Πριν από μερικά χρόνια ακόμη η ιδιότητα του «διανοουμένου» ήταν ταυτισμένη με την ιδιότητα του «αριστερού», ή κατά παραχώρηση του «προοδευτικού». Η Αριστερά δεν είχε μόνον το ηθικό πλεονέκτημα ως η ηττημένη του εμφυλίου. Είχε και το διανοητικό πλεονέκτημα αφού η πλειονότητα του λεγομένου «πνευματικού κόσμου» συντασσόταν μαζί της. Ηταν η κρατούσα θρησκεία στις φυλές των διανοουμένων που η μεταπολίτευση τους είχε δώσει θέσεις στα πανεπιστήμια και στα πολιτικά γραφεία.
Το φαινόμενο παρέμεινε ενεργό ώς τις ημέρες του ΣΥΡΙΖΑ στον οποίο και μετανάστευσε μεγάλο μέρος των διανοουμένων που είχαν υποστηρίξει το εκσυγχρονιστικό ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη. Ηταν πρόσφυγες που ζητούσαν πολιτικό άσυλο στη νέα επικράτεια της Αριστεράς; Πάντως, ποτέ δεν μπήκαν στον κόπο να εξηγήσουν πώς από συνομιλητές του Νίκου Θέμελη κατέληξαν να συνομιλούν με τον Φλαμπουράρη. Πίστευαν, ως ευρωπαϊστές που ήσαν, πως θα συνετίσουν τους αλλόφρονες αντιμνημονιακούς; Ομως βρέθηκαν στην Βουλή, όπως ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, να ψηφίζουν με τον Καμμένο και τον Κουίκ χωρίς και πάλι να μας εξηγήσουν ποιο διανοητικό χρέος τούς υποχρέωνε. Γύρω τους ένα πλήθος από συγγραφείς –πολλοί άξιοι και φίλοι– ηθοποιοί, σκηνοθέτες και τραγουδιστές, αυτοί οι τελευταίοι απαραίτητοι για την οργάνωση των συναυλιών που στην Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία καθιερώθηκαν ως οι κορυφαίες εκδηλώσεις της πνευματικής μας ζωής. Οι πιο ευφάνταστοι, όπως ο φίλος Νίκος Μαραντζίδης, έκριναν πως ο ΣΥΡΙΖΑ εξελίσσεται μέρα με την ημέρα σε σοσιαλδημοκρατία με ευρωπαϊκή ταυτότητα. Οι σοφοί, όπως ο Νίκος Αλιβιζάτος διέκριναν στον Τσίπρα έναν ηγέτη που «πιάνει πουλιά στον αέρα». Δεν έπαψαν όμως να βλέπουν τον κόσμο μέσα από τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην πρόοδο και τη συντήρηση, και να πιστεύουν ότι μπορούν να μπολιάσουν τους ανιστόρητους ριζοσπάστες με το πνεύμα του παλιού ΚΚΕ εσωτερικού.
Ολοι έχουμε δικαίωμα στο λάθος και όλοι έχουμε κάνει λάθη και θα συνεχίσουμε να κάνουμε όσο είμαστε ζωντανοί. Το θέμα δεν είναι εκεί. Ας πούμε ότι όλ’ αυτά είναι παρελθόν, ας πούμε ότι θα τα κρίνει ο ιστορικός του μέλλοντος, αν υπάρξει μέλλον και αν κάποιοι θεωρήσουν άξιο μελέτης το δικό μας παρόν. Ας πούμε ακόμη ότι ο χρόνος που πέρασε από τις τελευταίες εκλογές και την ήττα της Αριστεράς υπήρξε πολύ πυκνός, ότι μεσολάβησε κι ο κορωνοϊός και πολλοί δεν σκέφτονται σήμερα τα ίδια που σκέφτονταν πέρυσι το καλοκαίρι. Είναι φυσιολογικό. Μόνον οι ηλίθιοι δεν αλλάζουν γνώμη, έλεγε ο Μπαλζάκ, και οι διανοούμενοι, κατά τεκμήριον, δεν είναι ηλίθιοι – τουλάχιστον δεν είναι όλοι ηλίθιοι.
Αναρωτιέμαι, και το λέω ειλικρινά, τι σκέφτονται όλοι αυτοί όταν ακούν τις συνομιλίες του Παππά με τον Μιωνή. Πώς αντιμετωπίζει τον γυμνό κυνισμό ο φίλος Βασίλης Βασιλικός; Και άλλοι συγγραφείς οι οποίοι δεν είναι βουλευτές όπως οι καθ’ όλα άξιες Μάρω Δούκα ή Ρέα Γαλανάκη δεν έχουν τίποτε να πουν για την απόπειρα του Παπαγγελόπουλου και των συνεταίρων του να βάλουν φυλακή στελέχη της τότε αντιπολίτευσης, σπιλώνοντάς τους με διαδικασίες που θυμίζουν δίκες της Μόσχας, ευτυχώς χωρίς την εξουσία των Σοβιέτ του Λένιν και του Στάλιν; Μήπως η πρεσβυωπία τους εμποδίζει να δουν αυτό που γίνεται μπροστά στα μάτια τους, ενώ προθύμως καταγγέλλουν τον τότε σταλινισμό; Μήπως πιστεύουν ότι όλ’ αυτά είναι μεμονωμένα περιστατικά κι ότι η ουσία είναι αλλού, σε κάποια μεγάλη ιδέα της Αριστεράς η οποία δεν έχει σχέση με την ανθρώπινη ποιότητα που την υπηρετεί; Αποκλείεται να μη σοκάρονται, όπως η κ. Γεροβασίλη για τα όσα αποκαλύφθηκαν για το μαζικό έγκλημα στο Μάτι. Κι ενώ προθυμοποιούνται να καταγγείλουν την «αστυνομική βία», όπως στην περίπτωση Ινδαρέ, πώς είναι δυνατόν να παραμένουν σιωπηλοί όταν αποκαλύπτονται απόπειρες βιασμού του πολιτεύματος; Εκτός κι αν πιστεύουν πως όλ’ αυτά δεν είναι παρά μια σκευωρία που έχει οργανώσει το παρακράτος της Δεξιάς με στόχο να υπονομεύσει την αγνότητα της Αριστεράς στην Ελλάδα του 2020.
Ως θαυμαστής του Σατωβριάνδου πιστεύω ότι τα δικαιώματα προέρχονται από τις υποχρεώσεις και όχι το αντίστροφο. Κι αν είναι δικαίωμά σου να σιωπήσεις σκέψου μήπως αυτό το δικαίωμα προέρχεται από την υποχρέωσή σου να μιλήσεις. Υποχρέωσή σου απέναντι στον εαυτό σου, τις ιδέες σου, αλλά και απέναντι στη δημόσια ζωή.
Διότι είμαι σίγουρος ότι σε πρώτη ευκαιρία θα ξαναπούν ότι ο πνευματικός διάλογος στη χώρα είναι νεκρός, ότι η κοινωνία δεν μπορεί να αφομοιώσει νέες ιδέες, ούτε καν παλιές εδώ που τα λέμε, και η πολιτική σύγκρουση γίνεται με όρους που θέτει ο Πολάκης. Είσαι με τον Αρη, όπως αυτός, ή με τον Παττακό, όπως ο Κασιδιάρης. Και δεν αναρωτιούνται μήπως το μεγάλο μερίδιο της ευθύνης το φέρουν όσοι έχουν τη δυνατότητα να μιλήσουν αλλά δεν μιλούν είτε γιατί φοβούνται, είτε γιατί απαξιούν να ασχοληθούν με τόσο ποταπά ζητήματα όσο ο Παππάς και ο Παπαγγελόπουλος. Αυτοί σκέφτονται την Αριστερά τους που θα σώσει τον κόσμο. Κι αν δεν του αρέσει του κόσμου δεν θα κάτσουν να απολογηθούν για τις δικές τους ευθύνες.