Υπήρχε μια εποχή που οι μαθητές διδάσκονταν μαθήματα κι όχι αποσπάσματά τους. Μάθαιναν Αρχαία ή Φυσική κι όχι προκαθορισμένες από το υπουργείο σελίδες βιβλίων. Διδάσκονταν μεθόδους επίλυσης προβλημάτων, δεν αποστήθιζαν λύσεις. Μάθαιναν, δεν παπαγάλιζαν.
Δεν είναι θέμα των εκπαιδευτικών· πιο ανοιχτόμυαλοι είναι σήμερα. Ούτε των μαθητών· περισσότερες παραστάσεις έχουν τώρα. Ούτε των πολιτικών ηγεσιών· ωραίο και εντυπωσιακό είναι το νέο ολοκληρωμένο πρόγραμμα που ανακοίνωσε προχθές η κ. Νίκη Κεραμέως για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, πλην Γ΄ Λυκείου. Χωρίς ίχνος νοσταλγίας για «τα χρόνια εκείνα» –καλύτερα είναι τα τωρινά– πρέπει να επισημάνουμε ότι τότε υπήρχε ένα ελάχιστο πλαίσιο αυτονομίας στα σχολεία, τουλάχιστον στο θέμα των Πανελληνίων Εξετάσεων. Δεν ζούσαμε την εκπαιδευτική επανάσταση της Φινλανδίας· ασφυκτικά δεμένες στο άρμα του υπουργείου Παιδείας ήταν και τότε όλες οι εκπαιδευτικές μονάδες. Αλλά τουλάχιστον δεν έβγαιναν ντιρεκτίβες του στυλ «καθορισμός εξεταστέας ύλης για το έτος 2022 (…) Δ. Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Κεφ. Δ2: Οι φιλοσοφικές ιδέες του Σωκράτη. Διαλεκτική, μαιευτική, ειρωνεία. Η αναζήτηση των ορισμών, η επαγωγική μέθοδος και η ηθική. Κεφ. Δ3: Η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη» (ΦΕΚ 3137/2021). Τουλάχιστον τότε οι μαθητές έπρεπε να ξέρουν για τον Σωκράτη, ακόμη και όσα περιλαμβάνει το χαμένο από την εξεταστέα ύλη «Κεφ. Δ1», το οποίο παρεμπιπτόντως έχει τα βιογραφικά του στοιχεία.
Σε άλλες χώρες, που καλλιεργούν την παιδεία και δεν παιδεύουν απλώς τους εφήβους, έχει καταργηθεί το ενιαίο σχολικό εγχειρίδιο. Οι σύλλογοι γονέων και διδασκόντων συναποφασίζουν ποια είναι τα καλύτερα βιβλία για τα παιδιά τους. Στην Ελλάδα το κράτος παιδείας επιβάλλει τα (αμφιβόλου ποιότητος) εγχειρίδια, και το υπουργείο ορίζει κάθε χρόνο ποιες σελίδες από ένα και μοναδικό βιβλίο θα πρέπει να διδαχθούν οι μαθητές· π.χ. «ΠΛΑΤΩΝ, Πολιτεία, 519b-520a (ενότητες: 12η και 13η σχολικού βιβλίου, Υ.ΠΑΙ.Θ./Ι.Τ.Υ.Ε. “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”) Η Υφυπουργός» (ΦΕΚ 3137/2021).
Σε ένα τέτοιο σύστημα λοιπόν η αποστήθιση είναι προαπαιτούμενο και η παπαγαλία κανόνας. Από αυτές τις λίγες σελίδες που ορίζονται στο ΦΕΚ θα διαλέξει τα θέματα η επιτροπή εξετάσεων· αυτές τις λίγες σελίδες θα διδάξουν στα σχολεία· δεδομένου ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος διαλογής των υποψηφίων, αυτές τις λίγες σελίδες θα αποστηθίσουν οι μαθητές για να περάσουν. Κι ας μη μάθουν ποτέ ποιος ήταν ο Σωκράτης, αφού τα λίγα στοιχεία για τη ζωή του φιλοσόφου –που έχει το εγχειρίδιο– είναι εκτός εξεταστέας ύλης.
Επομένως ας μην γκρινιάζουμε για την κατάσταση της Παιδείας, ούτε για το γεγονός ότι υπάρχουν μαθητές που δεν ξέρουν τι γιορτάζουμε την 28η Οκτωβρίου. Μπορεί η εποποιία του ’40 να μην περιλαμβάνεται στο ΦΕΚ της υφυπουργού. Θα συνεχίσουμε…