Την περασμένη Τρίτη και Τετάρτη, η «Καθημερινή» διοργάνωσε το πρώτο ESG & Climate Crisis Summit. Ο κατάλογος των ομιλητών ήταν εντυπωσιακός. Αρχής γενομένης από τον πρωθυπουργό, εκπροσώπους εταιρειών και επιφανείς ξένους ειδικούς, μέχρι την αφρόκρεμα των ελληνικών επιχειρήσεων, οι συμμετοχές παρ’ όλη τη συνεχιζόμενη πανδημία ήταν εντυπωσιακές. Ενα τέτοιο συνέδριο εστιασμένο στο περιβάλλον, στην εταιρική ευθύνη και τη συνδρομή του κράτους σε μια χώρα που έχει ακόμη πολλά προβλήματα διοίκησης (governance) όχι μόνο στον δημόσιο αλλά και στον ιδιωτικό τομέα (όπως μας υπενθυμίζει το σίριαλ της Folli Follie), από τη φύση του αποτελεί θετικό βήμα.
Το ενδιαφέρον σχετίζεται και με το σημερινό Zeitgeist, ελληνικό και διεθνές. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον στα ζητήματα της κοινωνικής υπευθυνότητας και του περιβάλλοντος, τόσο γιατί το πρόβλημα είναι αδυσώπητο όσο και γιατί οι αξίες εξελίσσονται στην πλούσια Ευρώπη, την ανεπτυγμένη πλέον Κίνα και την ετερογενή ακόμη Αμερική. Οι κεφαλαιαγορές επιβραβεύουν τις επιχειρήσεις που κρατούν υπεύθυνη στάση και οι καταναλωτές όχι μόνο προτιμούν αλλά και πληρώνουν προϊόντα που βοηθούν τη βιωσιμότητα, αποφεύγοντας κοινωνικά και περιβαλλοντικά ανεύθυνες επιχειρήσεις. Στην Ελλάδα, όπου η περιβαλλοντική συνείδηση ήταν περιορισμένη, βλέπουμε μια μεγάλη μεταστροφή, με το περιβάλλον να αποτελεί ολοένα και μεγαλύτερη προτεραιότητα. Οι τραγικές φωτιές του καλοκαιριού, η αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και ο υπερτουρισμός –όρος ανήκουστος μέχρι προσφάτως– έχουν αρχίσει να μπαίνουν στο λεξιλόγιό μας, και όπως δείχνει η εκτενής έρευνα της διαΝΕΟσις για το κλίμα και της ΕΛΛΕΤ για τον υπερτουρισμό θα καθορίσουν το μέλλον μας πολλαπλά.
Με δεδομένο το αυξανόμενο ενδιαφέρον για το περιβάλλον, αναπόφευκτα έρχεται και το πρόβλημα της υπερβολής. Σε μια πρόσφατη μελέτη της, η Αγγλική Αρχή Ανταγωνισμού (CMA) βρήκε ότι 40% όσων οι εταιρείες διαφημίζουν αναφορικά με το περιβάλλον και τη βιωσιμότητά τους είναι «φουσκωμένα», και έδωσε περιθώριο μέχρι τον Δεκέμβριο να συμμορφωθεί η πράξη στα λόγια πριν αρχίσουν οι καμπάνες. Το πρόβλημα αυτό, το οποίο είναι γνωστό ως Greenwashing, είναι ότι τα λόγια είναι φθηνά και δυνητικά παραπλανητικά.
Στο συνέδριο, η κυβερνητική ρητορική για το Green Deal ήταν άψογη. Ο πρωθυπουργός ανέπτυξε με άνεση το γιατί είμαστε μπροστά στα ενεργειακά με τις ΑΠΕ, ο ΥΠΕΝ (εστιάζοντας στην ενέργεια και όχι στο περιβάλλον) εξήγησε την κυβερνητική τακτική, ο υπουργός Τουρισμού εκθείασε τη σημασία του βιώσιμου τουρισμού αλλά και της βιωσιμότητας στον τουρισμό, ο των Μεταφορών ανέπτυξε την άποψη της κυβέρνησης για βιώσιμες υποδομές. Από την άλλη πλευρά, στην πράξη, οι στρατηγικές επενδύσεις πριμοδοτούν την άλωση του φυσικού περιβάλλοντος με αμφίβολες ωφέλειες, η Ελλάδα (ξανα)καταδικάστηκε για την πλημμελή προστασία και χωροθεσία των περιοχών Natura, η (σωστή) πρωτοβουλία για εκτός σχεδίου δόμηση αποσύρθηκε λόγω αντιδράσεων των μηχανικών, οι όροι για τη χωροθεσία των ΑΠΕ ακόμη είναι ελλιπείς, συζητείται η περαιτέρω ιδιωτικοποίηση αιγιαλού, και η Επιθεώρηση Περιβάλλοντος υποβαθμίστηκε και οι έλεγχοι είναι σχεδόν μηδαμινοί.
Η κυβέρνηση δείχνει να έχει καλές προθέσεις όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος. Οι αποφάσεις σε πρακτικό επίπεδο, όμως, δείχνουν διαφορετική ιεράρχηση, με βήματα που μας φέρνουν πίσω.
Ο δε κατεπείγων νόμος που πέρασε αυτή την Τετάρτη για τις Περιβαλλοντικές Επιθεωρήσεις ήταν, όπως μονολεκτικά τον χαρακτήρισε ο Δημ. Βαγιανός στην «Κ» της προηγούμενης Κυριακής, «κακός». Πρόχειρος, με δειλούς, σχοινοτενείς ελέγχους, με την πρόταση να αναλάβουν τις επιθεωρήσεις ιδιώτες χωρίς τα εχέγγυα της ανεξαρτησίας τους, χωρίς λογοδοσία, χωρίς διαφάνεια, με μόνο πιθανό στόχο να «ξεμπερδεύουν αυτές οι επενδυτικές άδειες». Ολες ανεξαιρέτως οι περιβαλλοντικές οργανώσεις διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους. Η προστασία του περιβάλλοντος φαίνεται να έχει πέσει στον Καιάδα του Greenwashing.
Η κυβέρνηση δείχνει να έχει καλές προθέσεις και να θέλει να πάει προς τη σωστή κατεύθυνση. Οι αποφάσεις σε λειτουργικό και πρακτικό επίπεδο όμως δείχνουν μιαν εντελώς διαφορετική ιεράρχηση, με βήματα που μας φέρνουν πίσω. Αν όντως θέλει να κεφαλαιοποιήσει τόσο τη συγκυρία όσο και πολιτικό κεφάλαιο θα πρέπει να κάνει σημαντικά βήματα μπροστά, βάζοντας σαφείς όρους στους (ιδιωτικούς) περιβαλλοντικούς ελέγχους, δημιουργώντας μιαν Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος και εστιάζοντας στα συγκεκριμένα προβλήματα όχι μόνο των εκπομπών αερίου αλλά και της καθημερινής διαχείρισης του περιβάλλοντος πριν να είναι αργά.
Στο συνέδριο της «Καθημερινής», ο διευθυντής Επικοινωνίας της «Παπαστράτος» συνόψισε τα χαρακτηριστικά της πολιτικής ESG της εταιρείας του: διαφανής, δημόσια και δεσμευτική. Καιρός να κάνει και η κυβέρνηση το ίδιο για την περιβαλλοντική πολιτική.
* Ο κ. Μιχαήλ Γ. Ιακωβίδης ( κατέχει την έδρα Sir Donald Gordon Chair Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας στο London Business School, όπου είναι καθηγητής Στρατηγικής. Είναι σύμβουλος Στρατηγικής στην Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.