Τα πρόσφατα θλιβερά γεγονότα στα ελληνικά πανεπιστήμια με την άσκηση βίας σε πρυτάνεις και καθηγητές οδήγησαν την πολιτεία να σκέπτεται τη θεσμοθέτηση πανεπιστημιακής αστυνομίας, όπως σε πολλές χώρες με μεγάλη ακαδημαϊκή παράδοση. Η αστυνομία των πανεπιστημίων στις ΗΠΑ, τον Καναδά και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι συχνά αστυνομικοί που απασχολούνται στο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα για την προστασία της περιουσίας της πανεπιστημιούπολης και των γύρω περιοχών καθώς και των ανθρώπων που ζουν, εργάζονται και την επισκέπτονται.
Η αστυνομία των πανεπιστημιουπόλεων στον Καναδά αποτελείται από αστυνομικούς με πλήρη αστυνομική εξουσία στις αντίστοιχες πανεπιστημιουπόλεις τους για την επιβολή του Ποινικού Κώδικα, καθώς και των τοπικών κανονισμών. Συνήθως δεν οπλοφορούσαν, φέροντας μόνο κλομπ, σπρέι πιπεριού, χειροπέδες και ασύρματο, ενώ φορούσαν αστυνομικά προστατευτικά γιλέκα. Μετά το ακαδημαϊκό έτος 2004-5, το 87% των πανεπιστημιουπόλεων έχει αστυνομικούς με τη δύναμη να συλλάβουν και στην πλειονότητά τους οπλισμένους. Ο πανεπιστημιακός νόμος 1825 δίνει στα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέμπριτζ τη δυνατότητα να προσλαμβάνουν αστυνομικούς. Και τα δύο πανεπιστήμια διατηρούσαν στο παρελθόν αστυνομικές δυνάμεις, παρόλο που η Οξφόρδη διέλυσε την αστυνομία της το 2003, με την ευθύνη για την αστυνομία των πανεπιστημίων να μεταφέρεται στην αστυνομία της πόλης του Λονδίνου. Ωστόσο, το Κέμπριτζ διατηρεί την αστυνομία του, ενώ οι αστυνομικοί του εξακολουθούν να έχουν πλήρη αστυνομική εξουσία. Η αστυνομία του πολιτειακού, κρατικού πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης (State University of New York, SUNY) είναι υπηρεσία εφαρμογής του νόμου στο ακαδημαϊκό σύστημά του, επιφορτισμένη με την ανίχνευση και την πρόληψη του εγκλήματος, εκτός από την επιβολή των κρατικών και τοπικών νόμων, κανόνων και κανονισμών. Οι αστυνομικοί της πανεπιστημιούπολης χειρίζονται θέματα όπως η σεξουαλική επίθεση, τα ναρκωτικά, η πρόληψη του εγκλήματος. Είναι υπεύθυνοι για τη διατήρηση σχέσεων αλληλοσεβασμού φοιτητών, καθηγητών και προσωπικού προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια και να διευκολυνθεί η συνεργασία εντός της κοινότητας των πανεπιστημιουπόλεων.
Η αστυνομία του SUNY δημιουργήθηκε ως απάντηση στην αυξανόμενη αναταραχή στον ακαδημαϊκούς χώρους του, στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Βίαιες διαδηλώσεις με μεγάλες καταστροφές στις υποδομές του πανεπιστημίου, η αυξανόμενη χρήση ναρκωτικών, οι συγκρούσεις μεταξύ φοιτητών συνέβαλαν στη δημιουργία της σημερινής αστυνομίας του κρατικού αυτού πανεπιστημίου. Αρκετά περιστατικά κατά τη δεκαετία του ’90 υπογράμμισαν την ανάγκη για πλήρη αστυνομική υπηρεσία και παρακίνησαν τον κυβερνήτη και το νομοθετικό σώμα της πολιτείας της Νέας Υόρκης να δημιουργήσουν την αστυνομία του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης το 1999. Οι πανεπιστημιακοί αστυνομικοί έχουν εξουσίες σύλληψης και επιβάλλουν τους νόμους της πολιτείας της Νέας Υόρκης εντός της πανεπιστημιούπολης. Οι αστυνομικοί του Πανεπιστημίου (UPO) της Νέας Υόρκης λαμβάνουν τις επίσημες εξουσίες τους μέσω των νόμων περί Εκπαίδευσης και περί Ποινικής Διαδικασίας. Οι νόμοι αυτοί εξουσιοδοτούν τους αστυνομικούς του πανεπιστημίου να πραγματοποιούν συλλήψεις με βάση υπάρχουσα αιτία, να χρησιμοποιούν την κατάλληλη δύναμη για τη σύλληψη των παρανομούντων.
Η πείρα στο ελληνικό πανεπιστήμιο μετά τη μεταπολίτευση έχει δείξει ότι οι διοικήσεις του έχουν σοβαρά προβλήματα να διαφυλάξουν την εφαρμογή του νόμου στα ιδρύματά τους, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις φυσικής βίας, όπως οι εγκλεισμοί πρυτάνεων και καθηγητών, η χειροδικία κατά καθηγητών και φοιτητών, η καταστροφή, η κλοπή δημόσιας πανεπιστημιακής περιουσίας, η δημόσια ανώνυμη συκοφαντία ακόμη και οι απειλές κατά της ζωής μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας. Είναι πλέον κοινή διαπίστωση ότι οι καθηγητές, οι διοικήσεις των πανεπιστημίων μας διστάζουν ή δεν έχουν τη δύναμη να επιβάλουν τον νόμο στα πανεπιστήμια. Οπως συμβαίνει στο εξωτερικό, η πολιτεία οφείλει να προστατεύσει την εφαρμογή του νόμου και στα πανεπιστήμια όπως σε όλη την υπόλοιπη επικράτεια. Η προαναφερθείσα διεθνής εμπειρία αποτελεί πολύτιμο οδηγό στην προσπάθειά της.
* Ο κ. Αχιλλέας Γραβάνης είναι καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης.