Τις τελευταίες εβδομάδες γινόμαστε όλοι μάρτυρες ενός ορυμαγδού πληροφοριών γύρω από τη λεγόμενη «παιδοκτόνο της Πάτρας». H υπερπληροφόρηση αυτή είναι τελικά, λόγω της υπερβολικής της μορφής, όχι μόνον ανώφελη, αλλά και επικίνδυνη. Ανώφελη, διότι αποσπά την προσοχή του κοινού από άλλα, πολύ σημαντικότερα θέματα. Και επικίνδυνη, διότι με έρεισμα αυτή την πληροφόρηση, ο καθένας μας μετέχει σε αυτοσχέδια λαϊκά δικαστήρια με αποτέλεσμα να παραβιάζεται έτσι κατάφωρα το θεμελιώδες για τη Δημοκρατία και τη Δικαιοσύνη τεκμήριο της αθωότητας.
Κόντρα στο ρεύμα, υποστηρίζω επομένως ότι ο οιοσδήποτε κατηγορούμενος, άρα και η Ρούλα Πισπιρίγκου (που αρνείται άλλωστε την ενοχή της), πρέπει να θεωρείται αθώος μέχρις ότου αποδειχθεί με τεκμήρια η ενοχή του και καταδικασθεί από το αρμόδιο ποινικό δικαστήριο, τουλάχιστον σε πρώτο βαθμό. Από εκεί και πέρα, η όποια συζήτηση για τέτοιου είδους εκκρεμείς υποθέσεις πρέπει, πιστεύω, να γίνεται με βάση τα επιστημονικά δεδομένα και με νηφαλιότητα, χωρίς, δηλαδή, εμμονικές και προκατειλημμένες τοποθετήσεις.
Εν πρώτοις, χρήσιμο είναι να υπογραμμισθεί ότι οι περιπτώσεις ανθρωποκτονιών εις βάρος παιδιών πρέπει να διακρίνονται από εκείνες που προβλέπει ο Ποινικός μας Κώδικας στο άρθρο 303 ως παιδοκτονίες (ή ορθότερα: νεογνοκτονίες) και που αφορούν αποκλειστικά τη θανάτωση ενός νεογνού από τη μητέρα κατά ή μετά τον τοκετό και ενώ εξακολουθεί ακόμη «η διατάραξη του οργανισμού της από αυτόν», πολύ συχνά λόγω και της επιλόχειας κατάθλιψης. Πέρα όμως από τη νεογνοκτονία, που είναι μια ειδική περίπτωση τιμωρούμενη ελαφρότερα, ποια είναι άραγε τα κίνητρα που μπορούν να οδηγήσουν ένα γονέα και ιδίως μια μητέρα στο να σκοτώσει το ίδιο της το παιδί;
Μια εικόνα για τα κίνητρα αυτά μας παρέχουν ο Αμερικανός P. J. Resnick και ο Βρετανός P. T. D’ Orban. Με βάση τις έρευνες αυτές και ορισμένες άλλες, τα κυριότερα κίνητρα τέτοιων φόνων από γονείς μπορούν να συνοψισθούν ως εξής:
Οιοσδήποτε κατηγορούμενος πρέπει να θεωρείται αθώος μέχρις ότου αποδειχθεί με τεκμήρια η ενοχή του και καταδικασθεί από το αρμόδιο ποινικό δικαστήριο.
Συνηθέστερες είναι οι περιπτώσεις των λεγόμενων αλτρουιστικών φόνων παιδιού, δηλαδή όσων τελούνται για να γλιτώσει το παιδί από εικαζόμενα ή πραγματικά προβλήματα υγείας ή άλλης μορφής τα οποία, κατά την άποψη του γονέα, θα το ταλαιπωρήσουν στη μετέπειτα ζωή του. Περαιτέρω, ιδιαίτερο κίνητρο σε φόνους παιδιών αποτελεί η οξεία ψυχωσική κατάσταση του γονέα, ιδίως σε περιπτώσεις ψυχικών νόσων, όπως η σχιζοφρένεια και η μανιοκαταθλιπτική ψύχωση, αλλά, επίσης, σε συνάρτηση με διαταραχή της διάθεσης και διαταραχή της προσωπικότητας. Μια τρίτη κατηγορία περιπτώσεων είναι αυτή που αφορά την «εν θερμώ» ανθρωποκτονία, όταν δηλαδή ο γονέας (περισσότερο ο πατέρας, όταν μάλιστα είναι μέθυσος) «ξεσπάει» τα νεύρα του εναντίον του παιδιού. Τέταρτη κατηγορία είναι αυτή που συνδέεται με ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και παιδοποιία, αν και σε πρώιμο στάδιο η περίπτωση αυτή επικαλύπτεται από εκείνην της νεογνοκτονίας. Τέλος, σε μια πέμπτη κατηγορία εντάσσονται πράξεις εκδίκησης εις βάρος του άλλου γονέα, όταν ο τελευταίος παρέχει υποψίες ότι έχει συνάψει εξωσυζυγικές σχέσεις ή όταν γενικότερα αγνοεί, απορρίπτει, ταπεινώνει ή εγκαταλείπει τον/την σύντροφό του (έγκλημα πάθους), οπότε τα παιδιά χρησιμοποιούνται ως «εργαλεία» είτε για να προκληθεί με τη θανάτωσή τους πόνος στον «άπιστο» σύζυγο (περίπτωση της «Μήδειας» του Ευριπίδη) είτε και για να υπάρξει επαναπροσέγγιση του ζεύγους μέσω πρόκλησης κάποιας ασθένειας στο παιδί, που θα συγκινούσε τον αδιάφορο σύζυγο.
Οπωσδήποτε, εκτός από τις πέντε αυτές βασικές κατηγορίες κινήτρων, στη βιβλιογραφία εντοπίζονται και ορισμένες άλλες, δευτερεύουσας σημασίας, όπως η εκζήτηση κύρους και η προσέλκυση της προσοχής, μέσω της δημοσιότητας που προκαλεί μια ανθρωποκτονία, ενώ σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η προσωπική κατάσταση του δράστη (π.χ. ανεργία). Ακόμη, δεν αποκλείεται να παρατηρηθεί ταυτόχρονη εμφάνιση περισσότερων κινήτρων, όπως η αλτρουιστική ανθρωποκτονία από γονέα με ψυχική νόσο, όταν αυτός θεωρεί ότι η πράξη του έχει κάτι το λογικό και δικαιολογημένο.
* Ο καθηγητής Νέστωρ Κουράκης είναι τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (Salzburg) και γενικός γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Hippasus το βιβλίο του «Εισαγωγή στην κλασική ρητορική».