Τον Μάρτιο, το πρώτο κύμα του κορωνοϊού έπληξε και τη χώρα μας η οποία, όμως, αντέδρασε καίρια, αποφασιστικά και αποτελεσματικά. Σήμερα, την πρόσφατη ευφορία της νίκης επί του κορωνοϊού επισκιάζει ένα ενδεχόμενο δεύτερο κύμα της επιδημικής ασθένειας, για το οποίο εκπονείται ένα επικαιροποιημένο σχέδιο αντιμετώπισης.
Εδώ και μερικούς μήνες, η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με αλλεπάλληλες επιθετικές ενέργειες της Τουρκίας, τις οποίες και πάλι διαχειρίστηκε με εγρήγορση και ψυχραιμία. Η τρέχουσα ελληνοτουρκική κρίση μοιάζει να οδηγείται σε αποκλιμάκωση. Αίρονται σταδιακά οι ανησυχίες για ένα ενδεχόμενο θερμό επεισόδιο. Η Ελλάδα, σε αυτή τη φάση, μοιάζει κερδισμένη. Δεν σημαίνει, βέβαια, ότι το πρόβλημα έληξε. Κατ’ αναλογίαν, σύντομα θα ακολουθήσει ένα δεύτερο κύμα.
Ο Ερντογάν φιλοδοξεί να εορτάσει την εκατοστή επέτειο από την ίδρυση του τουρκικού κράτους, αναγγέλλοντας την ανατροπή του καθεστώτος το οποίο επέβαλε η Συνθήκη της Λωζάννης. Για να ευοδωθεί ο στόχος αυτός θα αλλάξει τακτική· θα προβεί σε μια επίδειξη διαλλακτικότητας και φιλίας. Θα κινητοποιήσει συμμαχίες και θα αξιοποιήσει προπαγανδιστικές τακτικές, ώστε να διαβάλει την Ελλάδα, να την απομονώσει διεθνώς και να τη σύρει σε μια δυσμενή διαπραγμάτευση.
Ασφαλώς, για τα συμφέροντα του Τούρκου προέδρου θα ήταν προτιμότερο να είχε ήδη «υποκύψει» η Ελλάδα. Το ότι απέτυχαν οι σχετικές προσπάθειές του δεν σημαίνει, πάντως, ότι έχει αφοπλιστεί. Η Τουρκία έχει κινητοποιήσει μια ιδιαιτέρως αποτελεσματική επικοινωνιακή τακτική, με έμπνευση από τη ναζιστική προπαγάνδα. Στηρίζεται στην απολύτως απαξιωμένη επιστημονικά, αλλά δυστυχώς βαθιά ριζωμένη αντίληψη, ότι ο γεωγραφικός χώρος καθορίζει τη χάραξη των συνόρων. Ετσι, η Τουρκία προβάλλει ως επιχείρημα ότι δεοντολογικά το Αιγαίο «μοιράζεται» ανάμεσα στα δύο περιβάλλοντα ηπειρωτικά σύνολα. Αρα, αν η Ελλάδα αρνείται να παραχωρήσει στην απέναντι όχθη ένα τμήμα από τους υποτιθέμενους υποθαλάσσιους πόρους, συνεπάγεται ότι διέπεται από έναν απαράδεκτο εγωισμό.
Ούτε η Ευρώπη ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες επιθυμούν την Τουρκία «αδικημένη» ή, ακόμη χειρότερα, ευτελισμένη. Ανησυχούν για τη ρωσική απειλή και θεωρούν την Τουρκία σημαντικό παράγοντα εξισορρόπησης. Η Γερμανία έχει πολλαπλά συμφέροντα σχετιζόμενα με την Τουρκία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέκαθεν κρατούσαν μια επαμφοτερίζουσα στάση στα ελληνοτουρκικά. Τέλος, κάποιοι οξυδερκείς Δυτικοί αναλυτές αναλογίζονται τις συνέπειες από μιαν ενδεχόμενη διάλυση της Τουρκίας, είτε κατά το γιουγκοσλαβικό είτε κατά το λιβυκό πρότυπο. Επομένως, εισηγούνται υποστήριξη.
Στο προσεχές μέλλον πιθανώς θα ζητηθεί από την Ελλάδα να δεχθεί τον προτεινόμενο «διάλογο» με την Τουρκία, ως ανταπόδοση των υποστηρικτικών ενεργειών της Δύσης. Αν η Ελλάδα αντισταθεί, θα κατηγορηθεί, όχι μόνον για εγωισμό, αλλά και για αδιαλλαξία. Το δεύτερο κύμα της τουρκικής απειλής εγκλωβίζει τη χώρα μας είτε σε παραχωρήσεις ή σε διεθνή κατακραυγή, απομόνωση, ενδεχομένως και οικονομικές συνέπειες. Για να ξεφύγει από ένα τέτοιο αδιέξοδο, η Ελλάδα χρειάζεται να προσέλθει στις αναπόφευκτες διαπραγματεύσεις με μια συντονισμένη ενημερωτική και επικοινωνιακή εκστρατεία στους πολιτικούς ηγέτες της Δύσης, στους opinion makers, στα think-tanks και, last but not least, στη διεθνή κοινή γνώμη. Από την άμυνα χρειάζεται να περάσει στην επίθεση.
1. Το Αιγαίο πρέπει να τοποθετηθεί στο ιστορικό του πλαίσιο, αντί να αντιμετωπίζεται με ναζιστικές γεωπολιτικές θεωρίες. Ο ελληνικός θαλάσσιος έλεγχος είναι ό,τι απέμεινε από μια πολύ ευρύτερη ελληνική γεωγραφική παρουσία στο Αρχιπέλαγος και την ανατολική όχθη του. Προέκυψε ως «ιστορικός συμβιβασμός», ώστε να οικοδομηθούν σχέσεις φιλίας ανάμεσα στους Ελληνες και τους Τούρκους. Πληρώθηκε με βαριές απώλειες: χάθηκαν ιστορικά ελληνικά εδάφη και ξεριζώθηκαν δύο εκατομμύρια Ελληνες.
2. Η διεκδίκηση τμήματος από τα υποτιθέμενα υδρογονανθρακικά οφέλη είναι προσχηματική. Συγκαλύπτει ευρύτερες γεωπολιτικές φιλοδοξίες οι οποίες απειλούν τα ευρωπαϊκά συμφέροντα και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο. Οποιαδήποτε ελληνική υποχώρηση θα ανοίξει το κουτί της Πανδώρας, καθώς θα ενθαρρύνει τις ηγεμονικές φιλοδοξίες της γείτονος. Επίσης, θα καταστεί επικίνδυνο προηγούμενο για άλλες περιοχές του κόσμου, όπως η θάλασσα της νότιας Κίνας.
3. Η Ευρώπη πρέπει να επεξεργαστεί και να κηρύξει ένα συνολικό «τουρκικό δόγμα»**. Πρέπει, δηλαδή, αφενός να αποτρέψει την αποσταθεροποίηση της Τουρκίας και, αφετέρου, να εμποδίζει τους εκάστοτε τυχοδιωκτισμούς της. Η Ελλάδα, για γεωγραφικούς και ιστορικούς λόγους, κατανοεί την τουρκική πραγματικότητα και ψυχολογία και μπορεί να βοηθήσει.
Τα επιχειρήματα αυτά σε εμάς φαίνονται εύλογα. Δεν πρέπει, όμως, να υποτιμούμε την αδράνεια της διεθνούς κοινής γνώμης. Παραλλήλως με την ενημερωτική και επικοινωνιακή προσπάθεια, η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να επιδεικνύει ισχυρή αποφασιστικότητα. Πρέπει να υπερασπιστεί το νομικό καθεστώς με όλα τα διαθέσιμα μέσα. Για το δικό της καλό. Και για το καλό της Ευρώπης.
* Ο καθηγητής Γιώργος Πρεβελάκης είναι μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδος στον ΟΟΣΑ.
** Η έννοια «δόγμα» στις διεθνείς σχέσεις γίνεται κατανοητή μέσα από παραδείγματα: δόγμα Μονρόε, δόγμα Τρούμαν, δόγμα Μπρέζνιεφ…