμενες συνθήκες, κορωνοϊού ένεκα, δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Ταυτοχρόνως, όμως, αποτελεί ζωτικό αγαθό για τον υπεύθυνο και ενημερωμένο πολίτη, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται απαιτήσεις πλουραλιστικής ενημέρωσης, δίχως ιδεοληψίες και μονομανίες, δίχως εύκολους αφορισμούς και αναθέματα.
Προδήλως οι πολίτες θα επιβραβεύσουν τα έντυπα φύλλα ή/και την αντίστοιχη ηλεκτρονική τους έκδοση. Και γιατί όχι, μετά μια τέτοια δοκιμασία όλων ημών, να μην ενισχυθεί η κυκλοφορία των καλών έντυπων εφημερίδων;
Η «Καθημερινή» ανήκει στις έντυπες εφημερίδες που δίνουν αυτή τη μάχη σε όλες τις εκδόσεις της (καθημερινή και κυριακάτικη). Ειδικώς δε τις τελευταίες ημέρες με την πανδημία του κορωνοϊού στη ζωή μας, αποτελεί έναν δυνάμει αντιιό, σε επίπεδο θωράκισης του φρονήματος των αναγνωστών της.
* Δημοσιογράφος – συγγραφέας.