Ακόμη κι αν έχουμε διορθώσει όλα τα άλλα βασικά στοιχεία της
οικονομίας, η μαζική ανεργία θα αποτελεί τη μέγιστη δυσφήμηση της
τιτάνιας προσπάθειας που καταβάλλουμε. Κάθε σοβαρός διεθνής
επενδυτής απαιτεί πειστική εξήγηση για τα όσα μπορεί να συμβαίνουν
σε μια χώρα ώστε το 1/3 του πληθυσμού της να μη μπορεί να εργαστεί.
Σε όλα τα σοβαρά κράτη, ο πρώτος και κύριος στόχος για τον οποίο
δεσμεύονται οι πολιτικοί είναι η απασχόληση. Αυτή είναι η κοινωνική
και πολιτική συμφωνία πίσω από τη νομισματική χρηματοδότηση στις
Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό υπήρξε το επιχείρημα στο πρόγραμμα που
εφαρμόστηκε στη Γερμανία, ήδη πριν ξεκινήσει η Ευρωζώνη, απ’ όλες
τις παρατάξεις και τα συνδικάτα. Αυτό αποτέλεσε τη βάση της
συναίνεσης στην αντιμετώπιση των σκανδιναβικών κρίσεων μετά το
1992.
Αντιθέτως, στις προτεραιότητες των πολιτικών στην Ελλάδα, το ζήτημα
της απασχόλησης ερχόταν πολύ μετά την εξασφάλιση των εισοδημάτων
όσων είχαν δουλειά. Ιδίως αν η «θέση» ήταν στον ευρύτατο δημόσιο
τομέα, όπου οι αμοιβές ξεπέρασαν εκείνες του ιδιωτικού. Ο «καλός
πολιτικός» ήταν εκείνος που κατόρθωνε να «βολέψει κάπου το παιδί»,
κι ας μην έκανε τίποτε για τη δημιουργία παραγωγικών και
ανταγωνιστικών, δηλαδή διατηρήσιμων θέσεων εργασίας.
Το κράτος απορροφούσε, κάθε χρόνο, ένα πολύ μεγάλο τμήμα όσων
αναζητούσαν εργασία. Δυστυχώς, η ίδια νοοτροπία φαίνεται πως
επικρατεί και τώρα, υποστηριζόμενη από τον δικαιολογημένο πανικό
που προκαλεί το πλήθος των ανέργων, η κοινωνική σύνθεση του ήδη
ξεχωριστού αυτού πληθυσμιακού σώματος και, κυρίως, η ηλικία
τους.
Η τρομερή ιδέα που διακινεί η τρικομματική κυβέρνηση δεν φαίνεται
να είναι παρά η μετατροπή κοινοτικών προγραμμάτων σε επιδοτούμενες
θέσεις απασχόλησης. Δικαιολογημένο, όταν πρόκειται να καλύψουμε
ανάγκες νοσηλείας ή φροντίδας στο σπίτι με άνεργους νοσηλευτές ή
κοινωνικούς λειτουργούς. Αν αντιθέτως ζητηθεί από τον ΟΑΕΔ να
«πλασάρει» μέρος όσων ανέργων έχουν γραφτεί στους καταλόγους του,
το αποτέλεσμα θα υπολείπεται και θα είναι παροδικό. Κάποιοι δεν
διστάζουν, μάλιστα, να υπογραμμίσουν τη δυνατότητα κομματικών
«διευκολύνσεων».
Το πραγματικό πρόβλημα με τον ΟΑΕΔ είναι ότι λειτουργεί, ακόμη
σήμερα, ως «ταμείο επιδομάτων», αντί να είναι εργαλείο κρατικής
παρέμβασης στην αγορά εργασίας. Ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες από το
Ηνωμένο Βασίλειο, τη Σουηδία και τη Γερμανία, δούλεψαν τους
προηγούμενους μήνες υπό τη σκέπη της Task Force από κοινού με τους
Ελληνες συναδέλφους τους προκειμένου να προετοιμάσουν το «Εργο
Μεταρρύθμισης του ΟΑΕΔ». Σκοπός είναι να κατευθύνει τον άνεργο ώστε
να αποκτά νέες ή πρόσθετες και κυρίως πραγματικές δεξιότητες, να
ελέγχει ότι ζητεί πράγματι εργασία, να του απευθύνει προσφορές και
να διευκολύνει, γενικότερα, την προσέγγιση μεταξύ όσων ανέργων
ζητούν εργασία και των επιχειρήσεων που προσφέρουν ευκαιρίες
απασχόλησης.
Ο ΟΑΕΔ πρέπει να επανέλθει στον ρόλο του ενεργού μεσολαβητή, όπως
κάνουν όλοι οι αντίστοιχοι οργανισμοί στα οργανωμένα κράτη. Πλαίσιο
υπάρχει από το 2001, αλλά το ακύρωσαν με σκοπό να μοιράζουν, συχνά
στα όρια της διαφθοράς, επιδοτήσεις σεμιναρίων στα οποία, πολύ
συχνά, δεν πήγαιναν ούτε οι εκπαιδευτές ούτε οι εκπαιδευόμενοι! Το
ίδιο ισχύει και για την Επιθεώρηση Εργασίας, που πρέπει να καταστεί
αποτελεσματική στον περιορισμό της αδήλωτης εργασίας. Η κυβέρνηση
οφείλει να αξιολογήσει τα συμπεράσματα έκθεσης του Διεθνούς
Οργανισμού Εργασίας και να εμποδίσει εργοδοσία και εργαζομένους από
την περαιτέρω διάδοση της εισφοροδιαφυγής. Η πληγή αυτή μεγαλώνει
από την υψηλή διαθεσιμότητα που εμφανίζεται μεταξύ των μεταναστών
για εργασία άνευ σταθερής αμοιβής, που ανταγωνίζεται ευθέως την
αποτελεσματικότητα που θα μπορούσε να έχει η μείωση του κατώτατου
μισθού, ενώ κινδυνεύει να διαλύσει οριστικώς τη χρηματοδότηση του
ασφαλιστικού συστήματος.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον εμφανίζει η ακόλουθη ιδέα, της οποίας υπήρξα
κοινωνός. Αντί της επιδότησης των ανέργων, το κράτος να πληρώσει το
σύνολο των ασφαλιστικών κρατήσεων, εργαζομένου και εργοδότη, για
ορισμένες κατηγορίες εργατικού δυναμικού και συγκεκριμένων
οικονομικών κλάδων. Η χρηματοδότηση θα γίνει από τα γενικά
φορολογικά έσοδα και η αναμενόμενη θετική επίπτωση στην απασχόληση
εκτιμάται πως θα είναι ελέγξιμη και εντυπωσιακή.