Υπάρχουν πολλά που κάνουμε λάθος σε αυτή την πανδημία, αλλά νομίζω ότι υπάρχουν δύο συγκεκριμένα, πολύ σημαντικά πράγματα που πολλοί από εμάς δεν έχουνε χωνέψει πολύ καλά.
Πρώτον: ότι θα κολλήσουμε όλοι κορωνοϊό.
Δεύτερον: ότι για τους περισσότερους από εμάς, το φετινό καλοκαίρι είναι πιο ασφαλές και (θα έπρεπε να είναι και πιο) ξένοιαστο.
Το πρώτο είναι κάτι πολύ σημαντικό, γιατί υπενθυμίζει έναν πολύ κρίσιμο παράγοντα του φαινομένου αυτού τον οποίο οι περισσότεροι δεν σκεφτόμαστε και δεν υπολογίζουμε σωστά: το χρόνο. Οι περισσότεροι υπολογίζουμε κινδύνους και πιθανότητες με βάση την κάθε στιγμή, την κάθε μεμονωμένη απόφαση και χρησιμοποιώντας λανθασμένα τα ημερήσια νούμερα του κάθε ΕΟΔΥ. Η ουσία όμως είναι πως, όταν έχεις μια παγκόσμια πανδημία που καλπάζει ανεξέλεγκτη σε σχεδόν όλες τις κοινωνίες του κόσμου, ε, είναι θέμα χρόνου. Μπορεί η πιθανότητα να συναντήσετε κάποιον που θα σας κολλήσει αύριο να είναι μικρή. Αλλά η πιθανότητα να συναντήσετε κάποιον μέσα στην ερχόμενη εβδομάδα είναι μεγαλύτερη. Η πιθανότητα να την ή τον συναντήσετε μέσα στον επόμενο μήνα είναι ακόμα μεγαλύτερη. Αν δεν είστε από τους λίγους που παραμένουν έγκλειστοι (υπάρχουν και τέτοιοι, ξέρετε), αργά ή γρήγορα θα έρθετε σε επαφή με τον SARS-Cov-2, σχεδόν σίγουρα μάλιστα με το πολύ ορεξάτο στέλεχος Δέλτα. Καθότι η κοινωνία μας έχει ανοίξει και ο περισσότερος κόσμος κινείται και έρχεται σε επαφή με άλλους όλο και πιο συχνά, αργά ή γρήγορα θα κολλήσουμε όλοι.
Προσέξτε όμως το κρίσιμο σημείο, που μας πάει και στο δεύτερο θέμα: πλέον η πλειοψηφία των ενηλίκων στην Ελλάδα έχουν κάνει τα κουμάντα τους. Έχουν κάνει το χρέος τους κι έχουν φροντίσει τον εαυτό τους και τους οικείους τους. Έχουν εμβολιαστεί. Οι υπόλοιποι, που διστάζουν ακόμα, πέραν όλων των πολλών άλλων που δεν έχουν καταλάβει, μάλλον δεν έχουν συνειδητοποιήσει και το ότι είναι θέμα χρόνου να κολλήσουν. Όσο καθυστερούν, ρισκάρουν ανώφελα. Αλλά αυτοί είναι ολοένα και λιγότεροι -σίγουρα όχι αρκετά λίγοι για να μετριαστεί η διασπορά του ιού, αλλά ίσως αρκετά λίγοι για να εξασφαλιστεί αυτό που παλεύαμε να πετύχουμε από την πρώτη καραντίνα κιόλας: να μην αρρωστήσουν υπερβολικά πολλοί ταυτόχρονα, γεμίσουν οι ΜΕΘ και καταρρεύσει το σύστημα υγείας.
Οι εμβολιασμένοι, όμως, ίσως δεν έχουν συνειδητοποιήσει σε ποια κάτάσταση βρίσκονται μέσα σε μια κοινωνία στην οποία τα κρούσματα εκτοξεύονται και οι ειδικοί φωνάζουν κάθε μέρα προειδοποιήσεις και ιλιγγιώδη νούμερα. Όλα τα εμβόλια πιάνουν όλα τα στελέχη του ιού αρκετά αποτελεσματικά. Όσοι έχουν εμβολιαστεί, είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό ασφαλείς. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα, κάπως πρόχειρο και αντιεπιστημονικό, που όμως δίνει μια εικόνα για την τάξη μεγέθους της αλλαγής. Σύμφωνα με αυτό το εργαλείο που έχει φτιάξει ο Economist, για έναν ανεμβολίαστο άνδρα της ηλικίας μου χωρίς υποκείμενα νοσήματα, ο κίνδυνος να αρρωστήσει σοβαρά και να χρειαστεί να νοσηλευτεί αν κολλήσει Covid, είναι μικρός αλλά όχι ασήμαντος -σχεδόν 7%. Ο κίνδυνος να πεθάνει είναι ομολογουμένως μικρός -μόλις 0,3%. Με τα εμβόλια, όμως, ο κίνδυνος σοβαρής νόσησης για τον ίδιο άνθρωπο γίνεται ελάχιστος (ας πούμε κατά προσέγγιση ότι μειώνεται κατά 90%, άρα πάει στο 0,7%) και ο κίνδυνος του θανάτου πρακτικά αμελητέος. Με άλλα λόγια, αν το καλοσκεφτεί κανείς, αυτό το καλοκαίρι, μολονότι ο ιός αλωνίζει στην κοινωνία, όσοι είμαστε πλήρως εμβολιασμένοι είμαστε περισσότερο ασφαλείς από ό,τι ήμασταν πέρυσι, όταν ο ιός αλώνιζε πολύ λιγότερο.
Βεβαίως, υπάρχουν και αστερίσκοι. Τα νούμερα αυτά είναι ενδεικτικά, δεν είναι απόλυτα και δεν ισχύουν το ίδιο για όλους. Τα εμβόλια (όλα τα εμβόλια) δεν είναι 100% αποτελεσματικά και δεν λειτουργούν το ίδιο σε όλους τους οργανισμούς. Εμβολιασμένοι θα αρρωστήσουν, κάποιοι θα χαθούν, κυρίως μεγαλύτεροι σε ηλικία. Αλλά θα είναι, πια, τόσο λίγοι, που θα μετατρέπουν τον κίνδυνο αυτής της αρρώστιας σε κάτι παρόμοιο με άλλες ήπιες μολυσματικές ασθένειες με τις οποίες έχουμε μάθει να συνυπάρχουμε στον κόσμο μας και όχι στον αληθινό, υπολογίσιμο κίνδυνο για την υγεία που ήταν μέχρι πέρυσι.
Και υπάρχει, βεβαίως, και το θέμα της κατηγορίας του πληθυσμού που δεν μπορεί ακόμα να εμβολιαστεί.
Σε πρόσφατο άρθρο του που συγκεντρώνει και αναλύει τα υπάρχοντα δεδομένα για τις επιπτώσεις της Covid στα παιδιά, ο δημοσιογράφος Ντέιβιντ Γουάλας Γουέλς επισημαίνει ότι σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας τα δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι αυτά αντιμετωπίζουν εντυπωσιακά μικρό κίνδυνο σοβαρής νόσησης ή θανάτου από αυτή την αρρώστια. Για τα παιδιά η Covid είναι άλλου τύπου ασθένεια από ό,τι για τους ενήλικες. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, ο κίνδυνος για έναν 85χρονο που κολλάει Covid είναι περίπου αντίστοιχος με το να είχε κολλήσει βουβωνική πανώλη ή Εμπόλα. Ο κίνδυνος για ένα πεντάχρονο που κολλάει Covid είναι αντίστοιχος με (πιθανότατα, μάλιστα, μικρότερος από) το να είχε κολλήσει γρίπη.
Αλλά βέβαια, πέρα από τον κίνδυνο για τα ίδια, μέχρι τώρα αντιμετωπίζαμε το ρόλο των παιδιών στην πανδημία ως κίνδυνο και για τους ενήλικες, καθότι αποδεδειγμένα τα παιδιά και κολλάνε τον ιό, και τον μεταδίδουν. Αν όμως οι δάσκαλοι, οι γονείς τους κι οι παππούδες τους είναι εμβολιασμένοι, και με δεδομένο ότι υπάρχει πάντα το εργαλείο των self-test (το οποίο εντόπισε δεκάδες χιλιάδες κρούσματα τους τελευταίους μήνες της προηγούμενης σχολικής χρονιάς και πραγματικά έσωσε ζωές Ελλήνων), τότε δεν υπάρχει απολύτως κανένας λόγος, ας πούμε, να ξανακλείσουν τα σχολεία ή να μπουν άλλοι περιορισμοί. Πράγμα που, βεβαίως, σημαίνει ότι το θέμα της υποχρεωτικότητας των εμβολιασμών των εκπαιδευτικών θα πρέπει να ανοίξει άμεσα, για να προλάβουν να έχουν φτάσει στην ανοσία μέχρι το Σεπτέμβριο.
Όλα αυτά ασφαλώς ισχύουν με τα σημερινά δεδομένα. Γενικά δεν είναι ευχάριστο το σενάριο που θα ζήσουμε και στο επόμενο διάστημα. Κάμποσοι Έλληνες θα πεθάνουν χωρίς λόγο, αδικαιολόγητα πολλοί θα κολλήσουν μια αρρώστια που θα κάνει τις ζωές τους χειρότερες για πολύ μεγάλο διάστημα, ίσως και για πάντα. Η κυβέρνηση πρέπει να χρησιμοποιήσει κάθε επικοινωνιακό μέσο που υπάρχει για να βοηθήσει όσο το δυνατό περισσότερους ανθρώπους να εμβολιαστούν. Η κοινωνία πρέπει να βοηθήσει επίσης, από το προσωπικό επίπεδο (στη γειτονιά, στις παρέες, στα γραφεία, στην πολυκατοικία) μέχρι τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και βέβαια τις επιχειρήσεις, που προς το παρόν δεν έχουν κάνει σχεδόν τίποτε. Οι υπόλοιποι, όμως, οι εμβολιασμένοι, δικαιούνται και λίγη ηρεμία. Δικαιούνται ένα διάλειμμα από την καταιγίδα κακών ειδήσεων και παραπλανητικών αριθμών, λίγη ξεγνοιασιά αυτό το καλοκαίρι. Τους αξίζει. Έχουν κάνει ό,τι μπορούν, και είναι στ’ αλήθεια περισσότερο ασφαλείς από ό,τι πολλοί από αυτούς νομίζουν.
Και τη δικαιούνται διπλά, καθότι κανείς δεν ξέρει αν θα είναι τέτοιο και το επόμενο καλοκαίρι. Καθώς ο ιός καλπάζει και στα άλλα μέρη του κόσμου, που δεν έχουν τόσο εύκολη και γρήγορη πρόσβαση σε εμβόλια (λιγότερο από 13% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι πλήρως εμβολιασμένοι), κανείς δεν ξέρει αν και πότε θα εμφανιστεί η επόμενη επιτυχημένη μετάλλαξη, αυτή που φοβούνται όλοι, εκείνη που δεν θα την πιάνουν τα εμβόλια που έχουμε κάνει εμείς ως τώρα. Και θα αρχίσουν όλα πάλι από την αρχή.