Την περασμένη Δευτέρα, ένας λευκός αστυνομικός ονόματι Ντέρεκ Τσόβιν μαζί με τρεις συναδέλφους του συνέλαβαν έναν 46χρονο μαύρο άνδρα ονόματι Τζορτζ Φλόιντ στη Μινεάπολη των ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια της σύλληψης, μολονότι ο Φλόιντ δεν αντιστάθηκε, ο Τσόβιν τον έβαλε να ξαπλώσει μπρούμυτα στην άσφαλτο και έκατσε πάνω στο λαιμό του με το γόνατο. Έμεινε σε αυτή τη στάση, πιέζοντας με όλο το βάρος του το λαιμό του ακίνητου άνδρα, για επτά λεπτά. Ο Φλόιντ επαναλάμβανε ξανά και ξανά “δεν μπορώ να αναπνεύσω”, μέχρι που σταμάτησε να μιλάει. Ο αστυνομικός συνέχισε να κάθεται πάνω στο λαιμό του ακόμα και όταν ο Φλόιντ είχε χάσει τις αισθήσεις του και κειτόταν ακίνητος.
Ο θάνατος του Τζορτς Φλόιντ προκάλεσε μια παγκόσμια κατακραυγή για την αστυνομική βία στις ΗΠΑ. Δεν ήταν η πρώτη φορά, βεβαίως. Τον Ιούλιο του 2014 ένας άλλος μαύρος άνδρας, ο Έρικ Γκάρνερ, αναγκαζόταν να ξαπλώσει στο πεζοδρόμιο της Νέας Υόρκης με κεφαλοκλείδωμα ενός άλλου αστυνομικού, χωρίς να προβάλλει καμία αντίσταση. Πέθανε λίγη ώρα αργότερα, αφού πρώτα είχε φωνάξει έντεκα φορές “δεν μπορώ να αναπνεύσω”. Τα προηγούμενα χρόνια δεκάδες παρόμοια περιστατικά έχουν απασχολήσει τις ειδήσεις, συμπεριλαμβανομένης της εκτέλεσης του 12χρονου Ταμίρ Ράις από αστυνομικούς στο Κλίβελαντ και του 17χρονου Τρειβόν Μάρτιν από έναν πολίτη που έκανε “περιπολίες” στη γειτονιά του στη Φλόριντα. Ένα κίνημα διαμαρτυρίας έχει γεννηθεί, κόσμος πολύς ασχολείται και γράφει για το φαινόμενο, έρευνες έχουν γίνει που έχουν τεκμηριώσει την έκτασή του αλλά και το βασικό, κύριο αίτιό του: το βαθύ, αειθαλή συστημικό ρατσισμό στη χώρα αυτή. Μια κοινωνική γάγγραινα που έχει τις καταβολές της στη δουλεία, τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο, την στυγνή καταπίεση των δικαιωμάτων των μαύρων στις πολιτείες που ηττήθηκαν για σχεδόν έναν αιώνα, τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές διακρίσεις που επιβιώνουν έντονες μέχρι σήμερα. Αυτές οι διακρίσεις δεν είναι ορατές μόνο στη βία της αστυνομίας, αλλά κάθε μέρα, διάχυτες στην κοινωνία, σε κάθε επίπεδο.
Την ίδια ημέρα που ο Τζορτζ Φλόιντ έσβηνε στην άσφαλτο της Μινεάπολης, μια λευκή κυρία ονόματι Έιμι Κούπερ έβγαζε το σκύλο της βόλτα στο Σέντραλ Παρκ της Νέας Υόρκης. Τον είχε αμολήσει χωρίς λουρί σε ένα από τα σημεία του πάρκου όπου αυτό δεν επιτρεπόταν, όμως, οπότε ένας άνδρας, ο Κρίστιαν Κούπερ, της έκανε παρατήρηση. Ο Κρίστιαν Κούπερ (απόφοιτος του Χάρβαρντ, που έχει για χόμπι την παρατήρηση πουλιών και γι’ αυτό το λόγο ήταν στο πάρκο, με την κάμερά του), είναι μαύρος. Η Έιμι Κούπερ αρχικά αρνήθηκε να συμμορφωθεί και μετά, αφού άρπαξε το σκυλί της και το κράδαινε σχεδόν πνίγοντάς το, πήρε τηλέφωνο την αστυνομία φωνάζοντας ότι “ένας αφροαμερικανός” την απειλεί.
Δύο ημέρες μετά, στην ίδια πόλη όπου πέθανε ο Τζορτζ Φλόιντ, ένας επιχειρηματίας ονόματι Τομ Όστιν είδε τέσσερις νεαρούς μαύρους να μπαίνουν στο γυμναστήριο του κτιρίου του. Πήγε κατευθείαν προς το μέρος τους και άρχισε να τους ρωτάει ποιοι είναι, να τους λέει ότι αυτό είναι γυμναστήριο μόνο για ενοίκους. Οι τέσσερις επιχειρηματίες, το γραφείο της εταιρείας των οποίων βρισκόταν στο κτίριο, και άρα είχαν δικαίωμα να είναι εκεί, αρνήθηκαν να φύγουν, οπότε ο Όστιν τηλεφώνησε στην ασφάλεια του κτιρίου για να τους καταγγείλει.
Και ο Όστιν, που μάντεψε ότι οι νεαροί δεν είχαν δικαίωμα να είναι εκεί κρίνοντας από το παρουσιαστικό τους, και η Κούπερ, που τόνιζε υστερικά ότι την απειλεί “αφροαμερικανός” επειδή ήξερε τι κάνει η αστυνομία στους “αφροαμερικανούς” και έτσι θεωρούσε ότι θα τρόμαζε τον ευγενικό διοπτροφόρο που της είχε κάνει παρατήρηση, σήμερα ορκίζονται ότι δεν είναι καθόλου ρατσιστές. Πράγμα που θεωρούν για τον εαυτό τους όλοι οι ρατσιστές. Αλλά εκφράζουν μέσα τους, στις αντιδράσεις τους σε κρίσεις ή δύσκολες καταστάσεις, τις στιγμές στις οποίες όλοι οι άνθρωποι αποκαλύπτουμε αυτό που είμαστε πραγματικά, τον βαθύ, εσωτερικευμένο, σχεδόν ασυνείδητο ρατσισμό τους. Αυτός ο ρατσισμός είναι παντού, βαθιά εγκυστωμένος στην κοινωνία -και όχι μόνο την αμερικανική.
Πώς λύνεται αυτό το πρόβλημα; Οπωσδήποτε όχι με ταραχές και βία στους δρόμους. Υπάρχουν δύο πράγματα που μπορεί να βοηθήσουν, ένα πιο άμεσο κι ένα περισσότερο μακροπρόθεσμο.
Το άμεσο είναι οι κάμερες. Το κοινό χαρακτηριστικό και των τεσσάρων συμβάντων που περιγράφονται σε αυτή τη σελίδα είναι το εξής: βιντεοσκοπήθηκαν. Γι’ αυτό τα μάθαμε. Θύματα ή περαστικοί κατέγραψαν τις σκηνές και τις ανέβασαν στο ίντερνετ για να τις δουν όλοι. Τέτοιοι θάνατοι και τέτοια συμβάντα συνέβαιαν πάντα (φανταστείτε πόσοι θάνατοι σαν του Φλόιντ και του Γκάρνερ έχουν κουκουλωθεί επειδή κανείς δεν ήταν εκεί με κάμερα) σήμερα όμως μπορούν να καταγραφούν και να αποκαλυφθούν πιο εύκολα, από τον οποιονδήποτε. Και να γίνουν viral.
Δεν είναι η καλύτερη δυνατή λύση. Την επόμενη μέρα από το συμβάν στο Σέντραλ Παρκ η Έιμι Κούπερ απολύθηκε από τη δουλειά της και οι αρχές της πήραν το σκύλο. Του Τομ Όστιν του έκαναν έξωση από το κτίριο -και έτσι τώρα δεν θα μπορεί να χρησιμοποιεί το γυμναστήριο. Οι τέσσερις αστυνομικοί που συμμετείχαν στη σύλληψη του Τζορτζ Φλόιντ απολύθηκαν. Όμως, μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, κυκλοφορούν ελεύθεροι. Καμία κατηγορία δεν έχει απαγγελθεί εις βάρος τους. Ο αστυνομικός που έπνιξε τον Έρικ Γκάρνερ το 2014 απολύθηκε κι αυτός -πέντε χρόνια αργότερα- αλλά αθωώθηκε για τη δολοφονία του ανθρώπου. Ο άνθρωπος που (χωρίς να είναι καν αστυνομικός) εκτέλεσε τον έφηβο Τρεϊβόν Μάρτιν στη Φλόριντα αθωώθηκε στο δικαστήριο επίσης.
Το (πολύ) μακροπρόθεσμο είναι το δημογραφικό. Οι λευκοί στις ΗΠΑ μειώνονται σε αριθμό και μεγαλώνουν σε ηλικία, καθώς η γενιά των “baby boomers” σιγά σιγά αποχωρεί. “Κάνε ό,τι θες, χτίσε φράχτες, διώξε δέκα εκατομμύρια που νομίζεις ότι είναι εδώ παράνομα, αλλά τίποτε δεν θα κάνει 63χρονους «Anglos» να κάνουν περισσότερα παιδιά”, μου έλεγε ο Στίβεν Κλάινμπεργκ από το Kinder Institute for Urban Research στο Χιούστον του Τέξας πρόπερσι. Σύμφωνα με πολλούς, το πρόβλημα του ρατσισμού στις ΗΠΑ σήμερα δεν μπορεί να λυθεί. Αλλά για τις επόμενες γενιές, κάποιοι πιστεύουν ότι μπορεί να το λύσει από μόνη της η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων. “Καμία δύναμη στον κόσμο δεν μπορεί να κάνει το Χιούστον και το Τέξας (και τις ΗΠΑ, λέω εγώ) λιγότερο μαύρο, λιγότερο latino, λιγότερο asian”, έλεγε ο κ. Κλάινμπεργκ. “Έχει τελειώσει. Αυτό είμαστε. Αυτό είναι το μέλλον μας”.