Σε αντιπολιτευτικό πάνελ ήταν η καθηγήτρια Ιατρικής Αθηνά Λινού (Στο Κόκκινο, 7.12.2020) και μάλλον ένιωσε την ανάγκη να πει διάφορα αντιπολιτευτικά· ειδικώς μετά την τιμή που της έκανε ο κ. Αλέξης Τσίπρας στη Βουλή, να την προτείνει ως υπουργό Υγείας κοινής αποδοχής. Κάποια από αυτά τα αντιπολιτευτικά ήταν αστήρικτα, όπως ο τίτλος που επέλεξε η «Αυγή» για την εισήγησή της: «Αντιδημοκρατική η ατομική ευθύνη». Δεν διευκρίνισε όμως ποια ευθύνη θα ήταν «δημοκρατική», με αποτέλεσμα δικαίως να συναγάγει ο κ. Τάκης Θεοδωρόπουλος διάφορα: «Οσους κυκλοφορούσαν χωρίς μάσκα, φέρ’ ειπείν, θα φρόντιζε να τους εγκλείσει σε ιδρύματα αποκατάστασης της κοινωνικής τους συνείδησης. Τους φορείς του ιού θα τους απομόνωνε όχι στα σπίτια τους –τα άσυλα της ατομικής ευθύνης– αλλά σε περιφραγμένα στρατόπεδα με ηλεκτροφόρα σύρματα…» (Καθημερινή 9.12.2020).
Εκτός, πάλι, αν πιστέψουμε ότι δημοκρατία είναι το βασίλειο της ανευθυνότητας όλων και λειτουργεί κάτι σαν το αόρατο χέρι της αγοράς ή όπως θα έλεγε ο Κέινς: «Κοινωνική υπευθυνότητα είναι η καταπληκτική δοξασία πως οι πιο ανεύθυνοι άνθρωποι θα κάνουν τα πιο ανεύθυνα πράγματα για το καλό όλων μας». Εντυπωσιακότερο όμως είναι το γεγονός ότι μια χώρα που δικαίως επευφημείται για το εκτεταμένο κοινωνικό της κράτος στοιχημάτισε τα πάντα στην ατομική ευθύνη. Στη Σουηδία δεν ελήφθησαν μέτρα, όχι επειδή ήλπιζαν στη διά θανάτων ανοσία της αγέλης, αλλά διότι, όπως δήλωναν οι αξιωματούχοι της χώρας, οι Σουηδοί είναι τόσο υπεύθυνοι πολίτες που θα τηρούν τις συστάσεις χωρίς να τους επιβληθούν ως μέτρα. Βεβαίως, το πείραμα δεν λειτούργησε, αποδεικνύοντας ότι ο τρίτος δρόμος –επιβολή μέτρων, συν έκκληση στην ατομική ευθύνη– είναι καλύτερος. Οι αναλογίες του μείγματος είναι ακόμη ζητούμενο, αλλά αυτές θα βρεθούν αφού μελετηθεί η εμπειρία όλων των χωρών. Η πανδημία είναι μια νέα εμπειρία κι όποιος λέει ότι έχει τις απαντήσεις είναι είτε ΣΥΡΙΖΑ είτε Βελόπουλος.
Κάποια όμως από τα αντιπολιτευτικά της κ. Λινού είχαν βάση, ειδικά σε ό,τι αφορά τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες που έχουν αντικίνητρα για να τηρήσουν τα μέτρα. Υπάρχουν άνθρωποι για τους οποίους η πανδημία μειώνει λιγότερο τις πιθανότητες επιβίωσης απ’ όσο τις μειώνει η αεργία· κάποιοι από αυτούς ίσως να κάνουν την ανάγκη τους θεωρία και να ισχυρίζονται ότι λοιμός δεν υπάρχει. Αλλά αυτό είναι παλιό έλλειμμα του κοινωνικού μας κράτους. Ακόμη και την επίχρυση εποχή, π.χ. το 2004, οι κοινωνικές δαπάνες στην Ευρώπη των «15» ήταν στο 27,6% του ΑΕΠ, ενώ στην Ελλάδα ήταν στο 26%. Ομως: στην Ε.Ε. τα κοινωνικά επιδόματα μείωναν το ποσοστό της φτώχειας κατά εννέα ποσοστιαίες μονάδες, στην Ελλάδα μόνο κατά κατά τρεις μονάδες. Κάποιοι εκεί έξω είναι διαρκώς ριγμένοι. Είτε γιατί είναι «αόρατοι» στο κράτος, δηλαδή εργάζονται στη διογκωμένη μαύρη οικονομία, είτε διότι το κοινωνικό κράτος αποτελεί για την πολιτική τάξη ευκαιρία για περισσότερους διορισμούς απ’ ό,τι για την ανακούφιση των ευάλωτων ομάδων. Οι χρόνιες δυσλειτουργίες γίνονται πιο επικίνδυνες σε περιόδους κρίσης. Οι «αόρατοι» από το κοινωνικό (ή άλλο) κράτος συμπολίτες μας γίνονται εξ ανάγκης βόμβες διασποράς του ιού σε περιόδους πανδημίας. Και μαζί με την ατομική ευθύνη υπάρχει η ανάγκη δημιουργίας ενός αξιόπιστου και αποτελεσματικού κοινωνικού κράτους.