Ολα τα μέλη της οικογένειάς μου, από 5 μέχρι 45 ετών, είναι πλέον πλήρως εμβολιασμένα (οι ενήλικοι και με booster). Επιπλέον, έχουμε περάσει όλες και όλοι COVID (ήπια και χωρίς μακροχρόνιες επιπτώσεις). Οπως το βλέπουμε εμείς, το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι πια όσο θωρακισμένο θα μπορούσε να είναι απέναντι σε αυτό τον ιό και ο κίνδυνος να πάθουμε κάτι σοβαρό από αυτόν, αν και όχι μηδαμινός, είναι πάντως σε επίπεδα τα οποία είναι παρόμοια με αυτά άλλων κινδύνων που αντιμετωπίζουμε καθημερινά έξω στον κόσμο.
Ξέρουμε ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να κολλήσουμε ξανά –συγκεκριμένα, θεωρούμε σχεδόν σίγουρο ότι, αργά ή γρήγορα, θα κολλήσουμε ξανά– αλλά ταυτόχρονα ξέρουμε ότι οι πιθανότητες να αρρωστήσουμε σοβαρά από αυτό το πράγμα θα είναι πολύ μικρές. Ως εκ τούτου, η πανδημία από μία άποψη για εμάς έχει προς το παρόν «τελειώσει».
Υπάρχουν πλέον ολόκληρες χώρες που αντιλαμβάνονται το φαινόμενο με τον ίδιο τρόπο. Στην Ελβετία σχεδόν όλα τα μέτρα για τον περιορισμό της διασποράς του ιού καταργήθηκαν από προχθές, οριζόντια, για όλες και για όλους. Τα πάντα –μαγαζιά, εστιατόρια, μπαρ– είναι πλέον ανοιχτά, χωρίς ελέγχους στην είσοδο και χωρίς μάσκες (με μοναδική εξαίρεση τα ΜΜΜ), για ανεμβολίαστους και εμβολιασμένους. Πριν από δύο εβδομάδες η Δανία είχε πρώτη καταργήσει σχεδόν όλους τους περιορισμούς. Στην Αυστρία (όπου ο εμβολιασμός είναι υποχρεωτικός) ανακοινώθηκε ότι σχεδόν όλα τα μέτρα θα καταργηθούν στις αρχές Μαρτίου. Στη Γερμανία έχει προγραμματιστεί η 20ή Μαρτίου ως «ημέρα ελευθερίας», όταν οι περισσότεροι περιορισμοί (πλην μασκών σε εσωτερικούς χώρους) θα αρθούν. Κάτι αντίστοιχο προγραμματίζεται και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μία μία όλες οι ευρωπαϊκές χώρες –με πρώτες αυτές που έχουν τα καλύτερα συστήματα υγείας– υιοθετούν τη στάση «θα ζήσουμε με τον ιό». Λίγο-πολύ όπως η οικογένειά μου δηλαδή.
Υπάρχει, όμως, μία σημαντική και κρίσιμη διαφορά: στα κράτη δεν κατοικούν μόνον υγιείς άνθρωποι ηλικίας από 5 έως 45. Πίσω από την όλη συζήτηση για την επιστροφή στην «κανονικότητα» και την άρση των μέτρων κρύβεται ένα πολύ σημαντικό θέμα, που δεν θα το αποφύγουμε στο κοντινό μέλλον: η νέα κοινωνική ανισότητα της COVID.
Στις κοινωνίες μας υπάρχουν άνθρωποι που για κάποιους λόγους έχουν επιβαρυμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτοί γενικά είναι πιο ευάλωτοι σε όλες τις μολυσματικές ασθένειες, και είναι πολύ πιο ευάλωτοι και στην COVID. Σε κάποιους από αυτούς τα εμβόλια δεν λειτουργούν αποτελεσματικά. Σε κάποιους δεν λειτουργούν καθόλου. Και δεν είναι λίγοι – είναι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι.
Αλλες, ακόμη μεγαλύτερες κατηγορίες του πληθυσμού είναι επίσης ευάλωτες σε διάφορους βαθμούς. Πάνω από ένα εκατομμύριο Ελληνες πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη. Ενας στους τέσσερις είναι παχύσαρκος. Δύο εκατομμύρια έχουν υπέρταση. Επιπλέον, σχεδόν ένας στους 4 Ελληνες σήμερα είναι άνθρωπος ηλικίας άνω των 65 ετών. Οι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν πολύ από την COVID – πολύ, πολύ περισσότερο από τους νεότερους. Με τον εμβολιασμό ο κίνδυνος μειώνεται θεαματικά αλλά, επειδή ήταν πολύ μεγάλος εξαρχής, όχι αρκετά για να γίνει αμελητέος. Παράδειγμα: ένας εμβολιασμένος 80χρονος έχει τις ίδιες πιθανότητες να νοσήσει σοβαρά ή να πεθάνει από COVID με έναν ανεμβολίαστο 50χρονο.
Για όλους αυτούς τους ανθρώπους, η πανδημία δεν έχει τελειώσει. Ισα ίσα, αν οι υπόλοιποι αρχίσουμε να κυκλοφορούμε πιο ελεύθερα, χωρίς μάσκες και χωρίς κανέναν περιορισμό, η καθημερινότητα γι’ αυτούς θα γίνει ακόμη πιο επικίνδυνη. Τι θα κάνουν αυτοί; Θα συνεχίσουν να μένουν κλεισμένοι, να αποφεύγουν εμάς; Μέχρι πότε; Περιμένοντας τι; Τα φάρμακα; Αυτά είναι ερωτήματα πολύ σημαντικά, που κανονικά δεν θα έπρεπε να αφορούν μόνον αυτούς, αλλά ολόκληρη την κοινωνία. Προς το παρόν, η στάση των περισσότερων κοινωνιών μοιάζει κυνική: κάνουν ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν υπάρχουν. Τα μέτρα καταργούνται οριζόντια, για όλους. Εταιρείες αρχίζουν να απαιτούν από τους εργαζομένους να επιστρέψουν στο γραφείο. Η πλειονότητα των νεότερων, υγιών εμβολιασμένων αποφασίζει ότι, μετά δύο χρόνια περιορισμών, δικαιούται να ζήσει ασφαλής και ελεύθερη. Και η μειοψηφία αυτών που κινδυνεύουν ακόμη; Δεν είναι σαφές ούτε καν το τι θα μπορούσαν να διεκδικήσουν.
Από την αρχή της πανδημίας συζητάμε διαρκώς για το τέλος της, χωρίς ωστόσο να έχουμε φανταστεί ή περιγράψει το πώς θα μοιάζει πραγματικά. Πολλοί ακόμη φαντάζονται ότι θα ξαναζήσουμε όπως ζούσαμε το 2019 – από ό,τι φαίνεται, όμως, αυτό είναι εντελώς αδύνατον. «Εχει προστεθεί μια καινούργια ασθένεια στον πληθυσμό μας, πιο μεταδοτική και πιο βαριά από τη γρίπη», έγραψε τις προάλλες η καθηγήτρια του UCL Κριστίνα Πέιγκελ στο Twitter· «ο προ 2020 κόσμος δεν υπάρχει πια». Ο νέος κόσμος για ανθρώπους όπως τα μέλη της οικογένειάς μου υπό προϋποθέσεις μπορεί να μην είναι πολύ χειρότερος. Για το καλό της κοινωνίας μας, όμως, πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να συμπεριλάβουμε σε αυτόν και εκείνους που, χωρίς να φταίνε σε τίποτε, κινδυνεύουν ακόμη.