Οι δραματικές εξελίξεις στο Αφγανιστάν αναδεικνύουν για μία ακόμη φορά τη γεωπολιτική ανυπαρξία της «γεωπολιτικής Κομισιόν» της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν – και της Ε.Ε. γενικότερα. Η αποχώρηση των δυτικών δυνάμεων, που οδήγησε στη ραγδαία ανακατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν, ήταν μια αμερικανική απόφαση, επί της οποίας οι Ευρωπαίοι είχαν ελάχιστη επιρροή. Οι διαβουλεύσεις εντός της Ε.Ε. προσώρας εστιάζουν στην προσπάθεια διάσωσης τουλάχιστον των Αφγανών εκείνων –και των οικογενειών τους– που είναι εκτεθειμένοι απέναντι στο νέο καθεστώς εξαιτίας της συνεργασίας τους με την Ε.Ε. στη χώρα ή τη δραστηριοποίησή τους υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των γυναικών.
Ηδη όμως, ενώ το επείγον αυτό ζήτημα παραμένει σε εκκρεμότητα, έχουν αρχίσει να πυκνώνουν οι αναφορές στον κίνδυνο που εγκυμονούν για την Ευρώπη οι προσφυγικές ροές που θα προκύψουν από την παλινόρθωση των φονταμενταλιστών. «Η κρίση στο Αφγανιστάν, και όχι μόνον, δείχνει με ακόμη μεγαλύτερη σαφήνεια ότι αυτή είναι η στιγμή, ότι ήρθε η ώρα να συμφωνήσουν οι χώρες-μέλη στην έγκριση του νέου Ευρωπαϊκού Συμφώνου Μετανάστευσης», τόνιζε το Σαββατοκύριακο, σε συνέντευξή του στην ιταλική La Stampa, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, αρμόδιος για τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής, Μαργαρίτης Σχοινάς.
Δυστυχώς, τα λόγια αυτά έως τώρα έχουν πέσει στο κενό. Η Κομισιόν παρουσίασε τις προτάσεις της για το νέο σύμφωνο τον περασμένο Σεπτέμβριο. Εκτοτε, στα πιο δύσκολα ζητήματα –και ειδικά στην υποστήριξη που θα δίνεται στις χώρες πρώτης υποδοχής σε περιόδους έξαρσης των ροών– έχει υπάρξει ελάχιστη πρόοδος, με το κλίμα στις διαπραγματεύσεις να χαρακτηρίζεται «τοξικό» από κορυφαίους Ευρωπαίους διπλωμάτες. Η σλοβενική προεδρία, της οποίας οι θέσεις βρίσκονται κοντά στους «σκληρούς» (χώρες του Βίσεγκραντ, Αυστρία, Δανία), έχει σηματοδοτήσει εξαρχής ότι δεν φιλοδοξεί να πετύχει έναν έντιμο συμβιβασμό στο θέμα αυτό κατά το τρέχον εξάμηνο.
Η μείωση των ροών τα τελευταία χρόνια είχε περιορίσει την πίεση για εξεύρεση λύσης. Η πίεση αυτή θα αυξηθεί τώρα. Το πολιτικό κλίμα για τους πρόσφυγες είναι σαφώς πιο αρνητικό σήμερα σε σύγκριση με πριν από έξι χρόνια. Ενδεικτικές είναι οι δηλώσεις του υποψήφιου καγκελαρίου των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών, Αρμιν Λάσετ. Διαφοροποιούμενος συνειδητά από τη στάση της Αγκελα Μέρκελ τις ημέρες εκείνες, ο Λάσετ είπε ότι το 2015 «δεν πρέπει να επαναληφθεί» και ότι «πρέπει να εστιάσουμε στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στην περιοχή». «Είναι ξεκάθαρο ότι η χώρα μας δεν θα είναι πύλη εισόδου για ένα νέο κύμα προσφύγων», δήλωσε από την πλευρά του ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Νότης Μηταράκης.
Στην πράξη, η Ε.Ε. θα εστιάσει σε μια απόπειρα outsourcing της αλληλεγγύης – στην Τουρκία και σε χώρες που γειτνιάζουν με το Αφγανιστάν. Η λεγόμενη «εξωτερική διάσταση» του μεταναστευτικού –ο συντονισμός με τρίτες χώρες για την αποτροπή ροών προς την Ευρώπη– είναι άλλωστε η μόνη πτυχή επί της οποίας υπάρχει σύμπνοια στο εσωτερικό του μπλοκ. Αν αυτή η προσπάθεια αποτύχει, το τοξικό κλίμα – μεταξύ των κρατών-μελών, αλλά και κατά των προσφύγων– αναμφίβολα θα επιδεινωθεί.