Tο Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης (Next Generation EU) αποτελεί μέρος της ευρωπαϊκής απάντησης στην οικονομική κρίση που προκαλεί η πανδημία. Βασικός στόχος του ΕΤΑ είναι να προωθήσει και να συντονίσει την οικονομική ανάκαμψη εντός Ε.Ε., υποστηρίζοντας και μεταφέροντας πόρους προς τους πιο αδύναμους, εκείνους που πλήττει περισσότερο η πανδημία. Υπό αυτήν την έννοια, ενδεχομένως, το Ταμείο αποτελεί τον προπομπό μιας μετεξέλιξης της Ε.Ε. σε Ενωση της «επόμενης γενιάς»: πιο αλληλέγγυα, πιο συνεκτική, βαθύτερα δημοσιονομική. Αλλωστε, πάντα η Ευρώπη προχωρούσε, εξελισσόταν και βάθαινε μέσα από κρίσεις.
Σημαντικές παράμετροι και χαρακτηριστικά του Ταμείου τελούν ακόμη υπό διαμόρφωση, παραμένουν ζήτημα διαπραγμάτευσης εντός της Ε.Ε. καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές. Στη διαπραγμάτευση αυτή, η Ελλάδα υποστηρίζει το πνεύμα και την ουσία της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που αποσκοπεί στην ενίσχυση της συνοχής, στην υποστήριξη και στον συντονισμό της ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Συγκεκριμένα, υποστηρίζουμε ότι: α. Ο προϋπολογισμός του Ταμείου πρέπει να διαθέτει σημαντική δύναμη πυρός σε κεφάλαια. β. Το μείγμα των χορηγούμενων κεφαλαίων να έχει χαρακτήρα επιδοτήσεων πρωτίστως και λιγότερο δανείων. γ. Η Ευρώπη να κινηθεί γρήγορα στη λήψη αποφάσεων που να επιταχύνουν την πρώτη εκταμίευση πόρων ήδη από τις αρχές του 2021, αλλά και να εκτείνουν τη διάρκεια του Ταμείου σε 3 ή 4 χρόνια. δ. Η χορήγηση των κεφαλαίων να μη συνοδεύεται από επιπρόσθετους αντιαναπτυξιακούς δημοσιονομικούς περιορισμούς.
Τα επόμενα χρόνια, η Ελλάδα θα αντλήσει από το ΕΤΑ και τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά ταμεία σημαντικά, πολύτιμα κεφάλαια, που αθροίζουν κοντά στα 70 δισ. ευρώ. Τίθενται εδώ ένα ζήτημα στόχευσης και ένα ζήτημα αποτελεσματικής και γρήγορης απορρόφησης. Διότι, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με την ιστορία μας, θα αναγνωρίσουμε πως η Ελλάδα είναι η χώρα της Ε.Ε. που έλαβε τις περισσότερες καθαρές εισροές (ως % του ΑΕΠ) μετά το 1981 και την ίδια περίοδο παρέμενε ουραγός της ανάπτυξης, με την ψαλίδα της υστέρησης να ανοίγει αντί να κλείνει σε πολλούς σημαντικούς οικονομικούς δείκτες.
Οι εισροές από τα ευρωπαϊκά ταμεία ωφέλησαν το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων και ενίσχυσαν τις υποδομές της χώρας. Αναμφίβολα! Προσέφεραν όμως δυσανάλογα λίγα στην ενδυνάμωση της παραγωγικής και τεχνολογικής βάσης της οικονομίας, στις επόμενες γενιές, στους σημερινούς νέους.
Για να αλλάξει η εικόνα, πρέπει να αναμετρηθούμε με όλες τις παθογένειες της ελληνικής οικονομίας και της δημόσιας διοίκησης. Τη χαμηλή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα, τις χαμηλές εξαγωγές και επενδύσεις, τη μονοθεματική οικονομία χαμηλής προστιθέμενης αξίας, χαμηλής εμπιστοσύνης και παγιωμένης εσωστρέφειας, τις αργές διαδικασίες τεχνικής ωρίμανσης, δημοπράτησης και εκτέλεσης σημαντικών αναπτυξιακών έργων.
Για εμάς, η πραγματική πρόκληση σήμερα δεν είναι η απορρόφηση που θα προσφέρει πρόσκαιρη ανάπτυξη. Κάθε χώρα μπορεί να απορροφήσει κοινοτικά κεφάλαια, αν και η Ελλάδα έχει επιδείξει μια δυσκολία ακόμη και σε αυτό λόγω της επίμονης –και πολλές φορές στενόμυαλης– γραφειοκρατίας. Η πραγματική πρόκληση είναι να απορροφήσουμε και να διοχετεύσουμε κοινοτικά κεφάλαια στις σωστές δομές και δραστηριότητες, στον σωστό βαθμό, για τον σωστό λόγο, τη σωστή στιγμή και με τον σωστό τρόπο. Η πραγματική πρόκληση σήμερα είναι να μετατρέψουμε το Next Generation EU σε «Next Generation Hellas». Να μετατρέψουμε, δηλαδή, την κρίση σε ευκαιρία και να αξιοποιήσουμε τους πόρους του Ταμείου για να μεταμορφώσουμε τη χώρα και την οικονομία. Για να την καταστήσουμε φιλική στη νέα γενιά. Και φιλική στους νέους είναι μια οικονομία που προσφέρει ευκαιρίες και δουλειές, πολλές και καλοπληρωμένες. Που εμπνέει ασφάλεια στα παιδιά της να μείνουν στον τόπο τους, να εργαστούν αποδοτικά, να ζήσουν δημιουργικά. Φιλική είναι η χώρα που προσφέρει ένα ελκυστικό πακέτο εργασίας, αποδοχών, ασφάλειας και κοινωνικής συνοχής.
Σε αυτό το πλαίσιο επεξεργαζόμαστε, για πρώτη φορά στη μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας μας, ένα συνεκτικό εθνικό στρατηγικό σχέδιο για τη βέλτιστη παραγωγική αξιοποίηση και μόχλευση όλων των διαθέσιμων κεφαλαίων. Η στόχευση και η κατανομή πόρων δεν θα γίνει αυτή τη φορά όπως είθισται να γίνεται. Δηλαδή με ασύντακτες διαδικασίες, καθυστερήσεις στον σχεδιασμό και στην απορρόφηση, ποικιλώνυμα πελατειακά συμφέροντα που ερίζουν αδιαφανώς για πόρους σε χαμηλής προστιθέμενης αξίας προγράμματα ή έργα.
Το κυβερνητικό σχέδιο θα είναι βασισμένο στις προτάσεις και στις στρατηγικές κατευθύνσεις της επιτροπής Πισσαρίδη, που ενσωματώνει όλες τις σύγχρονες παγκόσμιες τάσεις και έχει κάνει μια ακριβή διάγνωση τόσο των διαχρονικών στρεβλώσεων της οικονομίας μας όσο και των συγκριτικών μας πλεονεκτημάτων. Τους επόμενους δύο μήνες θα γίνει μια εντατική διαβούλευση, τόσο σε κυβερνητικό επίπεδο όσο και με όλους τους κοινωνικούς εταίρους, ώστε να καταλήξουμε σε μια κατά το δυνατόν πιο συνεκτική εθνική πρόταση.
Επιπλέον, νομοθετούμε τις αμέσως επόμενες ημέρες τη δημιουργία δύο νέων εργαλείων με στόχο την επιτάχυνση της τεχνικής και χρηματοοικονομικής ωρίμανσης σημαντικών έργων: το αποθετήριο στρατηγικών έργων σημαντικής αναπτυξιακής αξίας και τον κεντρικό μηχανισμό ωρίμανσης έργων. Και τα δύο θα συμβάλουν σε ταχύτερες και πιο αποτελεσματικές διαδικασίες ιεράρχησης και εκτέλεσης έργων.
Η υλοποίηση του σχεδίου θα απαιτήσει την κινητοποίηση όλης της κρατικής μηχανής και του ιδιωτικού τομέα και θα συντονίζεται από το επιτελικό κράτος, ώστε να διασφαλίζεται ο κοινός βηματισμός όλων προς τον κοινό στόχο, με προτεραιότητες: α. Τη στήριξη της επιχειρηματικότητας, την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων και την προώθηση της καινοτομίας. β. Την ενίσχυση της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής. γ. Την πράσινη ανάπτυξη. δ. Τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την τεχνολογική αναβάθμιση δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. ε. Την αναβάθμιση των υποδομών και τη στήριξη της περιφέρειας
Για την κυβέρνηση, το Next Generation EU δεν είναι στοίχημα απορροφητικότητας. Είναι ένα όραμα για την Ελλάδα που θα παραδώσουμε στην επόμενη γενιά, ένα σχέδιο που θα υλοποιήσουμε με επιμονή και μεθοδική δουλειά όλοι μαζί.
* Ο κ. Ακης Σκέρτσος είναι υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ για τον συντονισμό του κυβερνητικού έργου.