Oσο βυθιζόμαστε βαθύτερα στον 21ο αιώνα, με τις μεταψυχροπολεμικές βεβαιότητες και σταθερές να κλονίζονται και να καταρρέουν με αργό ρυθμό αλλά και με μαθηματική ακρίβεια, ο ιστορικός χρόνος πυκνώνει. Υποθέσεις εργασίας και σενάρια που πριν από πέντε χρόνια ανήκαν στη σφαίρα του ακραίου αποτελούν πλέον εξαιρετικά πιθανή εξέλιξη των πραγματικών γεγονότων. Η Ελλάδα είχε μια πρόγευση της ευκολίας με την οποία καταρρέουν συνήθειες και βεβαιότητες μετά το 2010. Η φυσική τάση του ανθρώπου είναι να κοιτάζει στο μέλλον με την ελπίδα ότι «ξημερώνει» κάτι καλύτερο, έρχεται κάποια «κανονικότητα», κάποια «ομαλοποίηση» της κατάστασης. Το 2020 δεν είναι διαφορετικό. Εκείνο όμως που έχει αλλάξει είναι ο βαθμός δέσμευσης της κοινωνίας με τους συλλογικούς στόχους. Μέχρι τώρα, ωφελημένη από την ευρωπαϊκή μεταπολεμική ειρήνη, η Ελλάδα ανέβηκε –λαθραία θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος κοιτάζοντας την ιστορία του νέου Ελληνισμού– στο τρένο μιας κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας. Επιβάτες αυτού του συρμού, ειδικά μετά το 1974, ήσαν οι πάντες. Συχνά έχει υποστηριχθεί ότι μετά την καταρράκωση της Μεγάλης Ιδέας το 1922, τον αντιναζιστικό αγώνα το ’41-45 και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση από το 1980, με τα πολύ σημαντικά βήματα που έχουν έκτοτε γίνει, η Ελλάδα έχασε τους συλλογικούς στόχους, εκείνους που ένωναν τα στρώματα της κοινωνίας.
Η σημερινή εικόνα της ελληνικής κοινωνίας, όσο μπορεί κανείς να την ιχνηλατήσει, είναι ανησυχητική, κυρίως διότι μεγάλα στρώματά της εμφανίζονται απολύτως αποξενωμένα. Ο Πολ Βεν, ιστορικός της ρωμαϊκής περιόδου, στη μελέτη του για την «Ελληνορωμαϊκή Αυτοκρατορία» (εκδόσεις Εστία), επιχειρώντας να περιγράψει τι ήταν η αρχαιοελληνική πόλη-κράτος και δη η αρχαία Αθήνα, ανέφερε πως έμοιαζε με ένα πλοίο όπου οι επιβάτες ήταν ταυτόχρονα και το πλήρωμα. Κανείς δεν περιμένει από μια σύγχρονη κοινωνία αυτό τον αρχαϊκό βαθμό στράτευσης στα συμφέροντα του κράτους, αλλά χώρες με το μέγεθος της Ελλάδας, όπως αυτή έχει συρρικνωθεί με διάφορους τρόπους τα τελευταία 10 χρόνια, είναι αμφίβολο αν έχουν την πολυτέλεια να λειτουργούν με βάση το τι επιθυμούν κάποιες αυτοαναφορικές ελίτ. Στα δύσκολα χρόνια που ακολουθούν, οι αποκλεισμένες δυνάμεις μιας κοινωνίας, που άλλοτε ήταν πολύ περισσότερο ανοικτή, θα πρέπει να φύγουν από την παθητική θέση του επιβάτη και να γίνουν το πλήρωμα. Η άσκηση είναι δύσκολη και απαιτεί κάθετη αλλαγή νοοτροπίας. Το ερώτημα είναι αν μπορεί να γίνει κάτι διαφορετικό, δηλαδή να συνεχίσει αυτή η πορεία με ορατή τη διόλου ευοίωνη κατάληξη.