H τηλεργασία αναπτύχθηκε γρήγορα στους μήνες της πανδημίας, αλλά δεν είναι παροδικό φαινόμενο. Θα αυξηθεί εκθετικά τα επόμενα χρόνια. Οι επιχειρήσεις που βρήκαν τον τρόπο να είναι παραγωγικές με τηλεργασία, μπορούν στη συνέχεια να επεκτείνουν τη γεωγραφική περιοχή από όπου αντλούν προσωπικό, βελτιώνοντας την ποιότητα των ομάδων τους, μειώνοντας τις δαπάνες για χώρους γραφείων, και πιθανότατα το μισθολογικό κόστος. Ο ανταγωνισμός θα ωθήσει και άλλες επιχειρήσεις να το δοκιμάσουν. Παράλληλα, οι εργαζόμενοι θα έχουν τη δυνατότητα να αποφύγουν την ταλαιπωρία της καθημερινής μετακίνησης, αλλά και να διαλέξουν άλλον τόπο κατοικίας χωρίς να χάσουν τη δουλειά τους. Πολλά και καλά στελέχη θα προτιμήσουν τους εργοδότες που θα τους προσφέρουν αυτή τη δυνατότητα.
Για χώρες όπως η Ελλάδα, που δεν έχουν πολλούς και μεγάλους εργοδότες στην οικονομία της γνώσης, αλλά έχουν ωραία φύση και καλό κλίμα, παρουσιάζεται τώρα μια μοναδική ευκαιρία: να προσελκύσουν στελέχη που θα μείνουν για πολύ καιρό, θα φέρνουν εισοδήματα από το εξωτερικό, θα πληρώνουν φόρους εδώ και θα αγοράζουν εγχώρια προϊόντα και υπηρεσίες.
Εκτός από μακροοικονομικά οφέλη, οι ψηφιακοί μετανάστες προσφέρουν κάτι ακόμα πιο πολύτιμο: μεγεθύνουν την τοπική κοινότητα των εργαζομένων στην οικονομία της γνώσης, και προσθέτουν δεξιότητες που λείπουν. Αυτό δημιουργεί έναν αυτοτροφοδοτούμενο κύκλο ανάπτυξης, γιατί συμβαίνει το εξής παράδοξο: ενώ η εργασία της γνώσης από τεχνική άποψη μπορεί να διασκορπιστεί παντού, οι εργαζόμενοι αποζητούν κοινωνικές επαφές με ανθρώπους που έχουν παρόμοιες παραστάσεις αλλά και διαφορετικές γνώσεις, για να μαθαίνουν, να κάνουν σχέδια για το μέλλον και να διασκεδάζουν μαζί. Συγκεντρώνονται λοιπόν γεωγραφικά σε σχετικά λίγες πόλεις ή περιφέρειες. Αυτό προσελκύει και πολλούς εργοδότες τεχνολογικών κλάδων. Γι’ αυτό πρέπει να κινηθούμε γρήγορα. Αλλιώς θα μας προλάβουν άλλες μεσογειακές χώρες.
Πώς μπορεί η Ελλάδα να γίνει πόλος έλξης για τους ψηφιακούς μετανάστες, για να φτάσει στην κρίσιμη μάζα; Μια Λιθουανή που ήδη εργάζεται εδώ μας είπε: «Ερχόμαστε για τις παραλίες και τον ήλιο, και τρώμε τον χρόνο μας στις ουρές για να φτιάξουμε τα χαρτιά μας». Πρώτο εμπόδιο λοιπόν, η γραφειοκρατία. Αδεια παραμονής, άδεια εργασίας, ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, λογαριασμός σε τράπεζα: όλα είναι πιο δύσκολα να τα αποκτήσει ένας ξένος στην Ελλάδα από ό,τι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Ας απλοποιήσουμε τους κανονισμούς, και ας δημιουργήσουμε ειδικό ΚΕΠ για αυτούς τους μετανάστες, κυρίως ψηφιακό, αλλά και με γραφεία τουλάχιστον σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Δεύτερο εμπόδιο, η φορολογία: για το σχετικά υψηλό εισόδημα που θα έχει ο ψηφιακός μετανάστης, οι συντελεστές είναι αποτρεπτικοί. Στην Ολλανδία οι μετανάστες με εισόδημα πάνω από κάποιο όριο έχουν έκπτωση 30% στον φόρο εισοδήματος για τα πρώτα πέντε χρόνια από την εγκατάστασή τους.
Ας το θεσπίσουμε κι εμείς, για εισοδήματα από μισθωτή εργασία και ελεύθερο επάγγελμα. Δεν χάνουμε φορολογικά έσοδα από αυτούς που δεν πρόκειται να έρθουν αλλιώς.
Οταν γίνουν αυτά, ας ακολουθήσει μια στοχευμένη καμπάνια ενημέρωσης, για να προβληθούν τα πλεονεκτήματα της χώρας, τα κίνητρα, και οι υπηρεσίες στήριξης, από το κράτος και από ιδιώτες. Ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να παρέχει επιπλωμένα διαμερίσματα με καλή σύνδεση στο Διαδίκτυο, ιατρικές υπηρεσίες, αγγλόφωνα σχολεία για τα παιδιά. Η κοινότητα πρέπει να διοργανώνει αγγλόφωνες εκδηλώσεις, για επιμόρφωση, για διάλογο και για διασκέδαση.
Ολα αυτά έχουν ελάχιστο δημοσιονομικό κόστος, και είναι πολύ πιο εύκολο να γίνουν από τα έργα και τις μεταρρυθμίσεις που θα προσελκύσουν τις βιομηχανικές επενδύσεις. Τα δε θετικά αποτελέσματα θα φανούν πολύ γρήγορα, σε αντίθεση με άλλες πολιτικές ενίσχυσης των επιχειρήσεων. No-brainer, που θα έλεγαν κι οι μετανάστες.
* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στο κεφάλαιο επενδύσεων τεχνολογίας Big Pi.
** Ο κ. Ανδρέας Κωνσταντίνου είναι ιδρυτής της εταιρείας Slashdata που μελετά την παγκόσμια αγορά προγραμματιστών.