Ωραία όλα όσα συζητήθηκαν στο συνέδριο που έλαβε χώρα στην απομακρυσμένη Κορνουάλη, ένα μέρος που επιλέχθηκε ακριβώς επειδή βρίσκεται τόσο μακριά από το Λονδίνο. Αλλά, το μεγάλο πρόβλημα για τον Μπόρις Τζόνσον παραμένει ατόφιο και άλυτο. Πώς θα καταφέρει μετά το Brexit και μετά την πανδημία να είναι ο πρωθυπουργός της χώρας και όχι της πρωτεύουσας του Ηνωμένου Βασιλείου;
Οσοι διαμένουν στην πρωτεύουσα αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους ως «Λονδρέζους», μια ταυτότητα που συνυπολογίζεις και την οικειοποιείσαι με ευκολία. Η πρωτεύουσα είναι ένα επιτυχημένο παράδειγμα πόλης-χωνευτήρι. Το ένα τρίτο όσων κατοικούν εδώ είναι γεννημένοι εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου. Ενας στους πέντε θεωρεί βασική του γλώσσα κάποια άλλη από τα αγγλικά (το αντίστοιχο στην επαρχία είναι ένας στους 20), το 41% είναι μαύροι, Ασιάτες και εθνοτικές μειονότητες (BAME). Η ίδια ποικιλία συναντάται και στις θρησκευτικές πεποιθήσεις. Οι κάτοικοι είναι κατά πέντε χρόνια νεότεροι από την υπόλοιπη χώρα και στα σχολεία ομιλούνται 300 γλώσσες. Το Λονδίνο όχι μόνο μοιάζει και μιλάει αλλιώτικα αλλά ψηφίζει και συμπεριφέρεται διαφορετικά. Ψηφίζει τους Εργατικούς και στο δημοψήφισμα του 2016 επέλεξε να παραμείνει στην Ε.Ε. Το «μπραντ» Λονδίνο είναι ισχυρός συνδετικός κρίκος εννέα εκατομμυρίων ανθρώπων. Ολοι μαζί συνιστούν μια ανομοιογενή πόλη όπου αλλάζει δραματικά από περιοχή σε περιοχή και από κοινότητα σε κοινότητα.
Το Σίτι, τοποθετημένο στρατηγικά δίπλα στον Τάμεση, είναι το οικονομικό κέντρο εδώ και 2.000 χρόνια, κάποτε με το εμπόριο των αγαθών διά θαλάσσης, τώρα με τις υπηρεσίες. Σε κοντινή απόσταση βρίσκονται οι θεσμοί, η κυβέρνηση, τα δικαστήρια και τα μίντια, τα μουσεία, τα θέατρα, τα αξιοθέατα, τα αθλητικά στάδια, τα μεγαλύτερα αεροδρόμια και οι σιδηροδρομικοί σταθμοί, πολλά καλά πανεπιστήμια και απαιτητικά σχολεία. Εδώ κατοικεί η μοναρχία. Στο Λονδίνο έρχεται ο κόσμος να τιμήσει, να γιορτάσει, να διαμαρτυρηθεί και να θρηνήσει. Είναι μια συμπύκνωση δύναμης. Πολιτικής, θεσμικής, οικονομικής και πολιτιστικής.
Ο Μπόρις Τζόνσον έδωσε μια υπόσχεση όταν έγινε πρωθυπουργός, να «ανεβάσει» (level-up) το επίπεδο της υπόλοιπης Αγγλίας. Μια προσεχτική όσο και πολύ ευρεία διατύπωση για να δείξει ότι αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει χάσμα μεταξύ των γεωγραφικών περιοχών της Αγγλίας, ανισορροπίες και ανισότητες που υπάρχει περιθώριο να γεφυρωθούν. Είπε ότι πολλοί νιώθουν πως έχουν περιθωριοποιηθεί, έχουν μείνει πίσω και θέλει να βελτιώσει τις δυνατότητες και να οργανώσει ευκαιρίες.
Απολύτως κατανοητό και θεμιτό. Μαζί με την αντίληψη ότι το Λονδίνο αφαιμάσσει οικονομικά τη χώρα προστέθηκε μια πικρία που οξύνθηκε με το Brexit και έγινε «ζήτημα» με την πανδημία. Επαψε το θέμα να αφορά στο κονδύλι που θα δοθεί για υποδομές –ΜΜΜ, σχολεία, νοσοκομεία– στην περιφέρεια. Στο πόσα εργοστάσια θα λειτουργήσουν για να φέρουν θέσεις εργασίας ή στο εάν ο κρατικός τομέας και τα κρατικά μίντια θα μεταφερθούν εκτός της πρωτεύουσας. Το Λονδίνο αντιμετωπίζεται κυρίως ως ένα πολιτισμικό «πρόβλημα». Προσάπτουν στη γιγάντια μητρόπολη ότι στερείται ταυτότητας και θεμελίων, είναι ολονών και θα μπορούσε να βρίσκεται οπουδήποτε. Μια «οτιδήποτε» πόλη ξεκομμένη από την πραγματικότητα του συνόλου. Υπάρχει μια σύγκρουση κουλτούρας και ένα αίσθημα αντί. Αντιθεσμικό, αντιμεταναστευτικό, αντι-αστικό, αντι-ελίτ, αντί-παγκοσμιοποίησης, αντι-πολυπολιτισμικό γενικότερα όπου αντιφατικά ενορχηστρώνεται από τη φιλελεύθερη διανοητική ελίτ που κατοικεί στην πρωτεύουσα.
Συμφωνώ με το αίσθημα της δυσαρέσκειας εναντίον των προνομιούχων (περισσότερα σε κάποιο επόμενο άρθρο). Αν και η πόλη δεν απαρτίζεται μόνο από αυτούς, πράγματι, όσοι προνομιούχοι κατοικούν στη χώρα ζουν στη φούσκα αυτής της πόλης. Η οικονομία όμως της χώρας εξαρτάται από το Λονδίνο, το κράτος επενδύει στο μέρος απ’ όπου παράγει, συγκεντρώνει και μοιράζει το ένα τρίτο των φόρων. Οι αγοραστές, οι τουρίστες και οι εκατοντάδες εργαζόμενοι που εισέρχονται κάθε πρωί –σπαταλώντας ώρες ατελείωτες στη μετακίνηση– στην πόλη κινούν επίσης την οικονομία. Διαβάζω ότι το κεντρικό Λονδίνο που καλύπτει γεωγραφικά το 0,01 της επιφάνειας ευθύνεται για το 7% της εργασίας στο κράτος. Εάν αποδυναμωθεί και «κατέβει» το Λονδίνο θα υπάρξει αντήχηση στη χώρα.
Τα δύσκολα της πόλης συχνά ξεχνιούνται, η φτωχή πόλη παραμερίζεται. Το Λονδίνο έχει ανεπάρκεια στη στέγαση και στις υψηλότερες τιμές ακινήτων, υψηλό ποσοστό καυσαερίου και τους πιο αγχωμένους πολίτες. Εχει τις μεγαλύτερες εισοδηματικές ανισορροπίες από κάθε άλλο τόπο της Αγγλίας. Από τις αρχές του 2020, το 28% ζει στην ένδεια (με το αντίστοιχο σύνολο της χώρας στο 22%). Αυτό είναι 2,5 εκατ. άνθρωποι. Εχει επίσης το υψηλότερο ποσοστό παιδικής φτώχειας με τεράστιες ανισότητες μεταξύ των απόρων, διπλάσια στις εθνοτικές μειονότητες έναντι των λευκών.
Το μέγεθος και η ορμή της πρωτεύουσας δεν ήταν προϊόν κάποιας οργανωμένης πρωτοβουλίας. Οι ιστορικές περιστάσεις το επέλεξαν και έκτοτε αναπτύσσεται επιθετικά και οργανικά. Εάν με έπαιρνε ο Μπόρις για σύμβουλο θα του πρότεινα να καινοτομήσει. Να αφήσει αυτή την πολυπολιτισμική μάζα λονδρέζικων δεξιοτήτων, ταλέντου, πεποιθήσεων και χρωμάτων να ξεχυθεί εκτός των τειχών της πόλης και να καλύψει όλη τη χώρα. Ολη η Αγγλία ένα Λονδίνο.
* Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.