Το επετειακό 2022 δεν ξεκίνησε καλά. Βοηθούσης και της καραντίνας, η επέτειος που εξέπνευσε, του 2021, κύλησε μάλλον αθόρυβα, χωρίς το φορτίο της να σπαταληθεί σε ασκήσεις φρονήματος. Το έθνος προικίστηκε με μια νέα βιβλιοθήκη, στην οποία μπορεί να φυλλομετρήσει αφώτιστες όψεις του προηγούμενου εαυτού του. Μπορεί να αναζητήσει τεκμήρια αυτογνωσίας, που διανοίγουν οδούς διαφυγής από τη μοιρολατρία του αδικημένου παιδιού της Ιστορίας.
Οσοι είχαν φοβηθεί ότι τα διακοσιοστά γενέθλια θα καθηλώνονταν σε στείρο αντιτουρκικό γινάτι διαψεύστηκαν. Ομως, η επετειακή διαχείριση του έπους της Παλιγγενεσίας είναι –παρά τις συμφορές που προηγήθηκαν– ψυχικά πολύ πιο εύκολη από τη διαχείριση της Καταστροφής – παρά το έπος της αναδημιουργίας που την ακολούθησε. Η επέτειος της Καταστροφής είναι ο «σφάχτης» της παλιάς πληγής. Του ακρωτηριασμού που σήμανε και το τέλος του αιώνα της «εθνικής ολοκλήρωσης».
Ο απόηχος αυτού του τραύματος ακούστηκε και στο τσάκισμα της φωνής της Προέδρου της Δημοκρατίας, στην παρουσίαση του Μεγάρου για τον ποντιακό ελληνισμό. Η Σακελλαροπούλου προσπάθησε πολύ για να προφέρει τη σεφερική ρήση ότι «ο άνθρωπος έχει ρίζες κι όταν τις κόψουν πονεί». Σαν να πόνεσε κυριολεκτικά εκείνη τη στιγμή κι η ίδια.
Η πρώτη «παρεξήγηση» μιας συμβολικά φορτωμένης χρονιάς.
Ο απόηχος του ’22 δεν είναι όμως μόνο του δικού μας χαλασμού. Απηχεί και τον αντίστοιχο θρίαμβο των άλλων, που μοιάζουν να βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε μεγαλύτερη ανάγκη μυθολογικής απόδρασης από το παρόν τους. Εξ ου και η κάπως καθυστερημένη επίθεση στη Σακελλαροπούλου.
Το οξύμωρο είναι ότι αν δεν είχε εκδηλωθεί η τουρκική αντίδραση, η προεδρική ομιλία στα Σούρμενα θα κινδύνευε να περάσει απαρατήρητη. Και κάτι περισσότερο: Αν έλειπε ο τελευταίος σπασμός της ερντογανικής κυκλοθυμίας, κάποιοι στην Αθήνα θα εξακολουθούσαν να πωλούν απερίσπαστοι αφορισμούς, βάσει των οποίων η Πρόεδρος είναι πολύ λάιτ –αδαής στα διπλωματικά και ανόρεχτη στους θούριους– για τις προδιαγραφές του αξιώματός της. Χάρη, όμως, στην άστοργη συμβολή της Αγκυρας, τσιμεντώνεται τώρα ελληνοπρεπώς και το προεδρικό κύρος.
Συγκριτικά με όσα έχουν προηγηθεί τα τελευταία δύο χρόνια, σε όλο το πλάτος των ελληνοτουρκικών, το επεισόδιο μοιάζει αμελητέο. Μπορεί ωστόσο να είναι η αυλαία μιας δύσκολης χρονιάς, στην οποία οι επετειακές αφορμές είναι μάλλον οι λιγότερο επικίνδυνες εστίες αναζωπυρώσεων.
Στην ομιλία του 1964, από την οποία η Σακελλαροπούλου αλίευσε τη φράση που της πάτησε τη γλώσσα, ο Σεφέρης ομολογούσε στο κοινό του: «Δεν έχω άλλο πειραματόζωο από εμένα». Μπορεί κανείς να προβάλει το αξίωμα και στον συλλογικό εαυτό. Ο πιο πρόσφορος τρόπος να βρούμε το στίγμα μας στην Ιστορία είναι αυτός: απολαμβάνοντας ότι είμαστε ένα διαρκές πείραμα.