Η πανδημία μυεί, για πρώτη φορά, το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας στη σοφία του Σωκράτη: γνωρίζουμε τόσα ώστε να γνωρίζουμε ότι δεν γνωρίζουμε αρκετά. Ολοι ζούμε την ίδια περιπέτεια την ίδια εποχή, με αποκλίσεις κάποιων εβδομάδων ίσως. Παρακολουθούμε τις ανακοινώσεις, κρίνουμε τις επιδόσεις, όχι μόνο των δικών μας ηγετών αλλά και άλλων χωρών. Μας αφορούν οι εξελίξεις παντού. Πώς μεταδίδεται ο ιός; Γιατί συμπεριφέρεται τόσο διαφορετικά από τον έναν ασθενή στον άλλον; Πόσο θα διαρκέσει η φάση της απομόνωσης και της οικονομικής παράλυσης; Θα ακολουθήσει δεύτερο κύμα μετάδοσης; Θα επανέλθει η ζωή μας σε κάποια σαν αυτή που γνωρίζαμε; Θα προλάβουμε εμείς, προσωπικά, τη θεραπεία ή το εμβόλιο;
Οποιος παρακολουθεί τις εξελίξεις (και δεν είναι επιρρεπής στη συνωμοσιολογία και στα παραληρήματα των Τραμπ, Μπολσονάρο, κ.ά.) γνωρίζει τους ενδεδειγμένους τρόπους για τη μείωση του κινδύνου – περίπου όσα ζούμε εδώ και ένα μήνα, με κάποιες αποκλίσεις από χώρα σε χώρα. Σε αυτό διαφέρει αυτή η πανδημία από προηγούμενες – οι περισσότεροι άνθρωποι στη Γη είναι σε θέση να γνωρίζουν τι συμβαίνει γύρω τους. Στην εποχή μας μπορούμε να γνωρίζουμε τι συμβαίνει, πόσο κοντά βρίσκεται ο κίνδυνος ή η λύτρωση. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να παρακαλούμε ταξιδιώτες για ενημέρωση, να πιστεύουμε όποια φήμη φτάσει στα αυτιά μας, να ζητάμε παρηγοριά στη δεισιδαιμονία. Οχι μόνο ενημερωνόμαστε για την πορεία της πανδημίας, αλλά και για κάθε εξέλιξη στην οικουμενική, επιστημονική εκστρατεία εναντίον του ιού. Η αβεβαιότητα μπορεί να προκαλέσει αισθήματα αδυναμίας – σαν να έχουμε τηλεσκόπιο μέσα από το οποίο βλέπουμε έναν αστεροειδή να κατευθύνεται προς τη Γη και να ξέρουμε ότι εάν έρθει καταπάνω μας δεν θα μπορούμε να τον αποφύγουμε. Ελπίζουμε στα καλύτερα, ζητάμε ανθρώπους που μας πείθουν ότι με σχέδιο, πειθαρχία και συνέπεια όλα θα είναι υπό έλεγχο. Οι αρετές αυτές δεν μπορούν να μας κάνουν άτρωτους, όμως, μας θωρακίζουν απέναντι στην απελπισία, τη μοιρολατρία και την απερισκεψία. Συλλογικές και προσωπικές αρετές επιστρατεύονται εναντίον των αδυναμιών μας. Αυτή είναι μια νίκη στο πεδίο που μπορούμε να ελέγξουμε.
Παρότι δεν γνωρίζουμε αρκετά για τον ιό, κατανοούμε πλήρως ότι όσο παρατείνεται η σημερινή αβεβαιότητα τόσο πιο μεγάλες θα είναι οι συνέπειες της πανδημίας, η ζημία στην οικονομία και στην κοινωνία. Και η δική μας χώρα, παρά την επιτυχία στον περιορισμό των άμεσων, υγειονομικών συνεπειών του ιού, είναι ευάλωτη σε εξελίξεις που δεν μπορεί να ελέγξει. Ο τουρισμός και η ναυτιλία, οι δύο πυλώνες της οικονομίας, εξαρτώνται από το διεθνές κλίμα, το οποίο πλήττεται σε πρωτοφανή βαθμό από την αβεβαιότητα. Η εισροή μεταναστών και προσφύγων εξαρτάται από τις συνέπειες της πανδημίας στις χώρες προέλευσης αλλά και από την Τουρκία. Είτε το επιδιώξει πάλι η κυβέρνηση του Ερντογάν, είτε προκληθεί λόγω της χειμαζόμενης τουρκικής οικονομίας, είναι πιθανό να υπάρξει πάλι κύμα εξόδου προς τη χώρα μας. Θα είναι, επίσης, έκπληξη εάν η Τουρκία πάψει να δοκιμάζει τα όρια της Ελλάδας και της Κύπρου σε καθημερινή βάση, μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον χωρίς τις σταθερές του παρελθόντος. Στο εσωτερικό, η επιδείνωση της οικονομίας, με το κλείσιμο επιχειρήσεων και την άνοδο της ανεργίας, θα απαιτεί ολοένα περισσότερους πόρους από το κράτος και από την Ε.Ε., στερώντας τους από τομείς που πρέπει να εξελιχθούν για να προσαρμοστεί η χώρα στη νέα εποχή – από τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης έως την αναμόρφωση της παραγωγικής βάσης που απαιτείται για να αναπληρώσει τις απώλειες στους τομείς που πλήττονται από την πανδημία και ίσως να μην επανέλθουν πλήρως.
Η αδυναμία να ελέγξουμε την πορεία της πανδημίας μάς επιβάλλει να εξετάσουμε πώς θα πορευτούμε. Είτε με το καλύτερο σενάριο είτε με το χειρότερο, πρέπει να καταλάβουμε ότι η επιβίωση εξαρτάται από εμάς τους ίδιους. Πρέπει να αξιολογήσουμε την κατάσταση και τις προοπτικές μας, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας – τις δικές μας και των εταίρων στην Ε.Ε. Να προλάβουμε τις συνέπειες του ιού, όχι να τρέχουμε πίσω του.