Τα παράλογα συστήματα πεποιθήσεων είναι κατά κανόνα κλειστά. Αποκρούουν κάθε εξωτερική επιρροή, εξηγώντας τη μέσα στο ίδιο το σύστημα· άλλοτε ως «έργο του σατανά», είτε ως «πληρωμένους από σκοτεινά κέντρα επιστήμονες» είτε ως «προπαγάνδα των συστημικών ΜΜΕ» κ.λπ. Την ίδια τύχη έχουν και τα στοιχεία της πραγματικότητας που έρχονται σε αντίθεση με το σύστημα πεποιθήσεων. Κατακρεουργούνται για να ενταχθούν στο ίδιο πλαίσιο σκέψης. Σήμερα, ακόμη και τα 4 εκατ. θάνατοι από κορωνοϊό εντάσσονται με περίτεχνο τρόπο στη θεωρία συνωμοσίας.
Η τρομακτική ισχύς τους φαίνεται και από ένα άλλο στοιχείο. Υπάρχουν άνθρωποι που ανατινάζονται πιστεύοντας ότι τους περιμένουν βουνά από πιλάφι και 72 παρθένες. Το 1999, τριάντα εννέα άνθρωποι αυτοκτόνησαν στην Καλιφόρνια διότι πίστεψαν τις διδαχές ενός γκουρού που τους έλεγε ότι ο κομήτης Hale-Bob είναι μεταμφιεσμένο διαστημόπλοιο που θα έπαιρνε μαζί του –προφανώς σε τόπο χλοερό, σε τόπο αναψύξεως– όσους πέθαιναν εκείνη την ώρα.
Το χειρότερο όμως δεν είναι αυτό. Σύμφωνα με μια καινούργια θεώρηση που ξεκινά από τον μεγάλο βιολόγο Richard Dawkins, τα παράλογα συστήματα πεποιθήσεων είναι σαν τους ιούς. Μεταδίδονται εύκολα (σε μη εμβολιασμένους από γνώση οργανισμούς), μεταλλάσσονται γρήγορα για να προσαρμόζονται σε κάθε εμπειρία, επιβιώνουν ακόμη και αν πεθάνουν οι φορείς τους.
Ο φυσικός Aaron Lynch, στο βιβλίο του «Thought Contagion» (Eπιδημία Σκέψης), παραθέτει πολυάριθμα παραδείγματα για τις ιδέες που «δημιουργούν το δικό τους πρόγραμμα μετάδοσης» και αναπτύσσουν στρατηγικές άμυνας. H πιο αποτελεσματική είναι να πεισθεί ο φορέας τους ότι ο όλος ο κόσμος είναι διεφθαρμένος, επομένως κλείνει τα αυτιά του σε κάθε επιχείρημα, κάθε ενημερωτική καμπάνια, κάθε συμβουλή ειδικού, διότι αυτά, όπως προείπαμε, είναι «έργο του σατανά» ή «προπαγάνδα των συστημικών ΜΜΕ» κ.λπ. Ετσι, σε κάθε επιχείρημα φτιάχνουν μια νέα θεωρία συνωμοσίας. Το εντυπωσιακό, δε, είναι ότι όσο περισσότερα είναι τα επιχειρήματα κατά της πίστης τους, τόσο περισσότερο χαλυβδώνονται οι πεποιθήσεις τους. Τα «μιμίδια» (οι ιοί της σκέψης) που προκαλούν άγχος έχουν ένα έμφυτο πλεονέκτημα σε σχέση με τα ανταγωνιστικά «μιμίδια» – απλώς επειδή ο κίνδυνος φτιάχνει τους ανθρώπους πιο δεκτικούς στον προσηλυτισμό.
Δεν είναι εύκολη η αντιμετώπιση του 5% του πληθυσμού που, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, αποτελεί τον σκληρό πυρήνα των αντιεμβολιαστών. Ακόμη κι αν οι εμβολιασμοί τελειώσουν την COVID-19, οι παράλογες πεποιθήσεις για τα εμβόλια θα επιβιώσουν· αφήστε δε το γεγονός ότι θα θεωρήσουν το τέλος της επιδημίας ως επιβεβαίωση των πεποιθήσεών τους, ότι π.χ. «ο ιός δεν υπάρχει» κ.λπ. Ισως να χρειάζεται μια συνολικότερη στρατηγική για τις επιδημίες των παράλογων πεποιθήσεων, εν συνόλω…