Οταν ο εκπρόσωπος Τύπου της κυβέρνησης της πάλαι ποτέ Αν. Γερμανίας Γκίντερ Σαμπόφσκι στις 9 Νοεμβρίου 1989 –σε στιγμή έκδηλης αμηχανίας καθώς δεν είχε σαφείς οδηγίες– δήλωνε πως «τα ιδιωτικά ταξίδια εκτός χώρας μπορούν πλέον να γίνονται χωρίς προαπαιτούμενα» και η οδηγία ισχύει «άμεσα», δεν γνώριζε πως εκείνη τη στιγμή έγραφε Ιστορία. Δεν γνώριζε πως αυτό το «άμεσα» θα σηματοδοτούσε την πτώση του τείχους του Βερολίνου τις επόμενες ώρες. Θα σηματοδοτούσε την κατάρρευση ενός κόσμου που στηρίχθηκε στη βία και στον καταναγκασμό, στις απαγορεύσεις και στους περιορισμούς. Αυτή λοιπόν η δήλωση οδήγησε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα χιλιάδες Ανατολικογερμανούς στα συνοριακά φυλάκια για να επισκεφθούν το Δυτικό Βερολίνο. Ως γνωστόν, αντίθετη κίνηση δεν παρατηρήθηκε.
Αυτό το τυχαίο γεγονός της στιγμιαίας πρωτοβουλίας που πήρε ένα χαμηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος, επιτάχυνε δρομολογημένες εξελίξεις. Για την εισβολή του τυχαίου στην Ιστορία ο Μοντεσκιέ, πριν από τρεις αιώνες, είχε γράψει: «Αν μια ιδιαίτερη αιτία, όπως είναι το τυχαίο αποτέλεσμα μιας μάχης, κατέστρεψε ένα κράτος, υπήρχε μια γενική αιτία που σε αυτήν οφειλόταν η πτώση αυτού του κράτους σε μια μόνο μάχη».
Συνεπώς, η κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων δεν οφειλόταν στην απόφαση της κυβέρνησης της Ουγγαρίας να ανοίξει τα σύνορά της με την Αυστρία ούτε στην αμήχανη πρωτοβουλία του Σαμπόφσκι. Οφειλόταν στο γεγονός πως ένα ολόκληρο οικονομικοκοινωνικό και πολιτικό σύστημα είχε φτάσει στα όριά του και για να επιβιώσει θα έπρεπε να μεταρρυθμιστεί. Αυτό το αντιλήφθηκε πρώτος ο Αντρόποφ και στη συνέχεια ο Γκορμπατσόφ. Ομως τα ολοκληρωτικά καθεστώτα δεν μπορούν να μεταρρυθμιστούν σταδιακά. Οι παραμικρές μεταρρυθμιστικές τομές μετατρέπονται, στο πολιτικό επίπεδο, σε ένα μεγάλο ρήγμα ανατροπής του συστήματος. Ο Γκορμπατσόφ θα μπορούσε κάλλιστα να ακούσει τον Χόνεκερ και να στείλει τα στρατεύματα του Συμφώνου της Βαρσοβίας στο Αν. Βερολίνο για να επιβάλουν την τάξη. Ομως αντιλήφθηκε πως αυτή θα ήταν μια βίαιη και μάταιη λύση. Απλώς θα έδινε παράταση ζωής σε ένα σύστημα που βρισκόταν σε κατάσταση ολικής σήψης, χωρίς πιθανότητα ίασης. Ο Γκορμπατσόφ είχε την αυταπάτη πως με την γκλάσνοστ και την περεστρόικα θα μπορούσε να αναζωογονήσει τον σοσιαλισμό. Δεν αντιλήφθηκε όμως πως ο σοσιαλισμός ήταν σύμφυτος με τη βαρβαρότητα, πάνω στην οποία στηριζόταν.